Σεβασμιωτάτου Μητροπολίτου Γαλλίας, Εμμανουήλ, Η Καθημερινή
Σχεδόν
πενήντα χρόνια προετοιμασίας για μία Σύνοδο της οποίας το σχήμα
παραμένει κρυφό για περισσότερο από μία χιλιετία, όχι μόνο από την πτώση
της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας τον 15ο αιώνα, ή ακόμα από το σχίσμα του
1054 μεταξύ της Ανατολικής και της Δυτικής Εκκλησίας, αλλά ήδη από τις
μεγάλες Οικουμενικές Συνόδους, οι οποίες σφυρηλάτησαν στους πρώτους
αιώνες της Εκκλησίας το περιεχόμενο της πίστης μας. Σίγουρα, τα θέματα
με τα οποία καταπιάστηκαν στην Κρήτη από 16 έως 26 Ιουνίου 2016 οι
σχεδόν 350 συνοδικοί πατέρες δεν ήταν δογματικά, με την έννοια του
ορισμού του δόγματος, αλλά ουσιαστικά πήγαζαν από μια διπλή αιτία: την
είσοδο της Ορθόδοξης Εκκλησίας στον σύγχρονο κόσμο και την υπόσταση της
Ορθόδοξης Εκκλησίας σε ένα πλαίσιο παγκοσμιοποίησης.
Αυτή
η διπλή προβληματική – (μετα-)νεωτερισμός και παγκοσμιοποίηση–, η οποία
αποτέλεσε τη βάση των εργασιών της Αγίας και Μεγάλης Συνόδου,
αποκαλύπτει τον έντονο αντίκτυπο που η ορθοδοξία σε παγκόσμιο επίπεδο
φέρει σήμερα για την έννοια της μετάληψης, όχι μόνο όσον αφορά το θείο
και το ανθρώπινο ή ακόμα και την εκκλησιολογία της, αλλά κυρίως
αναφορικά με τη σωστή σχεσιακή διάσταση του μυστηρίου της εκκλησίας,
εξετάζοντας τον δεσμό που ενώνει σήμερα τις Ορθόδοξες Εκκλησίες μεταξύ
τους, τον ιστό που η ορθοδοξία ύφανε με άλλες εκκλησίες και χριστιανικά
δόγματα, καθώς και τον δεσμό του χριστιανισμού της Ανατολής με τον
σύγχρονο κόσμο.
Αυτοί
οι τρεις άξονες έχουν αποδείξει τη σημασία τους, αφού αποτέλεσαν το
αντικείμενο έντονων συζητήσεων κατά τη διάρκεια της οριστικοποίησης των
οκτώ εγγράφων στα οποία κατέληξε η Σύνοδος: 1. Η σημασία της νηστείας
και η τήρησή της σήμερα, 2. Οι σχέσεις της Ορθόδοξης Εκκλησίας με όλον
τον χριστιανικό κόσμο, 3. Η αυτονομία και ο τρόπος διακήρυξής της, 4. Η
ορθόδοξη διασπορά 5. Το μυστήριο του γάμου και τα εμπόδιά του, 6. Η
αποστολή της Ορθόδοξης Εκκλησίας στον σύγχρονο κόσμο, 7. Η εγκύκλιος, με
περισσότερες θεολογικές πινελιές και 8. Το μήνυμα που συνθέτει τις
εργασίες της Συνόδου, δίνοντάς τους μια πιο προφητική πυκνότητα με έναν
τρόπο που η εκκλησία προτίθεται να απευθυνθεί άμεσα στον κόσμο.
Προφανώς
και μερικοί σκόπελοι κωλυσιέργησαν τις εργασίες της Συνόδου. Δεν πρέπει
να εθελοτυφλούμε, πρώτον διότι η ιδέα μιας «τέλειας» Συνόδου είναι μια
χίμαιρα και, δεύτερον, επειδή η συνάθροιση σε Σύνοδο βρίσκεται στην
καρδιά της εκκλησιαστικής ζωής, με ό,τι αντιφατικό μπορεί να επιφέρει η
ζωή. Μία Σύνοδος, πόσο μάλλον μια Αγία και Μεγάλη Σύνοδος, αποτελεί
πάντα μια πρόκληση για την ενότητα!
Μερικές
Εκκλησίες αποφάσισαν να μην παραστούν και ακύρωσαν τη συμμετοχή τους
την τελευταία στιγμή, ενώ οι προετοιμασίες είχαν ήδη δρομολογηθεί και
ήταν απλώς αδύνατον να αντιστραφούν.
Πέρα
από τις καθαρά υλικοτεχνικές πτυχές, ο Παναγιώτατος Οικουμενικός
Πατριάρχης Βαρθολομαίος είχε δίκιο όταν διαβεβαίωνε ότι, αφού η απόφαση
να συγκληθεί η Σύνοδος είχε ληφθεί σε σύναξη από τους προκαθημένους όλων
των Ορθοδόξων Εκκλησιών, η απόφαση για την ακύρωσή της εναπόκειτο στο
ίδιο συνοδικό όργανο. Κατά την άποψή μου, η απουσία των Εκκλησιών
Αντιοχείας, Ρωσίας, Γεωργίας και Βουλγαρίας, καθώς και ορισμένες έντονες
συζητήσεις μεταξύ των Πατέρων της Συνόδου, καταδεικνύουν σαφώς τα
διαφορετικά επίπεδα δέσμευσης της ορθοδοξίας εντός του πλαισίου του
νεωτερισμού και της παγκοσμιοποίησης αλλά και την τεράστια ευελιξία της
όσον αφορά τη δυνατότητά της να διατηρεί στους κόλπους της σε ένα ενιαίο
σώμα αντιφατικές θέσεις.
Αυτή
η ικανότητα να εξασφαλίζει και να εγγυάται τον δεσμό της μετάληψης που
ζωογονεί όλη την ορθοδοξία επωμιζόμενη την ποικιλομορφία που αποδείχνει
τη ζωτικότητά της και το γεγονός ότι η Αγία και Μεγάλη Σύνοδος αποτελεί
εικόνισμα του τρόπου ζωής της Εκκλησίας.
Ωστόσο,
η συνοδική διαδικασία δεν έχει ολοκληρωθεί, το αντίθετο μάλιστα. Αυτό
που οι Πατέρες της Συνόδου πρόκειται να προσφέρουν στον κόσμο με τη
μορφή των οκτώ εγγράφων που προανέφερα, αλλά και με την εικόνα της
ενότητας και της μετάληψης που προέκυψε από αυτό το γεγονός, έχει μέλλον
προκειμένου να εισέλθει στην εκκλησιαστική συνείδηση. Εξάλλου δεν
πρόκειται τόσο για μια διαδικασία τυφλής αποδοχής, αλλά υποδοχής,
υιοθέτησης από το σύνολο των πιστών των μεγάλων γραμμών που συντάχθηκαν
στην Κρήτη αυτής της ορθοδοξίας κατά το διάστημα της τρίτης χιλιετίας.
Εναπόκειται, λοιπόν, στη γενιά μας και σε εκείνους που θα μας διαδεχθούν
να βρούμε τα μέσα, ιδιαίτερα την εποχή του Διαδικτύου, προκειμένου να
αγκυροβολήσει η ορθοδοξία στην ιστορία, να ζήσουμε στη διαφάνεια της
εικόνας του Βασιλείου προς το οποίο πιστεύουμε ότι θα οδεύσουμε και να
είμαστε μάρτυρες της θυσίας του Χριστού πάνω στον σταυρό, ώστε να
επιτευχθεί μια για πάντα «για την ζωή του κόσμου».