Ιωάννου Λότσιου Dr.Towards a new European Orthodox church
Η έκδοση ενός Τόμου Αυτοκεφαλίας είναι διάφορος του Καταστατικού πλαισίου λειτουργίας και των περαιτέρω διαδικασιών προς την ενωτική σύνοδο στην Ουκρανία. To Οικουμενικό Πατριαρχείο αφ΄ ενός προχωρά την χορήγηση του Τόμου Αυτοκεφαλίας στην Ουκρανική Εκκλησία, μετά την ανάκληση της απόφασης της Πατριαρχικής Πράξεως του 1686. Με αυτήν δεν παραχωρήθηκε η Μητρόπολη Κιέβου στο Πατριαρχείο της Ρωσίας, αλλά «το χειροτονείν» τον νέο Μητροπολίτη Κιέβου. Συνάμα επανάφερε στην Κανονική τάξη τους Φιλάρετο και Μακάριο. Αυτή η επαναφορά δεν σημαίνει όμως αναγνώριση των ‘’αυτοκέφαλων’’ Εκκλησιών τους. Αντίθετα το επιτίμιο της ακοινωνησίας προς το Οικουμενικό Πατριαρχείο οδήγησε σε περιθωριοποίηση των Ρώσων, εξαιτίας του γεγονότος, ότι στην πράξη οι υπόλοιπες Ορθόδοξες Εκκλησίες δεν αποδέχθηκαν το επιτίμιο. Στις 15 Δεκεμβρίου έχουμε την σύγκλιση της ενωτικής Συνόδου, η οποία αποτελεί σταθμό για την πορεία της ορθοδοξίας στην Ουκρανία: μια πρώτη σύναξη των ουκρανών ως ενιαία εκκλησία και την ανάδειξη του νέου προκαθημένου. Άλλα πως όμως θα επιτευχθούν αυτοί οι στόχοι;
1. Η Κανονική αποκατάσταση των Φιλάρετου και Μακάριου, δίνει την δυνατότητα της ενοποίησης της νέας ουκρανικής Εκκλησίας. Η ρωσική εκκλησιαστική πολιτική παρουσίασε ειδικότερα τον Φιλάρετο, όχι μόνο ως δράστη ενός σχίσματος, αλλά ως κατά κυριολεξία «δαιμονισμένο» άνθρωπο, προσπαθώντας να προκαλέσουν εμμέσως στον ορθόδοξο κόσμο απέχθεια για το πρόσωπο του Οικουμενικού Πατριάρχου. Την ίδια στιγμή ο Πατριάρχης Ρωσίας πραγματοποιεί συναντήσεις με μη ορθοδόξους προκαθημένους, και το χειρότερο είναι ότι διεξάγει μονομερή θεολογικό διάλογο, άνευ εγκρίσεως των υπόλοιπων ορθοδόξων εκκλησιών. Όφειλαν οι Ρώσοι εδώ και πολλά χρόνια να είχαν ξεκινήσει ένα διάλογο με τον ίδιο τον Φιλάρετο, το οποίο δεν επιθύμησαν ποτέ. Το πράγμα όμως δεν έφερε τα αποτελέσματα που περιμέναν. Η έντονη προσπάθεια για να αποδείξει το Πατριαρχείο της Ρωσίας την ορθόδοξη πίστη του και συνάμα την αποκλειστική δυνατότητα της διασφάλισης της από αυτούς, έπεσε στο κενό, αφού περίμεναν από τις υπόλοιπες εκκλησίες να διακόψουν την ευχαριστιακή κοινωνία με το Οικουμενικό Πατριαρχείο, κάτι που δεν έγινε. Το λαμπρό συλλείτουργο στα εγκαίνια του νέου Καθεδρικού Ναού στην Ρουμανία, αποτελεί μια απόδειξη. Θα περιμέναμε βέβαια μια τοποθέτηση εκ πλευράς του Ρωσικού Πατριαρχείου εάν στην διακοπή της ευχαριστιακής κοινωνίας, συμπεριλαμβάνει πλέον και το Πατριαρχείο της Ρουμανίας…!!!
2. Οι Επιστολές του Οικουμενικού Πατριάρχη προς τους Μητροπολίτες των εν Ουκρανία επαρχιών, ειδικότερα και προς τον Μητροπολίτη Ονούφριο, του Πατριαρχείου της Ρωσίας, μας αποκαλύπτει ορισμένα σημαντικά πράγματα. Στην Επιστολή προς τον Ονούφριο τονίζεται το απαράβατο κανονικό δικαίωμα του Οικουμενικού Πατριαρχείου για την Μητρόπολη Κιέβου και με αναφορά στην Πατριαρχική Πράξη του 1686. Σε αυτήν εμφανίζεται το παραχωρηθέν δικαίωμα «του χειροτονείν» τον Μητροπολίτη Κιέβου, ο οποίος θα μνημονεύει του ονόματος του Οικουμενικού Πατριάρχου. Το παραχωρηθέν αυτό κανονικό δικαίωμα της χειροτονίας δεν επεκτείνεται και στην υπαγωγή της Μητρόπολης Κιέβου στην Κανονική δικαιοδοσία του Πατριαρχείου της Ρωσίας. Ο Μητροπολίτης Ονούφριος, έχει πάψει εδώ και αρκετό χρονικό διάστημα να μνημονεύει του ονόματος του Οικουμενικού Πατριάρχου, παραβαίνοντας έτσι την Πατριαρχική Πράξη του 1686. Ο Μητροπολίτης βέβαια καλείται να συμμετάσχει στην ενωτική σύνοδο και να θέσει υποψηφιότητα για τη θέση του προκαθημένου. Ωστόσο η εμμονή στην απόρριψη των πρωτοβουλιών από το Οικουμενικό Πατριαρχείο, δείχνει ότι η υπ’ αυτόν κοινότητα θα συνεχίσει να υπάρχει ως ρωσική Ορθόδοξη Εκκλησία, πράγμα που σημαίνει ότι θα απωλέσει την επιρροή της σε μεγάλο βαθμό στην ουκρανική κοινωνία. Ο Ονούφριος εδώ και πολλά χρόνια επέλεξε την απομόνωση, δεν επιθύμησε να ενημερώσει τις υπόλοιπες Αυτοκέφαλες Εκκλησίες για τις θέσεις του και περιορίστηκε μόνο σε γενικές δηλώσεις. Η εμμονή αυτή και η μη επιθυμητή συμμετοχή για μια οριστική επίλυση του ενδοεκκλησιαστικού ζητήματος στην Ουκρανία, περιόρισε τη δυνατότητα πρωτοβουλιών από το 2017 οπότε η Σύνοδος των Επισκόπων της Ρωσικής Εκκλησίας τροποποίησε σημαντικά τα δικαιώματα του εν ουκρανία προκαθημένου. Η Επιστολή του Οικουμενικού Πατριάρχη προς τον Μητροπολίτη Ονούφριο δίνει ακόμα μια ευκαιρία για επίλυση. Ουσιαστικά το δίλλημα είναι δίκοπο μαχαίρι, αφ΄ ενός αυτή η Εκκλησία θα πρέπει να συμμετέχει στην δημιουργία μιας ενιαίας κανονικής αυτοκέφαλης Εκκλησίας, της οποίας ο Προκαθήμενος, δηλαδή ο νέος Μητροπολίτης Κιέβου που θα εκλεγεί θα είναι ή Αρχιεπίσκοπος ή Πατριάρχης και αφ΄ ετέρου εάν δεν συμμετέχουν θα παραμείνουν υποταγμένοι στο Πατριαρχείο της Ρωσίας. Υπάρχει βέβαια χρόνος μέχρι της σύγκλιση της ενιαίας Συνόδου στην Ουκρανία, για να τολμήσουν να αποφασίσουν εάν ίστανται ενώπιων των ευθυνών τους ως ποιμένες της Εκκλησίας ή απλά είναι πιστοί ακόλουθοι της ρωσικής εκκλησιαστικής πολιτικής.
3. Η δημιουργία της νέας Αυτοκέφαλης Εκκλησίας στην Ουκρανία, φέρνει μια νέα εκκλησία στο προσκήνιο. Αποτελεί ένα σημαντικό γεγονός και συνάμα ιστορικό αναφερόμενο στην ευρωπαϊκή ανάπτυξη. Η προσπάθεια του Οικουμενικού Πατριαρχείου για την ανάδειξη αυτής της αυτοκέφαλης εκκλησίας, δίνει το δικαίωμα σε ένα λαό να πορευθεί ενωμένος και δυνατός, ενώ συμβάλλει στην ανάπτυξη μια ευρωπαϊκής ορθόδοξης κοινότητας στο πλαίσιο της ευρωπαϊκής Ένωσης. Αυτή η νέα αυτοκέφαλη και ευρωπαϊκή Εκκλησία θα έχει πολλά να προσφέρει…