«Και ο Λόγος σαρξ εγένετο και εσκήνωσεν εν ημιν, και εθεασάμεθα την δόξαν αυτού,
δόξαν ως μονογενούς παρά πατρός, πλήρης χάριτος και αληθείας» (Ιω. 1, 14).
Θεοφιλέστατοι, αγαπημένοι Αδελφοί συνεπίσκοποι,
Εκλεκτά μέλη του Κλήρου μας, Ιερείς και Διάκονοι,
Από την Εκκλησία Εσθονίας
δόξαν ως μονογενούς παρά πατρός, πλήρης χάριτος και αληθείας» (Ιω. 1, 14).
Θεοφιλέστατοι, αγαπημένοι Αδελφοί συνεπίσκοποι,
Εκλεκτά μέλη του Κλήρου μας, Ιερείς και Διάκονοι,
Από την Εκκλησία Εσθονίας
Μοναχοί και Μοναχές της Εκκλησίας μας της Εσθονίας, που έχετε ιδιαίτερη θέση στην καρδιά μας,
Η γέννηση του Ιησού στη Βηθλεέμ δεν αποτελεί ένα μακρινό ιστορικό γεγονός που δεν μας αφορά. Το μήνυμά της δεν δόθηκε με τρόπο απρόσωπο στην ανθρωπότητα και γενικό. Απευθύνεται ιδιαιτέρως σε κάθε άνθρωπο με τρόπο μοναδικό και εξαιρετικό. Η
χαρά της γεννήσεως του Χριστού αναγγέλθηκε ιδιαιτέρως στον καθένα από εμάς, διότι για τον καθένα από εμάς ιδιαιτέρως γεννήθηκε ο Σωτήρας. Αυτή η μεγάλη χαρά αναγγέλθηκε σε εμάς με την ίδια ένταση, με την οποία αναγγέλθηκε και στους βοσκούς
στη Βηθλεέμ.
Για αυτόν τον λόγο, η γέννηση του Χριστού είναι, για τον καθένα από εμάς, ένα δώρο πολύ προσωπικό. Παρόλα αυτά, το λαμβάνουμε μόνον από τη στιγμή που, όπως οι βοσκοί, σπεύδουμε να το ανακοινώσουμε με πίστη και ευγνωμοσύνη παντού, όπου μας
οδηγούν τα βήματά μας. Ο Σωτήρας μας βρίσκεται πράγματι ανάμεσά μας και μάς σώζει.
Αυτή είναι η ελπίδα μας και, ακόμη περισσότερο, αυτή είναι η τόλμη της ελπίδας μας, από την οποία αναβλύζει η βεβαιότητα της χαράς μας. Μιας χαράς που πηγάζει από την ασύλληπτη για το μυαλό μας ταπείνωση του Βρέφους Ιησού, του Θεού μας, που έγινε
εκουσίως φτωχός μεταξύ των πιο φτωχών και ενδύθηκε τα σπάργανα μέσα σε μία απλοϊκή φάτνη ζώων.
Το σχέδιο του Θεού για αυτή την εορτή της Γεννήσεως του Μονογενούς Του Υιού, του Ιησού Χριστού, ήταν όχι μόνο να κατεβεί στη γη, όχι μόνο να γεννηθεί, αλλά και να αποκαλύψει τον εαυτό του, και, πάνω από όλα, να αποκαλύψει την άπειρη αγαθότητά Τουκαι την άπειρη αγάπη Του για τους ανθρώπους (Τιτ. 3, 4). Στο σημείο αυτό ερείδεται τοεξαιρετικό μήνυμα αυτής της ημέρας: «και είπεν αυτοίς ο άγγελος… ετέχθη υμίνσήμερον σωτήρ, ος έστι Χριστός Κύριος» (Λκ. 2, 11-12). Δηλαδή, ο Σωτήρας γεννήθηκε και όλοι μπορούν να σωθούν, στον ουρανό, στη γη, μέχρι και στον Άδη!…
Και «ο Λόγος σαρξ εγένετο», ομολογεί ο Ευαγγελιστής Ιωάννης (1, 14). Για εμάς τους Χριστιανούς, δεν γίνεται μνεία στο σημείο αυτό μόνο για το μυστήριο, με το οποίο ο Υιός του Θεού έγινε άνθρωπος. Η διατύπωση αυτή έχει έναν αντίκτυπο ηθικής και πρακτικής τάξεως για κάθε βαπτισμένο εν Χριστώ, κάθε φορά που η ίδια του η σάρκα τον οδηγεί στην αμαρτία. Ο Λόγος του Θεού έγινε σάρκα και εισήλθε στο ίδιο μας το σώμα, ώστε ο νόμος του Πνεύματος να επικρατήσει επί του νόμου της σαρκός· και με την επιρροή του Λόγου του Θεού που έγινε σάρκα, η δική μας σάρκα να μεταμορφωθεί δια της χάριτος του Αγίου Πνεύματος. Διότι είμαστε εφεξής «σώμα Χριστού και μέλη εκ μέρους» (Α΄ Κορ. 12, 27) (εν Un moine de l’Eglise d’Orient, «L’An de Grâce du Seigneur»-Κεφάλαιο ΙΙΙ).
Εμφανίζονται επίσης οι Μάγοι, οι οποίοι, ακολουθώντας την κατεύθυνση που χάραξε το νέο άστρο, ήρθαν να λατρέψουν το Θείο Βρέφος. Το βρήκαν να κοιμάται μέσα σε έναν απλοϊκό στάβλο. Μάγοι που ήρθατε από αυτή τη μακρινή Χώρα της Ανατολής σας ρωτώ:
«Πού είναι η βασιλική αυλή του; Πού είναι ο θρόνος του; Ένας στάβλος μπορεί να είναι παλάτι ή μία φάντη μπορεί να είναι θρόνος; Πώς, ενώ είσθε τόσο σοφοί, φθάσατε σε αυτή την τρέλλα, ώστε να έρθετε να λατρέψετε ένα παιδί τόσο ασήμαντο, και λόγω της ηλικίας του, αλλά και λόγω της φτώχειας των γονέων του;» (εν Bernard de Clairvaux, Premier Sermon pour l’Epiphanie).
Οι Μάγοι πραγματικά τρελλάθηκαν; Τρελλάθηκαν ναι, αλλά για να γίνουν σοφοί, σύμφωνα με τα λόγια του Αποστόλου Παύλου: «πού σοφός;… επειδή γαρ εν τη σοφία του Θεού ουκ έγνω ο κόσμος δια της σοφίας τον Θεόν, ευδόκησεν ο Θεός δια της μωρίας
του κηρύγματος σώσαι τους πιστεύοντας» (Α΄ Κορ. 1, 21).
Οδηγήθηκαν, όχι σε ένα βασιλικό παλάτι, αλλά στο μικρό χωριό της Βηθλεέμ, από το Άγιο Πνεύμα, που εξωτερικά τους καθοδήγησε με το άστρο και εσωτερικά, μέσα στην καρδιά τους, τους δίδαξε μυστικά. Να, γιατί το βρέφος της φάτνης δεν τους σκανδάλισε, αλλά γονάτισαν ενώπιόν Του. Τού απέδωσαν φόρο τιμής, όπως θα έκαναν σε έναν βασιλιά! Το λάτρεψαν σαν Θεό! Εναπόθεσαν στα πόδια του χρυσό, για να βεβαιώσουν την βασιλική του ιδιότητα, λιβάνι, για να ομολογήσουν την θεότητά του, και σμύρνα, για να υπογραμμίσουν το δώρο που θα φέρει ο Ίδιος σε όλη την ανθρωπότητα με την άνοδο του στον Σταυρό!
Οι Μάγοι, επειδή πίστεψαν στο φως του άστρου που τους φανερώθηκε, οδηγήθηκαν από αυτό στο Θείο Βρέφος. Αν και εγώ είχα το θάρρος να εγκαταλείψω τα πάντα για να ακολουθήσω το ίδιο άστρο, αν αποφάσιζα να είμαι αληθινός, έτοιμος να τιμήσω το «φως το αληθινόν, ό φωτίζει πάντα άνθρωπον, ερχόμενον εις τον κόσμον» (Ιω. 1, 9), τότε το θείο φως, παρά την άγνοιά μου, θα με οδηγούσε σε όλες τις περιστάσεις της ζωής, και κάθε φορά που αυτό θα ήταν απαραίτητο, θα με οδηγούσε μέχρι ενώπιον του Χριστού, στον οποίο έχω εναποθέσει κάθε ελπίδα μου (Un moine de l’Eglise Οrient, ibid.).
«Και εξαίφνης, γράφει ο ευαγγελιστής Λουκάς (2, 13-14), εγένετο συν τω αγγέλω πλήθος στρατιάς ουρανίου αινούντων τον Θεόν και λεγόντων: «Δόξα εν υψίστοις Θεώ και επί γης ειρήνη, εν ανθρώποις ευδοκία». Όμως, όλοι οι άνθρωποι δεν έχουν αγαθή βούληση.
Η μυστηριώδης δύναμη του κακού βυθίζει ήδη από εκείνη την εποχή και εξακολουθεί να βυθίζει μέχρι σήμερα τον κόσμο μέσα στη νύχτα. Ο Ευαγγελιστής Ιωάννης (1, 5) δεν διστάζει να μάς το υπενθυμίσει δυναμικά: «και το φως εν τη σκοτία φαίνει, και η σκοτία αυτό ου κατέλαβεν». Το φως είναι για αυτούς που Το δέχονται, δηλαδή που δέχονται τον Ιησού Χριστό. Όχι για τους υιούς του σκότους. Η ειρήνη είναι για τους υιούς του φωτός, ενώ το ξίφος για τα υιούς του σκότους. Αυτή είναι «η σημαντικότατη και σοβαρότατη αλήθεια που δεν πρέπει να αποσιωπηθεί από την ποιητική γοητεία του Βρέφους της φάντης. Το μυστήριο της ενσάρκωσης και το μυστήριο του κακού είναι στενά συνδεδεμένα. Στο φως που κατέρχεται από τον ουρανό αντιτίθεται η σκοτεινή και
ζοφερή νύχτα της αμαρτίας» (Edith Stein, εν Le mystère de Noël). Το Βρέφος της φάτνης, που είναι ο κύριος της ζωής και του θανάτου, μας τείνει το χέρι. Μας λέει:
«Ακολουθείστε με»! Με μία λέξη, μας καλεί να επιλέξουμε μεταξύ του φωτός και του σκότους.
Αγαπημένοι αδελφοί και αδελφές,
Σε μία εποχή σαν τη δική μας που κλονίζεται από την αβεβαιότητα, τη σύγχυση σε όλα τα πεδία, την αστάθεια, τους πολέμους και άλλες θηριωδίες κάθε είδους, ο Χριστός προσφέρεται σε εμάς και εμφανίζεται ως η μόνη ασφάλεια, ως η μόνη λύση στα προβλήματα τόσο του κόσμου όσο και τα δικά μας. Άρα, δεν υπάρχει πλάνη. Δεν έχουμε εξαπατηθεί. Γνωρίζουμε ότι ζούμε συγχρόνως τη χαρά που διαπερνά τον κόσμο και τη θλίψη που τον καταλαμβάνει. Η ζωή εδώ κάτω είναι μία διαρκής ακροβασία ανάμεσα στη δυστυχία και τη δόξα. Μόνο η ελπίδα μπορεί να μας οδηγήσει στην πλήρωση της δόξας, που είναι η δόξα της Βασιλείας του Θεού. Αυτήν την ελπίδα μόνο το Άγιο Πνεύμα μπορεί να μας τη δώσει.
Όμως, για να γίνει αυτό, πρέπει πρώτα να γνωρίσουμε τον Ιησού, ζώντας μαζί Του, μερικές φορές μάλιστα συγκρουόμενοι μαζί Του. Τότε τα μάτια μας θα ανοίξουν και θα δούμε ότι πρόκειται για την ίδια ελπίδα που πλημμυρίζει τον κόσμο από την εποχή του Σπηλαίου της Βηθλεέμ. Μία ελπίδα που ποτέ δεν θα μας απογοητεύσει, γιατί είναι η ταπεινή θεραπαινίδα των υποθέσεων του Πατέρα (Λκ. 2, 49). Των υποθέσεων που κυρίως αφορούν σε Εκείνον που τόσο αγαπήθηκε, Εκείνον που τόσο αγάπησε.
Αυτό είναι εν τέλει το δώρο αυτού του καταπληκτικού μυστηρίου, δηλαδή της γέννησης του Χριστού στη Βηθλεέμ. Ενός μυστηρίου εμπιστοσύνης και αμοιβαίας προσφοράς μεταξύ ημών και Εκείνου που μας εισήγαγε στην ευσπλαχνική αγάπη, στη χαρά και τη δόξα του Πατρός του.
Το έτος 2018 είθε να μας καθιστά καθημερινά ολοένα και περισσότερο ικανούς να αφουγκραζόμαστε τον Θεό μας και, μέσω Εκείνου, να αφουγκραζόμαστε τους αδελφούς μας και τις αδελφές μας που έχουν τόση ανάγκη να εισακουσθούν παντού στον κόσμο,
που μαστίζεται από τη θλίψη, τη φτώχεια και την απελπισία. Αμήν!
Η γέννηση του Ιησού στη Βηθλεέμ δεν αποτελεί ένα μακρινό ιστορικό γεγονός που δεν μας αφορά. Το μήνυμά της δεν δόθηκε με τρόπο απρόσωπο στην ανθρωπότητα και γενικό. Απευθύνεται ιδιαιτέρως σε κάθε άνθρωπο με τρόπο μοναδικό και εξαιρετικό. Η
χαρά της γεννήσεως του Χριστού αναγγέλθηκε ιδιαιτέρως στον καθένα από εμάς, διότι για τον καθένα από εμάς ιδιαιτέρως γεννήθηκε ο Σωτήρας. Αυτή η μεγάλη χαρά αναγγέλθηκε σε εμάς με την ίδια ένταση, με την οποία αναγγέλθηκε και στους βοσκούς
στη Βηθλεέμ.
Για αυτόν τον λόγο, η γέννηση του Χριστού είναι, για τον καθένα από εμάς, ένα δώρο πολύ προσωπικό. Παρόλα αυτά, το λαμβάνουμε μόνον από τη στιγμή που, όπως οι βοσκοί, σπεύδουμε να το ανακοινώσουμε με πίστη και ευγνωμοσύνη παντού, όπου μας
οδηγούν τα βήματά μας. Ο Σωτήρας μας βρίσκεται πράγματι ανάμεσά μας και μάς σώζει.
Αυτή είναι η ελπίδα μας και, ακόμη περισσότερο, αυτή είναι η τόλμη της ελπίδας μας, από την οποία αναβλύζει η βεβαιότητα της χαράς μας. Μιας χαράς που πηγάζει από την ασύλληπτη για το μυαλό μας ταπείνωση του Βρέφους Ιησού, του Θεού μας, που έγινε
εκουσίως φτωχός μεταξύ των πιο φτωχών και ενδύθηκε τα σπάργανα μέσα σε μία απλοϊκή φάτνη ζώων.
Το σχέδιο του Θεού για αυτή την εορτή της Γεννήσεως του Μονογενούς Του Υιού, του Ιησού Χριστού, ήταν όχι μόνο να κατεβεί στη γη, όχι μόνο να γεννηθεί, αλλά και να αποκαλύψει τον εαυτό του, και, πάνω από όλα, να αποκαλύψει την άπειρη αγαθότητά Τουκαι την άπειρη αγάπη Του για τους ανθρώπους (Τιτ. 3, 4). Στο σημείο αυτό ερείδεται τοεξαιρετικό μήνυμα αυτής της ημέρας: «και είπεν αυτοίς ο άγγελος… ετέχθη υμίνσήμερον σωτήρ, ος έστι Χριστός Κύριος» (Λκ. 2, 11-12). Δηλαδή, ο Σωτήρας γεννήθηκε και όλοι μπορούν να σωθούν, στον ουρανό, στη γη, μέχρι και στον Άδη!…
Και «ο Λόγος σαρξ εγένετο», ομολογεί ο Ευαγγελιστής Ιωάννης (1, 14). Για εμάς τους Χριστιανούς, δεν γίνεται μνεία στο σημείο αυτό μόνο για το μυστήριο, με το οποίο ο Υιός του Θεού έγινε άνθρωπος. Η διατύπωση αυτή έχει έναν αντίκτυπο ηθικής και πρακτικής τάξεως για κάθε βαπτισμένο εν Χριστώ, κάθε φορά που η ίδια του η σάρκα τον οδηγεί στην αμαρτία. Ο Λόγος του Θεού έγινε σάρκα και εισήλθε στο ίδιο μας το σώμα, ώστε ο νόμος του Πνεύματος να επικρατήσει επί του νόμου της σαρκός· και με την επιρροή του Λόγου του Θεού που έγινε σάρκα, η δική μας σάρκα να μεταμορφωθεί δια της χάριτος του Αγίου Πνεύματος. Διότι είμαστε εφεξής «σώμα Χριστού και μέλη εκ μέρους» (Α΄ Κορ. 12, 27) (εν Un moine de l’Eglise d’Orient, «L’An de Grâce du Seigneur»-Κεφάλαιο ΙΙΙ).
Εμφανίζονται επίσης οι Μάγοι, οι οποίοι, ακολουθώντας την κατεύθυνση που χάραξε το νέο άστρο, ήρθαν να λατρέψουν το Θείο Βρέφος. Το βρήκαν να κοιμάται μέσα σε έναν απλοϊκό στάβλο. Μάγοι που ήρθατε από αυτή τη μακρινή Χώρα της Ανατολής σας ρωτώ:
«Πού είναι η βασιλική αυλή του; Πού είναι ο θρόνος του; Ένας στάβλος μπορεί να είναι παλάτι ή μία φάντη μπορεί να είναι θρόνος; Πώς, ενώ είσθε τόσο σοφοί, φθάσατε σε αυτή την τρέλλα, ώστε να έρθετε να λατρέψετε ένα παιδί τόσο ασήμαντο, και λόγω της ηλικίας του, αλλά και λόγω της φτώχειας των γονέων του;» (εν Bernard de Clairvaux, Premier Sermon pour l’Epiphanie).
Οι Μάγοι πραγματικά τρελλάθηκαν; Τρελλάθηκαν ναι, αλλά για να γίνουν σοφοί, σύμφωνα με τα λόγια του Αποστόλου Παύλου: «πού σοφός;… επειδή γαρ εν τη σοφία του Θεού ουκ έγνω ο κόσμος δια της σοφίας τον Θεόν, ευδόκησεν ο Θεός δια της μωρίας
του κηρύγματος σώσαι τους πιστεύοντας» (Α΄ Κορ. 1, 21).
Οδηγήθηκαν, όχι σε ένα βασιλικό παλάτι, αλλά στο μικρό χωριό της Βηθλεέμ, από το Άγιο Πνεύμα, που εξωτερικά τους καθοδήγησε με το άστρο και εσωτερικά, μέσα στην καρδιά τους, τους δίδαξε μυστικά. Να, γιατί το βρέφος της φάτνης δεν τους σκανδάλισε, αλλά γονάτισαν ενώπιόν Του. Τού απέδωσαν φόρο τιμής, όπως θα έκαναν σε έναν βασιλιά! Το λάτρεψαν σαν Θεό! Εναπόθεσαν στα πόδια του χρυσό, για να βεβαιώσουν την βασιλική του ιδιότητα, λιβάνι, για να ομολογήσουν την θεότητά του, και σμύρνα, για να υπογραμμίσουν το δώρο που θα φέρει ο Ίδιος σε όλη την ανθρωπότητα με την άνοδο του στον Σταυρό!
Οι Μάγοι, επειδή πίστεψαν στο φως του άστρου που τους φανερώθηκε, οδηγήθηκαν από αυτό στο Θείο Βρέφος. Αν και εγώ είχα το θάρρος να εγκαταλείψω τα πάντα για να ακολουθήσω το ίδιο άστρο, αν αποφάσιζα να είμαι αληθινός, έτοιμος να τιμήσω το «φως το αληθινόν, ό φωτίζει πάντα άνθρωπον, ερχόμενον εις τον κόσμον» (Ιω. 1, 9), τότε το θείο φως, παρά την άγνοιά μου, θα με οδηγούσε σε όλες τις περιστάσεις της ζωής, και κάθε φορά που αυτό θα ήταν απαραίτητο, θα με οδηγούσε μέχρι ενώπιον του Χριστού, στον οποίο έχω εναποθέσει κάθε ελπίδα μου (Un moine de l’Eglise Οrient, ibid.).
«Και εξαίφνης, γράφει ο ευαγγελιστής Λουκάς (2, 13-14), εγένετο συν τω αγγέλω πλήθος στρατιάς ουρανίου αινούντων τον Θεόν και λεγόντων: «Δόξα εν υψίστοις Θεώ και επί γης ειρήνη, εν ανθρώποις ευδοκία». Όμως, όλοι οι άνθρωποι δεν έχουν αγαθή βούληση.
Η μυστηριώδης δύναμη του κακού βυθίζει ήδη από εκείνη την εποχή και εξακολουθεί να βυθίζει μέχρι σήμερα τον κόσμο μέσα στη νύχτα. Ο Ευαγγελιστής Ιωάννης (1, 5) δεν διστάζει να μάς το υπενθυμίσει δυναμικά: «και το φως εν τη σκοτία φαίνει, και η σκοτία αυτό ου κατέλαβεν». Το φως είναι για αυτούς που Το δέχονται, δηλαδή που δέχονται τον Ιησού Χριστό. Όχι για τους υιούς του σκότους. Η ειρήνη είναι για τους υιούς του φωτός, ενώ το ξίφος για τα υιούς του σκότους. Αυτή είναι «η σημαντικότατη και σοβαρότατη αλήθεια που δεν πρέπει να αποσιωπηθεί από την ποιητική γοητεία του Βρέφους της φάντης. Το μυστήριο της ενσάρκωσης και το μυστήριο του κακού είναι στενά συνδεδεμένα. Στο φως που κατέρχεται από τον ουρανό αντιτίθεται η σκοτεινή και
ζοφερή νύχτα της αμαρτίας» (Edith Stein, εν Le mystère de Noël). Το Βρέφος της φάτνης, που είναι ο κύριος της ζωής και του θανάτου, μας τείνει το χέρι. Μας λέει:
«Ακολουθείστε με»! Με μία λέξη, μας καλεί να επιλέξουμε μεταξύ του φωτός και του σκότους.
Αγαπημένοι αδελφοί και αδελφές,
Σε μία εποχή σαν τη δική μας που κλονίζεται από την αβεβαιότητα, τη σύγχυση σε όλα τα πεδία, την αστάθεια, τους πολέμους και άλλες θηριωδίες κάθε είδους, ο Χριστός προσφέρεται σε εμάς και εμφανίζεται ως η μόνη ασφάλεια, ως η μόνη λύση στα προβλήματα τόσο του κόσμου όσο και τα δικά μας. Άρα, δεν υπάρχει πλάνη. Δεν έχουμε εξαπατηθεί. Γνωρίζουμε ότι ζούμε συγχρόνως τη χαρά που διαπερνά τον κόσμο και τη θλίψη που τον καταλαμβάνει. Η ζωή εδώ κάτω είναι μία διαρκής ακροβασία ανάμεσα στη δυστυχία και τη δόξα. Μόνο η ελπίδα μπορεί να μας οδηγήσει στην πλήρωση της δόξας, που είναι η δόξα της Βασιλείας του Θεού. Αυτήν την ελπίδα μόνο το Άγιο Πνεύμα μπορεί να μας τη δώσει.
Όμως, για να γίνει αυτό, πρέπει πρώτα να γνωρίσουμε τον Ιησού, ζώντας μαζί Του, μερικές φορές μάλιστα συγκρουόμενοι μαζί Του. Τότε τα μάτια μας θα ανοίξουν και θα δούμε ότι πρόκειται για την ίδια ελπίδα που πλημμυρίζει τον κόσμο από την εποχή του Σπηλαίου της Βηθλεέμ. Μία ελπίδα που ποτέ δεν θα μας απογοητεύσει, γιατί είναι η ταπεινή θεραπαινίδα των υποθέσεων του Πατέρα (Λκ. 2, 49). Των υποθέσεων που κυρίως αφορούν σε Εκείνον που τόσο αγαπήθηκε, Εκείνον που τόσο αγάπησε.
Αυτό είναι εν τέλει το δώρο αυτού του καταπληκτικού μυστηρίου, δηλαδή της γέννησης του Χριστού στη Βηθλεέμ. Ενός μυστηρίου εμπιστοσύνης και αμοιβαίας προσφοράς μεταξύ ημών και Εκείνου που μας εισήγαγε στην ευσπλαχνική αγάπη, στη χαρά και τη δόξα του Πατρός του.
Το έτος 2018 είθε να μας καθιστά καθημερινά ολοένα και περισσότερο ικανούς να αφουγκραζόμαστε τον Θεό μας και, μέσω Εκείνου, να αφουγκραζόμαστε τους αδελφούς μας και τις αδελφές μας που έχουν τόση ανάγκη να εισακουσθούν παντού στον κόσμο,
που μαστίζεται από τη θλίψη, τη φτώχεια και την απελπισία. Αμήν!
Με πατρικές ευχές και εν Χριστώ τεχθέντι αγάπη
ο Μητροπολίτης
† ο Ταλλίνης και πάσης Εσθονίας ΣΤΕΦΑΝΟΣ
ο Μητροπολίτης
† ο Ταλλίνης και πάσης Εσθονίας ΣΤΕΦΑΝΟΣ