Tην
απάντησή του στην άρνηση της Εκκλησίας της Βουλγαρίας και στις
επιφυλάξεις της Εκκλησίας της Ρωσίας για τη συμμετοχή τους στην
Πανορθόδοξη Σύνοδο, δίνει ο Αρχιεπίσκοπος Τελμησσού Ιώβ.
«Η Εκκλησία είναι η εκδήλωση της ενότητας εν Χριστώ», τονίζει στο
Αθηναϊκό Πρακτορείο Ειδήσεων λίγες μέρες πριν από την σύγκληση της
Πανορθόδοξης Συνόδου ο Αρχιεπίσκοπος Τελμησσού Ιώβ, εκπρόσωπος του
Οικουμενικού Πατριαρχείου στην Πανορθόδοξη Γραμματεία.
Επισημαίνει μάλιστα ότι «Η Ορθόδοξη Εκκλησία στο σύνολό της, ως Μία, Αγία, Καθολική και Αποστολική Εκκλησία πρέπει να συγκεντρωθεί στη Σύνοδο, προκειμένου να λύσει τα προβλήματά της και να δηλώσει την ενότητά της στον κόσμο».
Εξάλλου, όπως αναφέρει, «πρέπει να θυμόμαστε από την ιστορία της Εκκλησίας ότι οι Σύνοδοι συνεκλήθησαν ακριβώς για την επίλυση των προβλημάτων με συνοδικό τρόπο».
«Αγκάθια» διαίρεσης στο δρόμο της πανορθόδοξης ενότητας
Ακολουθεί το πλήρες κείμενο της συνέντευξης:
Ερώτηση: Σεβασμιώτατε, η Αγία και Μεγάλη Σύνοδος της Ορθοδόξου Εκκλησίας αναμένεται να συγκληθεί στην Κρήτη από τις 16 έως τις 26 Ιουνίου. Η Εκκλησία της Βουλγαρίας κατά δήλωσή της δεν θα συμμετάσχει και δεν ξέρουμε τι μέλλει να πράξει το Πατριαρχείο Αντιοχείας, ενώ παράλληλα έχει εκφράσει επιφυλάξεις η Εκκλησία της Ρωσίας. Πιστεύετε ότι θα παρακαμφθούν τα κωλύματα και θα διεξαχθεί η Πανορθόδοξη Σύνοδος;
Απάντηση : «Η Αγία και Μεγάλη Σύνοδος της Ορθοδόξου Εκκλησίας έχει συγκληθεί από τον Παναγιώτατο Οικουμενικό Πατριάρχη με
τη συγκατάθεση των Προκαθημένων της Ορθόδοξης Εκκλησίας, οι οποίοι συγκεντρώθηκαν τον περασμένο Ιανουάριο στο Σαμπεζί, κοντά στη Γενεύη. Έχουμε ακούσει όλοι με μεγάλη λύπη τις δηλώσεις που έγιναν από τις Ιερές Εκκλησίες της Αντιόχειας, της Ρωσίας και της Βουλγαρίας.
Το Οικουμενικό Πατριαρχείο κάνει ό,τι είναι δυνατόν για να λύσει αυτά τα ζητήματα. Αλλά πρέπει να θυμόμαστε από την ιστορία της Εκκλησίας ότι οι Σύνοδοι συνεκλήθησαν ακριβώς για την επίλυση των προβλημάτων με συνοδικό τρόπο. Μερικές φορές, μερικές Εκκλησίες έχουν απουσιάσει από τις Συνόδους. Για παράδειγμα, η Γ’ Οικουμενική Σύνοδος στην Έφεσο το 431 ξεκίνησε με την απουσία της αντιπροσωπείας από την Αντιόχεια.
Αλλά αυτή η Σύνοδος είχε επιλύσει την εκκλησιαστική κρίση της εποχής εκείνης. Μια Σύνοδος είναι μια συνεχής διαδικασία: πριν από αυτήν υπάρχει η διαδικασία της προετοιμασίας και μετά, ακόμη πιο σημαντική είναι η διαδικασία της υποδοχής».
Ερώτηση : Γιατί νομίζετε ότι η Ορθόδοξη Εκκλησία χρειάζεται να συγκληθεί σε Σύνοδο φέτος στην Κρήτη; Γιατί αυτό είναι απαραίτητο σε τέτοιες συνθήκες;
Απάντηση : «Η Εκκλησία είναι η εκδήλωση της ενότητας εν Χριστώ. Το αποκορύφωμα ενός αιώνα προετοιμασίας συγχρονίζεται με μια παγκόσμια, πολυδιάστατη κρίση που δοκιμάζει τη σταθερότητά μας.
Η Σύνοδος ξεκίνησε με την εγκύκλιο του Οικουμενικού Πατριάρχη Ιωακείμ Γ’
το 1902, καλώντας τους Προκαθημένους των Ορθόδοξων Αυτοκέφαλων
Εκκλησιών να συνεργαστούν, προκειμένου να αντιμετωπίσουν τα προβλήματα
που αφορούσαν την Ορθόδοξη Εκκλησία εκείνη την εποχή.
Ο Οικουμενικός Πατριάρχης Αθηναγόρας αναβίωσε την ιδέα της σύγκλησης Συνόδου μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Οι Πανορθόδοξες Προσυνοδικές Σύνοδοι που διεξήχθησαν στο Σαμπεζύ, μεταξύ 1976 και 2015, προετοίμασαν τα θέματα για τη Σύνοδο κατά τη διάρκεια των τελευταίων 40 ετών».
Ερώτηση : Ποιοι συμμετέχουν στην Πανορθόδοξη Σύνοδο;
Απάντηση : «Κατά την 4η Οικουμενική Σύνοδο, η οποία πραγματοποιήθηκε στη Χαλκηδόνα το 451, οι συμμετέχοντες ήταν ως επί το πλείστον οι Ιεράρχες της Κωνσταντινούπολης, στους οποίους προστέθηκαν μερικοί εκπρόσωποι άλλων Εκκλησιών. Σήμερα, η Ορθόδοξη Εκκλησία είναι οργανωμένη σε 14 Αυτοκέφαλες Εκκλησίες, οι οποίες περιλαμβάνουν τα 4 αρχαιότερα Πατριαρχεία, την αρχαία Εκκλησία της Κύπρου και την Εκκλησία της Ρωσίας.
Αυτό σημαίνει ότι 8 νέες Εκκλησίες ιδρύθηκαν από τα τέλη του 19 αι. Κατά την προσεχή Αγία και Μεγάλη Σύνοδο, καθεμία από τις 14 Αυτοκέφαλες Εκκλησίες θα στείλει αντιπροσωπεία από τους Προκαθήμενους της και 24 επισκόπους, που συνοδεύονται από 6 συμβούλους και 3 συνοδούς. Κάθε Εκκλησία θα έχει μία φωνή σε μία λήψη αποφάσεων με βάση την αρχή της ομοφωνίας».
Ερώτηση : Πώς συνδέεται η ατζέντα με τους λαϊκούς;
Απάντηση : «Η Πρώτη Πανορθόδοξη Προσυνοδική Σύνοδος του Σαμπεζύ το 1976 επέλεξε δέκα συγκεκριμένα θέματα που σχετίζονται με την καθημερινή ζωή των Ορθόδοξων Χριστιανών. Η Σύναξη των Προκαθημένων των Ορθοδόξων Εκκλησιών που διεξήχθη στο Σαμπεζύ τον Ιανουάριο του 2016 αποφάσισε με συναίνεση να διατηρήσει έξι θέματα στην ημερήσια διάταξη της Συνόδου. Μεταξύ αυτών, τα περισσότερα έχουν σχέση με την καθημερινή ζωή των ανθρώπων.
Το θέμα της Ορθόδοξης Διασποράς αφορά την οργάνωση της ζωής των Ορθόδοξων Χριστιανών που ζουν στη Δυτική Ευρώπη, στη Βόρεια και Νότια Αμερική και στην Ωκεανία. Το κείμενο σχετικά με το Μυστήριο του γάμου και τα εμπόδιά του απαντά σε πολλά ποιμαντικά προβλήματα, όπως ο γάμος των Ορθόδοξων Χριστιανών με μη Ορθοδόξους.
Το έγγραφο που αναφέρεται στη σημασία της νηστείας και την τήρησή της σήμερα απαντά σε ερωτήσεις για το πώς πρέπει να νηστεύουν σήμερα οι άνθρωποι. Το κείμενο αναφορικά με τη σχέση της Ορθόδοξης Εκκλησίας με τον υπόλοιπο χριστιανικό κόσμο είναι ιδιαίτερα σημαντικό για τους ανθρώπους που ζουν σε χώρες όπου οι Ορθόδοξοι είναι μειονότητα.
Τέλος, το έγγραφο σχετικά με την αποστολή της Ορθόδοξης Εκκλησίας στον σύγχρονο κόσμο ασχολείται με ζητήματα της αξιοπρέπειας του ανθρώπου, της ελευθερίας, της ειρήνης και της δικαιοσύνης, των διακρίσεων, οι οποίες αφορούν κάθε ανθρώπινο ον στην κοινωνία».
Ερώτηση : Γιατί υπάρχει διαφωνία για τα έγγραφα, καθώς και για τις αντιρρήσεις εκ μέρους των Εκκλησιών σχετικά με το δικαίωμα διαφωνίας;
Απάντηση : «Πρέπει να έχουμε κατά νου ότι όλα τα έγγραφα εκπονήθηκαν στη βάση της συνεισφοράς από κάθε Ορθόδοξη Αυτοκέφαλη Εκκλησία και εγκρίθηκαν ομόφωνα σε Πανορθόδοξο επίπεδο.
Το κείμενο αντικατοπτρίζει τη συναίνεση που επιτεύχθηκε. Η διαδικασία της παρασκευής αυτών των εγγράφων ήταν μακρά και πολύπλοκη. Συνεπαγόταν πολλές προπαρασκευαστικές συναντήσεις και μεγάλη αλληλογραφία μεταξύ των Εκκλησιών και της Γραμματείας, στην οποία έπρεπε να στείλουν τις παρατηρήσεις τους.
Τελικά, εγκρίθηκαν από Πανορθόδοξες Προσυνοδικές Συνόδους, που συνεκλήθησαν από τον Οικουμενικό Πατριάρχη. Ως εκ τούτου, τα έγγραφα αυτά δεν είναι νέα. Πολύ συχνά, οι ενστάσεις που ακούμε προέρχονται από τον φόβο κάποιων Ιεραρχών ή Εκκλησιών να βρεθούν αντιμέτωποι με κάποιους μεμονωμένους ανθρώπους που διαφωνούν με τις επίσημες θέσεις των Εκκλησιών».
Ερώτηση : Όπως αναφέρατε, ένα από τα κείμενα που πρόκειται να συζητηθούν σε αυτή τη Σύνοδο αφορά τις σχέσεις με τον υπόλοιπο χριστιανικό κόσμο. Θα μπορούσαμε να θεωρήσουμε αυτές τις κοινότητες ως Εκκλησίες;
Απάντηση : «Έχοντας κατά νου ότι η Ορθόδοξη Εκκλησία είναι οντολογικά Μία, Αγία, Καθολική και Αποστολική Εκκλησία, το έγγραφο με τίτλο ‘’Οι σχέσεις της Ορθόδοξης Εκκλησίας με το υπόλοιπο του χριστιανικού κόσμου’’, αναγνωρίζει την ύπαρξη άλλων Χριστιανικών Εκκλησιών, που δεν είναι σε κοινωνία μαζί της και τονίζει την αναγκαιότητα της συμμετοχής σε ένα θεολογικό διάλογο μαζί τους, προκειμένου να αποκατασταθεί η ενότητα.
Η Εγκύκλιος του Οικουμενικού Πατριάρχη Ιωακείμ Γ’ έθεσε ήδη από το 1902 το ζήτημα των οικουμενικών σχέσεων και του θεολογικού διαλόγου με μη Ορθόδοξες Εκκλησίες. Σε αυτή την εγκύκλιο, οι Ρωμαιοκαθολικοί και οι Προτεστάντες αντιμετωπίζονται ως Εκκλησίες. Μάλιστα, η κανονιστική παράδοση της Ορθοδόξου Εκκλησίας παραδέχεται περιπτώσεις όπου αναγνωρίζει ότι τα μυστήρια θα μπορούσαν να γιορτάζονται έξω από τα αυστηρά κανονιστικά της όρια».
Ερώτηση : Ποια είναι, κατά την άποψή σας, η πιο σημαντική αποστολή της Αγίας και Μεγάλης Συνόδου;
Απάντηση: «Η πιο σημαντική αποστολή της Αγίας και Μεγάλης Συνόδου θα είναι να γίνουμε μάρτυρες της ενότητας της Ορθόδοξης Εκκλησίας σε όλο τον κόσμο.
Σε έναν κόσμο που είναι ταυτόχρονα παγκοσμιοποιημένος και διαιρεμένος, οι άνθρωποι διψούν γι’ αυτή την ενότητα. Δυστυχώς, όλοι γνωρίζουμε από τα μέσα μαζικής ενημέρωσης σχετικά με τις εντάσεις που υπάρχουν μεταξύ των Εκκλησιών Κωνσταντινουπόλεως και Ρωσίας, Αντιοχείας και Ιεροσολύμων, καθώς και για κάποιες επιφυλάξεις που ενδέχεται να έχουν οι Εκκλησίες της Βουλγαρίας ή της Γεωργίας. Αλλά η Ορθόδοξη Εκκλησία στο σύνολό της, ως η Μία, Αγία, Καθολική και Αποστολική Εκκλησία πρέπει να συγκεντρωθεί στη Σύνοδο, προκειμένου να λύσει τα προβλήματά της και να δηλώσει την ενότητά της στον κόσμο. Γνωρίζουμε από την ιστορία της Εκκλησίας ότι κάθε φορά που η Εκκλησία πέρασε μέσα από δυσκολίες, πραγματοποίησε μια Σύνοδο.
Ως εκ τούτου, η ενότητα δεν αποτελεί προϋπόθεση μιας Συνόδου. Αντίθετα, αν υπάρχουν προβλήματα ή δυσκολίες, θα πρέπει να συγκεντρωθούμε σε μια Σύνοδο προκειμένου να συζητήσουμε και να λύσουμε αυτά τα προβλήματα, σαν αδέλφια και με αυτόν τον τρόπο να δηλώσουμε στον κόσμο ότι είμαστε μία Εκκλησία».
* Ο Αρχιεπίσκοπος Τελμησσού Ιώβ είναι μόνιμος αντιπρόσωπος του Οικουμενικού Πατριαρχείου στο Παγκόσμιο Συμβούλιο Εκκλησιών, καθηγητής στο Ινστιτούτο Μεταπτυχιακών Σπουδών Ορθοδόξου Θεολογίας στο Σαμπεζύ της Γενεύης.
Ο Οικουμενικός Πατριάρχης Αθηναγόρας αναβίωσε την ιδέα της σύγκλησης Συνόδου μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Οι Πανορθόδοξες Προσυνοδικές Σύνοδοι που διεξήχθησαν στο Σαμπεζύ, μεταξύ 1976 και 2015, προετοίμασαν τα θέματα για τη Σύνοδο κατά τη διάρκεια των τελευταίων 40 ετών».
Ερώτηση : Ποιοι συμμετέχουν στην Πανορθόδοξη Σύνοδο;
Απάντηση : «Κατά την 4η Οικουμενική Σύνοδο, η οποία πραγματοποιήθηκε στη Χαλκηδόνα το 451, οι συμμετέχοντες ήταν ως επί το πλείστον οι Ιεράρχες της Κωνσταντινούπολης, στους οποίους προστέθηκαν μερικοί εκπρόσωποι άλλων Εκκλησιών. Σήμερα, η Ορθόδοξη Εκκλησία είναι οργανωμένη σε 14 Αυτοκέφαλες Εκκλησίες, οι οποίες περιλαμβάνουν τα 4 αρχαιότερα Πατριαρχεία, την αρχαία Εκκλησία της Κύπρου και την Εκκλησία της Ρωσίας.
Αυτό σημαίνει ότι 8 νέες Εκκλησίες ιδρύθηκαν από τα τέλη του 19 αι. Κατά την προσεχή Αγία και Μεγάλη Σύνοδο, καθεμία από τις 14 Αυτοκέφαλες Εκκλησίες θα στείλει αντιπροσωπεία από τους Προκαθήμενους της και 24 επισκόπους, που συνοδεύονται από 6 συμβούλους και 3 συνοδούς. Κάθε Εκκλησία θα έχει μία φωνή σε μία λήψη αποφάσεων με βάση την αρχή της ομοφωνίας».
Ερώτηση : Πώς συνδέεται η ατζέντα με τους λαϊκούς;
Απάντηση : «Η Πρώτη Πανορθόδοξη Προσυνοδική Σύνοδος του Σαμπεζύ το 1976 επέλεξε δέκα συγκεκριμένα θέματα που σχετίζονται με την καθημερινή ζωή των Ορθόδοξων Χριστιανών. Η Σύναξη των Προκαθημένων των Ορθοδόξων Εκκλησιών που διεξήχθη στο Σαμπεζύ τον Ιανουάριο του 2016 αποφάσισε με συναίνεση να διατηρήσει έξι θέματα στην ημερήσια διάταξη της Συνόδου. Μεταξύ αυτών, τα περισσότερα έχουν σχέση με την καθημερινή ζωή των ανθρώπων.
Το θέμα της Ορθόδοξης Διασποράς αφορά την οργάνωση της ζωής των Ορθόδοξων Χριστιανών που ζουν στη Δυτική Ευρώπη, στη Βόρεια και Νότια Αμερική και στην Ωκεανία. Το κείμενο σχετικά με το Μυστήριο του γάμου και τα εμπόδιά του απαντά σε πολλά ποιμαντικά προβλήματα, όπως ο γάμος των Ορθόδοξων Χριστιανών με μη Ορθοδόξους.
Το έγγραφο που αναφέρεται στη σημασία της νηστείας και την τήρησή της σήμερα απαντά σε ερωτήσεις για το πώς πρέπει να νηστεύουν σήμερα οι άνθρωποι. Το κείμενο αναφορικά με τη σχέση της Ορθόδοξης Εκκλησίας με τον υπόλοιπο χριστιανικό κόσμο είναι ιδιαίτερα σημαντικό για τους ανθρώπους που ζουν σε χώρες όπου οι Ορθόδοξοι είναι μειονότητα.
Τέλος, το έγγραφο σχετικά με την αποστολή της Ορθόδοξης Εκκλησίας στον σύγχρονο κόσμο ασχολείται με ζητήματα της αξιοπρέπειας του ανθρώπου, της ελευθερίας, της ειρήνης και της δικαιοσύνης, των διακρίσεων, οι οποίες αφορούν κάθε ανθρώπινο ον στην κοινωνία».
Ερώτηση : Γιατί υπάρχει διαφωνία για τα έγγραφα, καθώς και για τις αντιρρήσεις εκ μέρους των Εκκλησιών σχετικά με το δικαίωμα διαφωνίας;
Απάντηση : «Πρέπει να έχουμε κατά νου ότι όλα τα έγγραφα εκπονήθηκαν στη βάση της συνεισφοράς από κάθε Ορθόδοξη Αυτοκέφαλη Εκκλησία και εγκρίθηκαν ομόφωνα σε Πανορθόδοξο επίπεδο.
Το κείμενο αντικατοπτρίζει τη συναίνεση που επιτεύχθηκε. Η διαδικασία της παρασκευής αυτών των εγγράφων ήταν μακρά και πολύπλοκη. Συνεπαγόταν πολλές προπαρασκευαστικές συναντήσεις και μεγάλη αλληλογραφία μεταξύ των Εκκλησιών και της Γραμματείας, στην οποία έπρεπε να στείλουν τις παρατηρήσεις τους.
Τελικά, εγκρίθηκαν από Πανορθόδοξες Προσυνοδικές Συνόδους, που συνεκλήθησαν από τον Οικουμενικό Πατριάρχη. Ως εκ τούτου, τα έγγραφα αυτά δεν είναι νέα. Πολύ συχνά, οι ενστάσεις που ακούμε προέρχονται από τον φόβο κάποιων Ιεραρχών ή Εκκλησιών να βρεθούν αντιμέτωποι με κάποιους μεμονωμένους ανθρώπους που διαφωνούν με τις επίσημες θέσεις των Εκκλησιών».
Ερώτηση : Όπως αναφέρατε, ένα από τα κείμενα που πρόκειται να συζητηθούν σε αυτή τη Σύνοδο αφορά τις σχέσεις με τον υπόλοιπο χριστιανικό κόσμο. Θα μπορούσαμε να θεωρήσουμε αυτές τις κοινότητες ως Εκκλησίες;
Απάντηση : «Έχοντας κατά νου ότι η Ορθόδοξη Εκκλησία είναι οντολογικά Μία, Αγία, Καθολική και Αποστολική Εκκλησία, το έγγραφο με τίτλο ‘’Οι σχέσεις της Ορθόδοξης Εκκλησίας με το υπόλοιπο του χριστιανικού κόσμου’’, αναγνωρίζει την ύπαρξη άλλων Χριστιανικών Εκκλησιών, που δεν είναι σε κοινωνία μαζί της και τονίζει την αναγκαιότητα της συμμετοχής σε ένα θεολογικό διάλογο μαζί τους, προκειμένου να αποκατασταθεί η ενότητα.
Η Εγκύκλιος του Οικουμενικού Πατριάρχη Ιωακείμ Γ’ έθεσε ήδη από το 1902 το ζήτημα των οικουμενικών σχέσεων και του θεολογικού διαλόγου με μη Ορθόδοξες Εκκλησίες. Σε αυτή την εγκύκλιο, οι Ρωμαιοκαθολικοί και οι Προτεστάντες αντιμετωπίζονται ως Εκκλησίες. Μάλιστα, η κανονιστική παράδοση της Ορθοδόξου Εκκλησίας παραδέχεται περιπτώσεις όπου αναγνωρίζει ότι τα μυστήρια θα μπορούσαν να γιορτάζονται έξω από τα αυστηρά κανονιστικά της όρια».
Ερώτηση : Ποια είναι, κατά την άποψή σας, η πιο σημαντική αποστολή της Αγίας και Μεγάλης Συνόδου;
Απάντηση: «Η πιο σημαντική αποστολή της Αγίας και Μεγάλης Συνόδου θα είναι να γίνουμε μάρτυρες της ενότητας της Ορθόδοξης Εκκλησίας σε όλο τον κόσμο.
Σε έναν κόσμο που είναι ταυτόχρονα παγκοσμιοποιημένος και διαιρεμένος, οι άνθρωποι διψούν γι’ αυτή την ενότητα. Δυστυχώς, όλοι γνωρίζουμε από τα μέσα μαζικής ενημέρωσης σχετικά με τις εντάσεις που υπάρχουν μεταξύ των Εκκλησιών Κωνσταντινουπόλεως και Ρωσίας, Αντιοχείας και Ιεροσολύμων, καθώς και για κάποιες επιφυλάξεις που ενδέχεται να έχουν οι Εκκλησίες της Βουλγαρίας ή της Γεωργίας. Αλλά η Ορθόδοξη Εκκλησία στο σύνολό της, ως η Μία, Αγία, Καθολική και Αποστολική Εκκλησία πρέπει να συγκεντρωθεί στη Σύνοδο, προκειμένου να λύσει τα προβλήματά της και να δηλώσει την ενότητά της στον κόσμο. Γνωρίζουμε από την ιστορία της Εκκλησίας ότι κάθε φορά που η Εκκλησία πέρασε μέσα από δυσκολίες, πραγματοποίησε μια Σύνοδο.
Ως εκ τούτου, η ενότητα δεν αποτελεί προϋπόθεση μιας Συνόδου. Αντίθετα, αν υπάρχουν προβλήματα ή δυσκολίες, θα πρέπει να συγκεντρωθούμε σε μια Σύνοδο προκειμένου να συζητήσουμε και να λύσουμε αυτά τα προβλήματα, σαν αδέλφια και με αυτόν τον τρόπο να δηλώσουμε στον κόσμο ότι είμαστε μία Εκκλησία».
* Ο Αρχιεπίσκοπος Τελμησσού Ιώβ είναι μόνιμος αντιπρόσωπος του Οικουμενικού Πατριαρχείου στο Παγκόσμιο Συμβούλιο Εκκλησιών, καθηγητής στο Ινστιτούτο Μεταπτυχιακών Σπουδών Ορθοδόξου Θεολογίας στο Σαμπεζύ της Γενεύης.