Δημήτρη Γ. Απόκη*
Ιστορικά έχει αποδειχθεί ότι η θρησκεία είναι κάτι το οποίο ξεπερνά κατά πολύ τα όρια της πίστης, και ουκ ολίγες φορές έχει χρησιμοποιηθεί ως εργαλείο προώθησης πολιτικών και γεωστρατηγικών συμφερόντων.
Με δεδομένο μάλιστα τον έντονα συναισθηματικό χαρακτήρα που διακατέχει οτιδήποτε θρησκευτικό, στη διάρκεια των αιώνων οι θρησκευτικές διαφορές και επιδιώξεις έχουν γίνει αιτία για ορισμένες από τις πλέον αιματηρές συγκρούσεις. Ακόμη και στη σημερινή εποχή οι θρησκευτικές διαφορές έχουν γίνει σημαία και χρησιμοποιούνται ως μοχλός προπαγάνδας και προσηλυτισμού τρομοκρατικών και ακραίων οργανώσεων (Αλ Κάϊντα, ISIS) σε παγκόσμια κλίμακα. Στην Ευρώπη, με δεδομένο ότι ζούμε ένα κλίμα παρόμοιο με αυτό της προπολεμικής εποχής, οτιδήποτε γύρω από τη θρησκεία αποκτά τρομερή σπουδαιότητα, προκαλώντας έντονο παρασκήνιο και στρατηγική σημασία. Αυτός είναι και ο λόγος που η διοργάνωση, για πρώτη φορά μετά από σχεδόν μια Χιλιετία, της Αγίας και Μεγάλης Συνόδου στην Κρήτη το διάστημα 16 με 26 Ιουνίου, αποτελεί ένα τεράστιας σημασίας γεγονός το οποίο ξεπερνά κατά πολύ τα στενά θρησκευτικά όρια του γεγονότος. Το ότι γίνεται σε ελληνικό έδαφος είναι καταρχήν μεγάλη τιμή για τη χώρα μας, αλλά και μια ευκαιρία, που μπορεί χωρίς ερασιτεχνικές και κοντόφθαλμες προσπάθειες πολιτικής και οποιουδήποτε άλλου επιπέδου εκμετάλλευσης, να αναδείξει το ρόλο της Ελλάδας ως λίκνο του πολιτισμού και της Ορθοδοξίας. Το γεγονός ότι η Αγία και Μεγάλη Σύνοδος θα προσελκύσει την παρουσία εκατοντάδων δημοσιογράφων και μέσων μαζικής ενημέρωσης από όλο τον κόσμο, αποτελεί από μόνο του μια τεράστια ευκαιρία για τη χώρα, από τουριστικής, οικονομικής και στρατηγικής άποψης. Σε δύο λοιπόν εβδομάδες από σήμερα το κοσμοϊστορικό αυτό γεγονός πρόκειται να λάβει χώρα στα Χανιά της Κρήτης, και ήδη το έντονο παρασκήνιο και το γεωπολιτικό παιχνίδι έχουν ξεκινήσει. Καταρχήν, δεν είναι λίγοι εκείνοι που θα ήθελαν να δουν να τορπιλίζεται η διοργάνωση ο καθένας για τους δικούς τους λόγους και τα δικά του συμφέροντα. Ο ρόλος και το ενδιαφέρον της Ρωσίας γύρω από τις εξελίξεις και το μέλλον της Ορθοδοξίας, είναι τεράστιος και το προσωπικό ενδιαφέρον του Ρώσου Προέδρου, Βλαντιμίρ Πούτιν, για όσους γνωρίζουν τα τεκταινόμενα, είναι ιδιαίτερα αυξημένο. Ιδιαίτερα καυτό και ευαίσθητο θέμα είναι το μέλλον της Εκκλησίας της Ουκρανίας, με δεδομένη την διαρκή κρίση στις σχέσεις Μόσχας και Κίεβου, μετά και την βίαιη προσάρτηση της Κριμαίας από τη Ρωσία, η οποία πέρα από το ότι φούντωσε την κρίση την διεύρυνε εμπλέκοντας και τη Δύση. Ο Πατριάρχης Ρωσίας Κύριλλος, στενός συνεργάτης του Βλαντιμίρ Πούτιν, είναι ένας από τους βασικούς παίκτες του παρασκηνιακού παιχνιδιού και σαφώς κατά τη διάρκεια της όλης διαδικασίας, πέρα από τα στενά θρησκευτικά συμφέροντά του, στο κέντρο της στρατηγικής και των κινήσεων του θα έχει τα γεωστρατηγικά συμφέροντα της Μόσχας. Ήδη από την στιγμή που αποφασίστηκε η σύγκλιση της Αγίας και Μεγάλης Συνόδου στην Κρήτη, εξέφρασε τη δυσαρέσκεια του για τον τόπο της διοργάνωσης (αρχικά είχε αποφασιστεί να πραγματοποιηθεί στο ναό της Αγίας Ειρήνης στην Κωνσταντινούπολη) και άρχισε να δημιουργεί προβλήματα μέσω χωροταξικών παραπόνων προς τον Οικουμενικό Πατριάρχη Βαρθολομαίο. Για παράδειγμα έχει εκφράσει τη δυσαρέσκεια του για την ταξιθεσία των προκαθημένων σε δυο παράλληλες σειρές και όχι σε ένα συνεχόμενο ημικύκλιο, αλλά και για το ότι οι παρατηρητές των ετερόδοξων Εκκλησιών (Ρωμαιοκαθολική, Αγγλικανική, Προτεσταντική, Κοπτική, Συροϊακωβιτική, Αρμενική) δεν θα είναι ξεκάθαρα διαχωρισμένοι χωροταξικά στο χώρο των συνεδριάσεων, ζητώντας παρέμβαση της οργανωτικής επιτροπής. Είναι σαφές ότι μέσω αυτού του παιχνιδιού επιδιώκει να έχει καθοριστική και ηγετική παρουσία στη Σύνοδο. Πέρα από την Μόσχα και τα παιχνίδια του Κύριλλου, υπάρχουν και άλλοι παίκτες που προκαταβολικά στήνουν μέσω προβλημάτων τη διαπραγματευτική τους θέση. Δύο σημαντικά Πατριαρχεία, της Αντιόχειας και των Ιεροσολύμων, βρίσκονται σε έντονη αντιπαράθεση αναφορικά με τη δικαιοδοσία του εδάφους του Κατάρ. Μετά από πρόσκληση του Εμίρη του Κατάρ, το Πατριαρχείο Ιεροσολύμων εξέλεξε Αρχιεπίσκοπο στο Κατάρ, με αποτέλεσμα να υπάρξει έντονη αντίδραση από το Πατριαρχείο της Αντιόχειας που θεωρεί το Κατάρ δική του δικαιοδοσία. Το Φανάρι, προέβη σε μια μεσολαβητική προσπάθεια, προτείνοντας τη σύσταση Επιτροπής υπό τη συντονιστική ευθύνη του με τη συμμετοχή αντιπροσώπων από τα Πατριαρχεία Αντιοχείας και Ιεροσολύμων που σκοπό θα έχει, μετά την ολοκλήρωση των εργασιών της Αγίας και Μεγάλης Συνόδου, να μελετήσει το ζήτημα της διαφοράς. Αλλά και αυτή η προσπάθεια, προκάλεσε δυσαρέσκεια στην Αντιόχεια, η οποία δεν κάνει πίσω στο κλίμα έντασης με τα Ιεροσόλυμα. Η Εκκλησία της Γεωργίας έχει επίσης αντιδράσει διαφωνώντας με το περιεχόμενο των κειμένων της Αγίας και Μεγάλης Συνόδου, κυρίως αυτό για τις σχέσεις της Ορθόδοξης Εκκλησίας με τον λοιπό χριστιανικό κόσμο. Στο θέμα αυτό εμπλέκεται και η Εκκλησία της Ελλάδος, όπου υπάρχουν αντιδράσεις από πολλούς Μητροπολίτες με αποτέλεσμα να υπάρξει και η παραίτηση του Μητροπολίτη Πειραιά, από τις διαδικασίες της Συνόδου. Την απειλή να μην συμμετάσχει στη Σύνοδο, εξέφρασε και η παραδοσιακή σύμμαχος της Ρωσίας, Εκκλησία της Βουλγαρίας, ζητώντας αναβολή και υιοθετώντας της θέσεις της Μόσχας. Ζητά να εξεταστούν έξη αιτήματά της, χωροταξία, ετερόδοξοι παρατηρητές, οικονομικό κόστος συμμετοχής της Βουλγαρίας, διαφωνία στα κείμενα που θα συζητηθούν, η συνολική ατζέντα των έξι θεμάτων που θα απασχολήσουν τη Σύνοδο, καθώς και ο τρόπος λήψης αποφάσεων με ομοφωνία. Πολλοί αναλυτές μάλιστα συνδέουν την αντίδραση της Σόφιας, με την πρόσφατη επίσκεψη του Πατριάρχη Βαρθολομαίου εκεί, όπου έθεσε θέμα επιστροφής εκκλησιαστικών κειμηλίων που κλάπηκαν από εκκλησίες και μοναστήρια της Μακεδονίας κατά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο από τους Βούλγαρους. Ήδη η Ρωσία θέτει θέμα διεξαγωγής της Συνόδου, στην περίπτωση μη συμμετοχής της Βουλγαρίας. Είναι σαφές από τα παραπάνω, ότι η διεξαγωγή της Αγίας και Μεγάλης Συνόδου, εξελίσσεται στο παρασκήνιο, σε μια σκληρή και πολύπλοκη παρτίδα σκάκι, η οποία απαιτεί μαεστρία στρατηγικής και υψηλές ικανότητες διπλωματίας. Η μέχρι σήμερα πορεία και στρατηγική που έχει ακολουθήσει το Πατριαρχείο και ο Οικουμενικός Πατριάρχης Βαρθολομαίος, το έχει καταστήσει πυλώνα σταθερότητας και μοχλό προώθησης σε παγκόσμια κλίμακα του πνευματικού ρόλου της Ορθοδοξίας, μακριά από πολιτικές σκοπιμότητες και προώθηση συμφερόντων που υπερβαίνουν τα όρια της θρησκείας. Είναι εξαιρετικά σημαντικό αυτός ο ρόλος όχι μόνο να διατηρηθεί, αλλά να διευρυνθεί. Μια σειρά κομβικά προβλήματα σε καυτά σημεία του πλανήτη, από τη Μέση Ανατολή, την Αφρική και την Πρώην Σοβιετική Ένωση, θα διογκωθούν επικίνδυνα σε βαθμό έκρηξης, εάν αυτός ο ρόλος τεθεί σε κίνδυνο και αλλοιωθεί. Η ομαλή διεξαγωγή και επιτυχής ολοκλήρωση της Αγίας και Μεγάλης Συνόδου στην Κρήτη, είναι το όχημα μέσα από το οποίο ο σημαντικός αυτός στόχος θα επιτευχθεί. Η δήλωση του εκπροσώπου τύπου του Οικουμενικού Πατριάρχη, π. Ιωάννη Χρυσαυγή, στο έγκυρο ειδησεογραφικό πρακτορείο Associated Press, σύμφωνα με την οποία, «Δεν είναι απαραίτητο να συμφωνούμε όλοι σε όλα για να συγκληθεί η Σύνοδος», χαρακτηρίζοντας την ενότητα «αργή και επίπονη διαδικασία»., προδιαγράφει μια σωστή στρατηγική από την πλευρά του Οικουμενικού Πατριαρχείου. Στη διαμόρφωση αυτής της στρατηγικής αλλά και στη σκληρή δουλειά που γίνεται στο παρασκήνιο, για πάρα πολύ μεγάλο διάστημα, έτσι ώστε να ευοδωθεί ο στόχος και να έχει επιτυχή κατάληξη η Σύνοδος, υπάρχουν πολλοί αφανείς ήρωες μεταξύ των οποίων ο κ. Μάϊκλ Καρλούτσος, που μαζί με τους συνεργάτες του έχει αφιερώσει χρόνο και κόπο για την επιτυχία της Συνόδου στην Κρήτη. Είναι κρίσιμο για την Ορθοδοξία και κατ’ επέκταση για την Ελλάδα η Σύνοδος αυτή να στεφθεί με επιτυχία. Οι επόμενες ημέρες και εβδομάδες είναι κρίσιμες. Ο Δημήτρης Γ. Απόκης είναι Διεθνολόγος και Δημοσιογράφος