Γράφει ο Δρ. Νίκος Κουρεμένος
Η Πανορθόξη Σύνοδος που θα συγκληθεί στην Κρήτη από τις 18 έως τις 27 του ερχόμενου Ιουνίου αποτελεί ένα εξαιρετικής σημασίας θεολογικό και εκκλησιαστικό γεγονός που αφορά την Ορθόδοξη Εκκλησία στο σύνολό της.
Ειδικά αν αναλογιστεί κανείς ότι οι προετοιμασίες που θα καθιστούσαν δυνατή τη σύγκληση μιας τέτοιας συνόδου με τις εργασίες Πανοθρόδοξων Προπαρασκευαστικών Επιτροπών και Προσυνοδικών Διασκέψεων κράτησαν παραπάνω από μισόν αιώνα, αντιλαμβάνεται εύκολα το ειδικό βάρος και τις προσδοκίες που δημιουργεί αυτό το εγχείρημα όχι μόνο στα μέλη της όπου γης Ορθόδοξης Εκκλησίας αλλά και στο σύνολο του χριστιανικού κόσμου.Η επίσημη ανακοίνωση της σύγκλησης της Πανοθρόδοξης Συνόδου από τη Σύναξη των Προκαθημένων που έλαβε χώρα το Μάρτιο του 2014 με πρωτοβουλία του Οικουμενικού Πατριάρχη κ.κ. Βαρθολομαίου, προξένησε μεγάλη χαρά στους ανα την οικουμένη καλής θέλησης χριστιανούς και αναπτέρωσε τις ελπίδες του θεολογικού κόσμου για μια καρποφόρα διαδικασία που θα τάραζε τα λιμνάζοντα ύδατα της συνοδικής συνείδησης της Ορθοδοξίας.
Τα προβλήματα της σύγχρονης εκκλησιαστικής πραγματικότητας και θεολογικής έκφρασης στον ορθόδοξο χώρο είναι κατεγνωσμένα. Όποιος δεν εθελοτυφθεί αντιλαμβάνεται ότι στο σημερινό κόσμο η Ορθόδοξη Εκκλησία παρουσιάζεται σαν μια κατακερματισμένη σε πολλές «εθνικές» Εκκλησίες, ομοσπονδιακού τύπου κοινότητα, η οποία αδυνατεί να λύσει ακόμα και απλά ζητήματα, όπως για παράδειγμα το θέμα του κοινού εορτολογίου, με αποτέλεσμα να μην υπάρχει κοινός εορτασμός των Χριστουγέννων ανάμεσα στους ορθόδοξους χριστιανούς.
Επίσης θα ήταν στρουθοκαμηλισμός η μη παραδοχή του έντονου προβλήματος της έκφρασης φονταμενταλιστικού και
ιδεοληπτικού θεολογικού λόγου από ορισμένους κύκλους που ευτελίζουν τον πλούτο της ορθόδοξης παράδοσης σε μια στείρα ορθοδοξομανία και καθιστούν το σύχρονο θεολογικό λόγο νοσηρή έκφραση παρα-θεολογίας. Ο ενστερνισμός παλαιοημερολίτικου ύφους και επιχειρημάτων θα παρέμενε στα όρια του γραφικού αν δεν υιοθετούνταν εσχάτως από ορισμένους μητροπολίτες της Εκκλησίας της Ελλάδος, οι οποίοι μάλιστα δεν δίστασαν να οργανώσουν Ημερίδα και να
επικυρώσουν Ψήφισμα, με το οποίο προδικάζουν ότι «η μέλλουσα να συγκληθεί Αγία και Μεγάλη Σύνοδος δεν θα είναι ούτε Μεγάλη, ούτε Αγία, διότι με βάση τα μέχρι σήμερα δεδομένα, δεν προκύπτει ότι αυτή θα είναι σύμφωνη με την Συνοδική και Κανονική Παράδοση της Ορθοδόξου Καθολικής Εκκλησίας» ενώ ταυτόχρονα προεξοφλούν ότι αυτή θα επιχειρήσει και θα εδραιώσει την «παναίρεση του Οικουμενισμού». Η ανοχή του εκκλησιαστικού και του συνοδικού σώματος σε τέτοιες ενέργειες και νοοτροπίες με το πρόσχημα του φιλάδελφου και ενωτικού πνεύματος θα πρέπει κάποια στιγμή σταματήσει. Ο διχαστικός λόγος μια φωνασκούσας μειοψηφίας δεν μπορεί να αντιμετωπίζεται μόνο με το χαμόγελο της συγκατάβασης.
Αλγεινή εντύπωση προκαλεί επίσης η φερόμενη σύμφωνα με δημοσιεύματα (βλ. ΕΔΩ) τέλικη πρόταση της Ιεράς Συνόδου της Εκκλησίας της Ελλάδας να απαλειφθεί ο όρος «εκκλησία» από τα επίσημα κείμενα τις Πανοθρόδοξης Συνόδου όταν αυτός αναφέρεται σε άλλες πλην της Ορθόξοξης Εκκλησίας χριστιανικές ομολογίες. Ας παρακάμψουμε το γεγονός ότι σύνολη η ορθόδοξη εκκλησιαστική ιστοριογραφία παλαιά τε και νέα (βλ. Φιλάρετος Βαφείδης, Χρυσόστομος Παπαδόπουλος, Βασίλειος Στεφανίδης, Βλάσιος Φειδάς κ.α.) αναφέρεται στη Ρωμαικαθολική τουλάχιστον, αλλά και στην Αγγλικανική καθώς και στις Αρχαίες Ανατολικές (Κοπτική, Συριακή, Αρμενική κ.α.) με τον όρο «Εκκλησία» χωρίς να θίγεται στο παραμικρό η εκκλησιολογική αυτοσυνειδησία της Ορθόδοξης Εκκλησίας. Ας μην λάβουμε υπόψιν μας ότι ο όρος αυτός χρησιμοποιείται ως terminus technicus στους θεολογικούς διαλόγους χωρίς να προσλαμβάνει τις εκκλησιολογικές διαστάσεις που του προσδίδει η εκκλησιολογική αποκλειστικότητα της ορθόδοξης δογματικής διδασκαλίας. Ας αντιπαρέλθουμε την πατερική και θεολογική παράδοση αιώνων, σύμφωνα με την οποία εκκλησιαστικές κοινότητες, ακόμα και στην περίπτωση που είχαν καταδικαστεί ρητά απο Οικουμενικές Συνόδους, όπως συνέβη με τις Αρχαίες Ανατολικές παραδόσεις, αποκαλούνται χωρίς ενδοιασμούς, έστω και καταχρηστικά ως Εκκλησίες. Θα ήθελα να σταθώ
μόνο στο εξής. Εφόσον η Εκκλησία της Ελλάδας απέστειλε τριμελή Αντιπροσωπεία στη Σύναξη των Προκαθημένων του Ιανουαρίου του 2016 στο Φανάρι για την κατάρτιση της θεματολογίας και του Κανονσιμού της Πανοθρόδοξης Συνόδου και εφόσον η ίδια Αντιπροσωπεία ενημέρωσε το σώμα για τις αποφάσεις της Σύναξης των Προκαθημένων, για ποιόν λοιπόν λόγο θα πρέπει η Ιεραρχία της Εκκλησίας της Ελλάδας, το ανώτατο δηλαδή όργανο διοίκησης της Εκκλησίας της Ελλάδας, να επανέλθει στο θέμα και να καταθέσει αίτημα τροποποίησης του κειμένου στο τέλος του Μαϊου του 2016, δηλαδή ουσιαστικά λιγότερο από ένα μήνα πριν από τη σύγκληση της Πανοθρόδοξης Συνόδου; Και σε τελική ανάλυση δεν είναι τουλάχιστον σκανδαλώδες το τόσο σημαντικό ζήτημα της σύγκλησης της Πανορθόξης Συνόδου, για την προετοιμασία της οποίας χρειάστηκε μισός αιώνας, να απασχολεί την Ιεραρχία της Εκκλησίας της Ελλάδας μόνο 20 μέρες πρίν από τη σύγκλησή της;
Η Πανορθόδοξη Σύνοδος συν Θεώ θα συγκληθεί σε ένα περίπου μήνα στην Κρήτη σύμφωνα με τις αποφάσεις των Συνάξεων των Προκαθημένων των Ορθοδόξων Εκκλησιών και μετά από τις πολυετείς εργασίες Πανορθόδοξων Προπαρασκευαστικών Επιτροπών και Προσυνοδικών Διασκέψεων. Η σπουδαιότητα της έγκειται μεταξύ άλλων στο ίδιο το συνοδικό γεγονός, το οποίο όλοι ευχόμαστε να αποτελέσει ένα ουσιαστικό βήμα για την βελτίωση της κατακερματισμένης εικόνας της Ορθοδοξης Εκκλησίας στο σύγχρονο κόσμο. Φαίνεται ωστόσο πως για πρώτη φορά θα έχουμε μια συνοδική επικύρωση και μάλιστα σε πανορθόδοξο επίπεδο της αναγκαιότητας των θεολογικών διαλόγων και της σχέσης της Ορθόδοξης Εκκλησίας με τις υπολοιπες χριστιανικές Εκκλησίες και ομολογίες. Μ’ αυτό το πρίσμα μπορούν να ερμηνευτούν οι έντονες και ακραίες αντιδράσεις μιας φωνασκούσας θεολογικής και εκκλησιαστικής μειοψηφίας, η οποία μετά το πέρας της Συνόδου δε θα έχει λόγο υπάρξης, τουλάχιστον εντός των ορίων της Μίας Αγίας Καθολικής και Αποστολικής Ορθόδοξης Εκκλησίας.