26 Вересня 2019
Μιλήσαμε με τον Προκαθήμενο της Ορθόδοξης Εκκλησίας της Ουκρανίας για δύο ώρες. Μετά από αυτό ο Μητροπολίτης Επιφάνιος με αποχαιρέτησε και συγκρατημένα ευχαρίστησε για την «ανάκριση». Αλλά το χέρι του το έδωσε «στην ανακρίτρια». Αρκετά άβολη κατάσταση, ιδιαίτερα αφού σου φαίνεται ότι έπρεπε να πιέσεις παραπάνω για να ανοίξει ο συνομιλητής περισσότερο.
Ενώ όμως αποκωδικοποιούσα την βιντεοσκόπηση που κάναμε, την ανάκρισή μου για τον «Τόμο, Φιλάρετο και όχι και τόσο καθαρό χέρι της εξουσίας», σταδιακά σχηματίστηκε ένα 100% αίσθημα ότι μίλησα με καθόλου τυχαίο άνθρωπο. Απολύτως όχι με αυτόν, τον οποίον κάποτε επέλεξε από χιλιάδες, και μετά πρότεινε για μητροπολίτη ο Πατριάρχης Φιλάρετος, ελπίζοντας για την ταπεινή υπακοή του πειθαρχημένου μαθητή στη συνέχεια.
Υπάρχουν άνθρωποι, οι οποίοι εκ πρώτης όψεως δεν είναι χαρισματικοί, αλλά με το μυαλό τους και τα προσόντα τους ταιριάζουν τέλεια στις συνθήκες της κατάστασης. Και όταν συμβαίνει μία τέτοια σύμπτωση της προσωπικότητας και του χρόνου, όταν με ένα παράξενο τρόπο όλες οι άκρες ταιριάζουν, τότε παρουσιάζεται μία μεγάλη ευκαιρία για την ιστορία να προχωρήσει προς τη σωστή κατεύθυνση. Και για τις διαστάσεις της αυτοκέφαλης ιστορίας μας, από την εξέλιξη της οποίας εξαρτάται η ενότητα όλης της παγκόσμιας ορθοδοξίας, δεν πιστεύω ότι πρέπει να το υπενθυμίζω.
Ποιος είναι άραγε ο Μητροπολίτης Επιφάνιος; Ο γιος που πρόδωσε τον πνευματικό του πατέρα ή ένας άνθρωπος ο οποίος με αξιοπρέπεια ζει τις επιπτώσεις της πιο δύσκολης επιλογής της ζωής του; Προς τα πού θα οδηγήσει την καινούρια Εκκλησία; Γιατί δεν του αρέσουν επαναστάσεις; Και ποια επιχειρήματα έχει να προβάλει σε αυτούς που μετά τις «ιερές συγκρούσεις» αδιαφορούν σε ποια Εκκλησία να πάνε για να βρίσκουν τον Θεό; Για αυτά και όχι μόνο στην συνέντευξή μας.
- Μακαριότατε, σήμερα δίπλα σας δεν έχετε τον Πατριάρχη Φιλάρετο. Δεν έχετε την υποστήριξη του Προέδρου Ποροσένκο. Η Κωνσταντινούπολη είναι μακριά. Μείνατε μόνο εσείς και η Εκκλησία. Δεν αισθάνεστε μόνος σας; Δε φοβάστε;
Είμαι ο Προκαθήμενος μίας από τις μεγαλύτερες Εκκλησίες της Ουκρανίας. Γύρω στις 7.000 ενορίες, χιλιάδες ιερείς, δεκάδες αρχιερείς. Δεν έχω χρόνο για να αισθάνομαι μόνος. Συνεχώς επισκέπτομαι διαφορετικούς τόπους, βλέπω ανθρώπους, επικοινωνώ στο τηλέφωνο. Εξάλλου υπάρχουν κοινωνικά δίκτυα, μηνύματα, είναι πολύ εύκολο να επικοινωνεί κανείς σήμερα.
Βεβαίως, και ο Πρόεδρος Ποροσένκο, και το κράτος διαδραμάτισαν ένα σημαντικό ρόλο στη διαδικασία της ένωσης. Από τότε όντως άλλαξαν πολλά, και στην πολιτική, και σε όσα αφορούν τον επίτιμο πατριάρχη Φιλάρετο. Πριν την Ενωτική Σύνοδο ο Πατριάρχης (σ.σ. Φιλάρετος) με υποστήριζε, αλλά μετά την παραλαβή του Τόμου οι δρόμοι μας χώρισαν.
- Τι αισθάνεστε όταν ακούτε το όνομα «Φιλάρετος»;
Ο Πατριάρχης Φιλάρετος ήταν ο δάσκαλός μου για πάνω από δύο δεκαετίες. Και πορευόμασταν μαζί προς την αναγνώριση και την αυτοκεφαλία. Αλλά αποδείχθηκε ότι αυτός έχει άλλο όραμα της μελλοντικής εξέλιξης της Εκκλησίας. Ήθελε την Κωνσταντινούπολη να μας αναγνωρίσει αμέσως ως “Πατριαρχείο”. Όταν ο δάσκαλός σου, σου λέει κάτι που δεν είναι χρήσιμο για την Εκκλησία αυτή τη στιγμή, κάτι αλλάζει ριζικά. Η επιλογή ήταν δύσκολη. Αλλά εγώ την έκανα προς όφελος της μελλοντικής εξέλιξης της αναγνωρισμένης Ορθόδοξης Εκκλησίας της Ουκρανίας. Και αν είχα κάνει μία άλλη επιλογή, κανένας δεν γνωρίζει ποια θα ήταν η μοίρα της τοπικής Εκκλησίας. Εννοείται θα επακολουθούσε ένα σχίσμα. Άγνωστο είναι και πώς θα αντιδρούσε η Κωνσταντινούπολη. Ακούγονταν διάφορα, ακόμα και για την ανάκληση του Τόμου.
- Μιλήσατε ειλικρινά με τον Φιλάρετο για το τί θα γίνει μετά τη Σύνοδο, ποια θα είναι η καινούργια Εκκλησία, πώς θα χωρίζονται οι αρμοδιότητες;
Να σας πω την αλήθεια; Την υπογραφή πάνω στο έγγραφο για το ότι δεν θα επιδιώξει κανένα αξίωμα, το είδα ήδη μετά που τελείωσε η Ενωτική Σύνοδος. Αυτός μόνος του είχε διαπραγματεύσεις και μόνος του υπέγραψε όλα τα έγγραφα. Μέχρι τότε μιλούσαμε μόνο για το ότι στην περίπτωση της εκλογής μου ως Προκαθημένου της ΟΕΟ ο Αγιώτατος Πατριάρχης Φιλάρετος θα συμμετέχει δραστικά στην διοίκηση αυτής της Εκκλησίας. Ως ένας άνθρωπος, ο οποίος για μισό αιώνα διοικούσε το Ουκρανικό έθνος. Εμείς νομίζαμε ότι από κοινού θα αξιοποιούσαμε αυτή την εμπειρία, την οποία έχει ο Πατριάρχης Φιλάρετος, για την οικοδόμηση της τοπικής Ορθόδοξης Εκκλησίας της Ουκρανίας. Δυστυχώς δεν έγινε αυτό, και στο πρόσωπό του εμείς φέρεται να αποκτήσαμε έναν αντίπαλο.
- Φαίνεται ότι συμφωνούσατε για διαφορετικά πράγματα, ο Φιλάρετος ως εκπρόσωπος και επικεφαλής της παλιάς ιεραρχίας της Εκκλησίας, που την παραλάβαμε από την Σοβιετική Ένωση θεωρούσε την κυριαρχία του σταθερή. Εσείς σε τί ακριβώς συμφωνήσατε;
Εγώ δεν έφτιαχνα κανένα μεγάλο σχέδιο σε εκείνο το στάδιο. Επειδή αν έχτιζα, θα σήμαινε ότι ήμουν πεπεισμένος για την εκλογή μου. Τότε πώς μπορούμε να λέμε ότι στηριζόμαστε στη βούληση του Θεού; Μέχρι την τελευταία στιγμή δεν γνωρίζαμε, αν θα πραγματοποιηθεί αυτή η Σύνοδος. Μέχρι τις 15 Δεκεμβρίου οι διαπραγματεύσεις πολλές φορές ματαιώνονταν. Οι εκπρόσωποι του Οικουμενικού Πατριάρχη Βαρθολομαίου μέχρι που σκέφθηκαν να αναχωρήσουν από την Ουκρανία. Δηλαδή κανείς δεν ήταν πεπεισμένος ότι η ένωση θα πραγματοποιηθεί. Και όμως η Σύνοδος έγινε τελικά. Σε αυτήν την κατάσταση είναι δύσκολο να κάνεις σχέδια. Και δεν τα έκανα.
- Συνηθίζεται να διορίζεται ο διάδοχος στην Εκκλησία;
Το 2013 έγινε η Αρχιερατική Σύνοδος της Ουκρανικής Ορθόδοξης Εκκλησίας του Πατριαρχείου του Κιέβου, όπου εκλέχθηκα Πατριαρχικός Τοποτηρητής. Ο Αγιώτατος Πατριάρχης Φιλάρετος πάντα έλεγε, ότι αν ο Θεός θα θελήσει να ζήσει μέχρι να κλείσει τα 90 του, τότε «ο Επιφάνιος θα γίνει Προκαθήμενος της ΟΕΟ». Ότι ο Θεός θα δημιουργήσει τέτοιες συνθήκες που θα είμαστε αναγκασμένοι να ενωθούμε. Έτσι κι έγινε.
- Εσείς γνωρίζατε ότι ο πατριάρχης στις διαπραγματεύσεις με πολύ δραστικό τρόπο προωθούσε την υποψηφιότητά σας; Για σας γενικά είναι σημαντικές οι μέθοδοι χάρη στις οποίες πρέπει να κατορθώνονται ακόμα και τόσο υψηλοί στόχοι;
Εγώ πάντα υπολόγιζα στη βούληση του Θεού, ποτέ δεν επιδίωκα να καταλάβω μία θέση στην Εκκλησία. Αλλά ιδίως όταν κάποιος γίνεται μοναχός, υπόσχεται ότι δε θα έχει καμία προσωπική βούληση, και ότι όσα θα μας αναθέτει η Εκκλησία στο μέλλον, θα πρέπει να τα εκτελούμε. Επομένως, κατά την τελευταία δεκαετία, προσωπικά εκτελούσα το διακόνημα που μου ανέθετε η Εκκλησία. Σχεδόν για δέκα χρόνια ήμουν Πρύτανης της Θεολογικής Ακαδημίας του Κιέβου, για πέντε χρόνια Πατριαρχικός Τοποτηρητής. Εργαζόμουν ειλικρινά και προσέφερα όλες μου τις δυνάμεις εκεί που η Εκκλησία επέτρεπε να το κάνω. Δεν χρησιμοποιούσα καμία μέθοδο, αλλά ο Πατριάρχης Φιλάρετος όντως ήθελε την ανοιχτή ψηφοφορία.
- Μη δημοκρατική;
Το εξήγησε με το ότι για πρώτη φορά ενωνόμαστε, και ότι στην ιστορία έχει λίγα τέτοια προηγούμενα, και ότι πρέπει να είμαστε όσο γίνεται πιο ανοιχτοί. Αλλά στη Σύνοδο ανακοινώθηκε ότι η ψηφοφορία θα είναι μυστική. Εγώ προσωπικά δεν ανησυχούσα πολύ για αυτό το λόγο. Ο καθένας συμμέτοχος μπορεί να επιβεβαιώσει ότι δε ζήτησα από κανέναν να με ψηφίσει. Δεν υποσχέθηκα τίποτα σε κανέναν, επειδή αυτός ο Σταυρός είναι βαρύς. Και αν ο άνθρωπος προσπαθεί να το αποκτήσει παίζοντας, αν δεν υπάρχει βούληση του Θεού, τότε στο μέλλον θα είναι πολύ βαρύς αυτός ο Σταυρός. Εάν όμως παραδόθηκε με τη βούληση του Χριστού, σημαίνει ότι θα βοηθάει τον άνθρωπο να το κουβαλάει. Γι’ αυτό δεν επιδίωκα να πάρω αυτό που δε μου άνηκε. Ο Κύριος δημιούργησε τέτοιες συνθήκες που εκλέχθηκα Προκαθήμενος.
- Πώς να αντιστοιχίσουμε τα λόγια σας με τις δηλώσεις του Φιλάρετου για τη συμφωνία μεταξύ σας, ότι αυτός θα συνεχίσει να έχει την πραγματική εξουσία;
Εγώ προσωπικά δεν του υποσχέθηκα τίποτα. Αυτό το επιβεβαίωσε και ο ίδιος ο Πατριάρχης στις συνεντεύξεις του. Η διαδικασία των διαπραγματεύσεων κράτησε μερικούς μήνες, κατά τη διάρκεια των οποίων υπήρχαν διάφορα πρότυπα της μελλοντικής ένωσης. Και μέχρι τις τελευταίες μέρες γίνονταν εντατικές διαπραγματεύσεις. Τέλος, όσα καταγράφηκαν από τον επίτιμο Πατριάρχη Φιλάρετο στο σχετικό έγγραφο, πραγματοποιήθηκαν στην ζωή. Μπορούμε να διαπραγματευόμαστε με διαφορετικούς τρόπους και για ό,τι θέλουμε, αλλά μετά υπογράφεται ένα νομικό έγγραφο, το οποίο τα ρυθμίζει. Έχουν σημασία μόνο όσα γράφηκαν με μελάνι και υπογράφηκαν. Και δεν επιτρέπεται να βασίζεται κανείς σε κάτι που δήθεν ίσως κάποιος είπε ή ευχήθηκε στα παρασκήνια.
- Εάν δεν δώσατε καμία εγγύηση στον Φιλάρετο, τότε μπορεί να το έχει κάνει ο Πέτρο Ποροσένκο; Και μετά τις παραβίασε;
Νομίζω δεν υπήρχαν εγγυήσεις. Εμείς συναντηθήκαμε με τον κ. Ποροσένκο μετά από όλα τα γεγονότα και είχαμε σύντομες συζητήσεις. Αυτός πάντα έλεγε ότι η συνείδησή του είναι καθαρή, ότι δεν αισθάνεται ότι εξαπάτησε κάποιον. Σύμφωνα με όσα είπε, δεν υποσχέθηκε τίποτα σε κανέναν και δεν έδωσε καμία εγγύηση. Συμπεριλαμβανομένου και του Φιλαρέτου. Γενικά ποιες εγγυήσεις μπορούσε να έχει δώσει ο Πρόεδρος προς τον Πατριάρχη; Ο Πρόεδρος δεν έχει εκκλησιαστική εξουσία, ούτε και τέτοιο καθεστώς. Ο Πατριάρχης Φιλάρετος καθ΄ εαυτόν είχε δημιουργήσει με το μυαλό του ένα μοντέλο διοίκησης της Εκκλησίας, που δεν το ανέφερε. Ο ίδιος υπέγραψε όλους τους όρους, θεωρώντας ότι μετά τις εκλογές του Προκαθημένου αυτός θα παραμείνει απόλυτος επικεφαλής της Ορθόδοξης Εκκλησίας της Ουκρανίας. Αυτό ήταν φανερό αμέσως μετά τη Σύνοδο και την παραλαβή του Τόμου. Όταν άρχισα να μοιράζομαι με αυτόν τη δική μου εικόνα της μελλοντικής διοίκησης της Εκκλησίας, και ότι πρέπει να συγκαλέσουμε τη Σύνοδο, αυτός ξαφνικά απάντησε ότι θα γίνει έτσι όπως τα βλέπει αυτός. Ότι αυτός είναι Πατριάρχης, και εγώ ως ένας απλός μητροπολίτης, που εκλέχθηκε στην Ενωτική Σύνοδο, ότι θα εκτελώ κατ’ όνομα αποστολή του επικεφαλής της διοίκησης της Συνόδου για εξωτερικά θέματα.
- Πότε καταλάβατε ότι ο Πατριάρχης περιμένει από σας την πλήρη σας εξάρτηση;
Σχεδόν αμέσως μετά την παραλαβή του Τόμου, εμείς μιλήσαμε στις 7 Ιανουαρίου. Τότε είπε, ότι εγώ και ολόκληρη η Εκκλησία θα έπρεπε να τον μνημονεύουμε παντού ως Πατριάρχη. Και ακολούθησε αυτή η γνωστή σε όλους ιστορία με τις διαταγές του πάνω στα έγγραφα του “Πατριαρχείου του Κιέβου”. Επ’ αυτών του είπα ότι “δεν μπορούν να πραγματοποιηθούν όλα αυτά. Είμαι εκλεγμένος Προκαθήμενος αλλά εννοείται ότι δεν επιδιώκω την απόλυτη εξουσία στην Εκκλησία, όπως ήταν επί των χρόνων του “Πατριαρχείου Κιέβου”. Το καινούριο Καταστατικό προβλέπει διαφορετικό μοντέλο διοίκησης της Εκκλησίας”. Αλλά ο επίτιμος Πατριάρχης Φιλάρετος αποφάσισε ότι εγώ ο ίδιος μόνος μου θα έπρεπε να καταστρέψω όλα όσα υιοθετήθηκαν στις 15 Δεκεμβρίου στην Ενωτική Σύνοδο. Και αυτά είδα στις 20 Ιουνίου στη λεγόμενη “σύνοδο” στο Ναό του Αγίου Βλαδιμήρου. Ο Πατριάρχης Φιλάρετος, όμως, ήθελε να γίνουν όλα αυτά από τα δικά μου τα χέρια.
- Κατά τη γνώμη σας, γιατί ο Φιλάρετος πίστευε ότι εσείς θα δεχόσασταν ένα τέτοιο ρόλο;
Το κύριο πρόβλημα του Πατριάρχη Φιλάρετου είναι ότι αυτός ταύτισε τον εαυτό του με ολόκληρη την Εκκλησία. Δηλαδή αποφάσισε ότι η δική του γνώμη πρέπει να είναι η γνώμη ολόκληρης της Εκκλησίας. Και εγώ του έλεγα ότι αυτήν τη θέση του δεν θα την υποστηρίξουν οι περισσότεροι αρχιερείς, οι κληρικοί και το ουκρανικό κοινό. Ο Πατριάρχης, όμως, ήταν πεπεισμένος ότι αυτός θα βγει δημόσια, θα κάνει δήλωση και ότι ο ουκρανικός λαός θα τον υποστήριζε πλήρως.
- Και όμως γιατί αποφάσισε ότι εσείς θα εκτελείτε τη βούλησή του χωρίς να φέρετε αντίσταση; Είναι μάλλον ψυχολογικό το ζήτημα.
Τα τελευταία δέκα χρόνια ήμουν βοηθός του, Τοποτηρητής, Πρύτανης, εκτελώντας επιμελώς όσα μου ανετέθησαν. Προφανώς γι’ αυτό το λόγο αποφάσισε ότι όλα θα έμεναν και πάλι έτσι. Αλλά επαναλαμβάνω για ακόμη μία φορά ότι στις 15 Δεκεμβρίου η Σύνοδος αφαίρεσε την ευθύνη επί της Εκκλησίας από τον Πατριάρχη Φιλάρετο και την ανέθεσε στην ταπεινότητά μου. Βρέθηκα λοιπόν ενώπιον της επιλογής: “να επιλέξω την προσωπικότητα η οποία έχει τη δική της προσωπική άποψη, ή να επιλέξω την Εκκλησία, η οποία στο μέλλον θα αναπτύσσεται, θα ενδυναμώνεται και θα εγκαθιδρύεται;” Και εγώ ως Προκαθήμενος εισάκουσα την απόλυτη πλειοψηφία, η οποία θέλει να έχει την αναγνωρισμένη Ορθόδοξη Εκκλησία της Ουκρανίας. Το αισθανόμουν και έβλεπα, όταν επισκεπτόμουν διάφορες περιοχές της Ουκρανίας. Μιλούσα με τους αρχιερείς και άκουγα την γνώμη τους. Αυτοί έλεγαν ότι δε θα επιστρέψουν στην κατάσταση που υπήρχε πριν τις 15 Δεκεμβρίου. Και τα ίδια λέγονταν και στον Πατριάρχη Φιλάρετο. Αλλά αυτός για κάποιο λόγο πίστευε ότι κάποιοι τάχα εκφόβιζαν τους αρχιερείς, ότι ασκείται πίεση πάνω τους και ότι στην ψυχή τους τον υποστηρίζουν. Αλλά δεν ήταν έτσι.
- Σχηματίζεται η εντύπωση ότι όλα αυτά τα χρόνια οι αρχιερείς οι οποίοι σας υποστήριξαν, βρίσκονταν κάτω από την απολυταρχική και απόλυτη διεύθυνση του Φιλάρετου, ονειρευόμενοι μία κάποια άλλη μορφή των σχέσεων εντός της εκκλησιαστικής Ιεραρχίας.
Δεν ονειρευόμασταν, αλλά ανοίγαμε το δρόμο προς την αναγνώριση. Για σχεδόν τριάντα χρόνια ζούσαμε στην Εκκλησία η οποία ήταν σε αποκλεισμό. Η Μόσχα ουσιαστικά μας είχε πλήρως αποκλείσει από το εξωτερικό κόσμο, οι εκπρόσωποι άλλων τοπικών Εκκλησιών επικοινωνούσαν μαζί μας μόνο στα παρασκήνια. Γι’ αυτό και δεν είναι καθόλου παράξενο ότι όλοι οι αρχιερείς μας ήθελαν και θέλουν να έχουν την εκκλησιαστική ένωση, να επισκέπτονται ελεύθερα τους κοινούς ορθόδοξους αγίους τόπους, να λειτουργούν στο Άγιο Όρος, στην Ελλάδα, στην Κωνσταντινούπολη. Είχαμε ένα στόχο, και το καταφέραμε. Και ο ίδιος ο Πατριάρχης Φιλάρετος, ο οποίος ήταν η σημαία μας, πάντα μας έλεγε: «Ο στόχος μας είναι αναγνώριση. Η αλήθεια είναι μαζί μας.» Αλλά, μπορεί να μην αντιλαμβανόταν ότι για αυτόν ο στόχος αυτός θα συνδεόταν με την απώλεια της απόλυτης μονοπρόσωπης εξουσίας πάνω στην Εκκλησία. Και, επιτέλους, ο Θεός όντως δημιούργησε τέτοιες συνθήκες, και αυτός δεν συμφώνησε με τη βούληση του Κυρίου. Εμείς, όμως, προτείναμε ως μοντέλο διατήρησης αυτού ως “επίτιμου Πατριάρχου” της Ορθόδοξης Εκκλησίας της Ουκρανίας. Στην πρώτη συνεδρία της Ιεράς Συνόδου αποφασίσαμε να του αναθέσουμε την επαρχία του Κιέβου, που είναι κεντρική, με όλα τα εισοδήματα και περιουσία ώστε να αισθάνεται άνετα στο υπόλοιπο του βίου του. Δηλαδή η σκέψη μας ήταν να διατηρήσουμε τον “επίτιμο Πατριάρχη” Φιλάρετο ως ηθική και πνευματική αυθεντία του ουκρανικού έθνους.
- Από τη νομική άποψη ποια είναι τώρα η κατάσταση του Φιλάρετου, και αν υπάρχουν διαφορές μεταξύ εσάς και του «αναγεννημένου» από αυτόν του Πατριαρχείου του Κιέβου;
Μετά τις δηλώσεις του Πατριάρχου, λάβαμε την απόφαση να συνεχίσουμε την εκκαθάριση του “Πατριαρχείου του Κιέβου”, και αυτή η απόφαση είναι σύμφωνη με την απόφαση της τοπικής Συνόδου του “Πατριαρχείου του Κιέβου”. Εμείς ενωθήκαμε, επομένως γίνεται εκκαθάριση όλων των παλαιών δομών. Αυτό αφορά και το Πατριαρχείο του Κιέβου της Ουκρανικής Ορθόδοξης Εκκλησίας και την Ουκρανική Αυτοκέφαλη Ορθόδοξη Εκκλησία. Όλη η περιουσία τους μεταβιβάζεται τώρα στην Ορθόδοξη Εκκλησία της Ουκρανίας. Ναι υπάρχουν ζητήματα, αλλά είναι φανερό, ότι όλη η περιουσία ανήκει όχι σε ένα πρόσωπο, αλλά στην Εκκλησία. Όσον αφορά το καθεστώς των ενοριών στο εξωτερικό, αυτό δεν αφορά τον Ιεράρχη Φιλάρετο. Τώρα γίνονται διαπραγματεύσεις με την Κωνσταντινούπολη έτσι ώστε να διευθετηθεί η κατάστασή τους. Ο Πατριάρχης Φιλάρετος δεν απομακρύνθηκε από την Ορθόδοξη Εκκλησία της Ουκρανίας. Στην τελευταία συνεδρίαση της Ιεράς Συνόδου μπορούσε κανείς να δει ότι η θέση του πρώτου μέλους της Συνόδου διατηρείται για αυτόν. Μπορεί να αναθεωρήσει ο Πατριάρχης, και να επιστρέψει για να συνεχίσουμε να οικοδομούμε μαζί την τοπική μας Εκκλησία.
- Κοιτώντας πίσω, άξιζε γενικά να επιταχύνονται τα γεγονότα σχετικά με την παραλαβή του Τόμου και να προστρέξετε σε τόσο μεγάλων διαστάσεων βοήθεια της εξουσίας, η οποία η βοήθεια είναι κατά κάποιο τρόπο και επονείδιστη, υποτιμητική.
Δεν βιαζόμασταν. Αλλιώς προς τί πολεμούσαμε τα τριάντα χρόνια, και επιβιώναμε επί τρεις αιώνες της πνευματικής δουλείας εκ μέρους της Ρωσικής Εκκλησίας; Πρόκειται όχι για το χρόνο, αλλά για το ρόλο της Ουκρανικής Εκκλησίας, ο οποίος έπρεπε να γίνει πραγματικότητα. Χωρίς τη συμμετοχή και βοήθεια της ουκρανικής πολιτείας να μην είχε γίνει ένωση. Ήμασταν διαφορετικοί, δυσκολευόμασταν να καθίσουμε στο τραπέζι διαπραγματεύσεων, αλλά το κράτος λειτούργησε ως μεσολαβητής, ο οποίος κατάφερε να μας ενώσει.
- Η ιστορία μαρτυρεί ότι η Εκκλησία και το κράτος πρέπει να είναι ξεχωριστά.
Αν κοιτάξουμε την ιστορία, είναι γνωστό ότι όλες οι Εκκλησίες που πήραν την αυτοκεφαλία τους τα τελευταία εκατό χρόνια, είχαν μεγάλη υποστήριξη του κράτους σε αυτή τη διαδικασία. Επομένως η δική μας περίπτωση δεν είναι καθόλου μοναδική ή πρωτάκουστη. Γενικά μιλάμε για πολύ μακρά διαδικασία, η οποία απλά κατά τη θητεία του Προέδρου Ποροσένκο ήρθε στη λογική της έκβαση. Οι Ουκρανοί Πρόεδροι Λεωνίδας Κραβτσούκ και Λεωνίδας Κούτσμα επανειλημμένως δήλωναν ότι η Ουκρανία χρειάζεται τη δική της τοπική Εκκλησία. Το 2008, επί του Προέδρου Γιουσένκο, φάνηκε ότι τέτοια Εκκλησία θα συσταθεί, αλλά το ζήτημα δεν έχει λυθεί. Ο Ποροσένκο αποφάσισε να το διαχειριστεί πολύ σοβαρά και έχοντας το χάρισμα της διπλωματίας και πειθούς κατάφερε να φέρει όλους μαζί και να διεξαγάγει αποτελεσματικές διαπραγματεύσεις με τον Οικουμενικό Πατριάρχη και αφού τώρα είμαστε στην κατάσταση πολέμου, είναι φανερό ότι είναι σημαντικό για την Ουκρανία να έχει την πνευματική της ασφάλεια. Ο πόλεμος αυτός έδειξε ποιος είναι ποιος στην Ουκρανία. Ροιά Εκκλησία είναι γνήσια ουκρανική, και ποια είναι μόνο ουκρανική κατ’ όνομα. Τα τελευταία πέντε χρόνια, πολλοί πιστοί μετέβησαν στην Ουκρανική Ορθόδοξη Εκκλησία του “Πατριαρχείου του Κιέβου” πρώτα, και τώρα στην αναγνωρισμένη τοπική Ορθόδοξη Εκκλησία της Ουκρανίας. Ήταν αναγκαίο για μια χώρα σε κατάσταση πολέμου. Η ρωσική εξουσία αντιλαμβάνεται πολύ καλά το ρόλο της Εκκλησίας. Π.χ. όταν ρώτησαν τον κ. Πούτιν τί αποτελεί εγγύηση της ασφάλειας του ρωσικού κράτους, αυτός απάντησε: “η πυρηνική ασπίδα και η Εκκλησία”. Και όταν το ουκρανικό κράτος προσπαθεί να θωρακίσει τον εαυτό του πνευματικά, η Ρωσία ισχυρίζεται ότι το ουκρανικό κράτος παρεμβαίνει στα ζητήματα της Εκκλησίας. Αλλά τότε τί συμβαίνει εντός της ίδιας της Ρωσίας; Εκεί δεν υπάρχει καθόλου ανεξάρτητη Εκκλησία. Δομικά η Ρωσική Εκκλησία είναι κρατικό τμήμα για τα ζητήματα θρησκευμάτων, το οποίο έχει δικαίωμα να κάνει τα πάντα, μέχρι και να αποσταθεροποιεί την κατάσταση στην επικράτεια της Ουκρανίας μέσω του Πατριαρχείου της Μόσχας. Και αν το κράτος μας συνέβαλε στην ένωση των Χριστιανών Ορθόδοξων της Ουκρανίας, αυτό δε σημαίνει ότι επενέβη στα ζητήματα της Εκκλησίας. Είναι διαφορετικά τα πράγματα: να επεμβαίνει στα ζητήματα της Εκκλησίας και να βοηθάει στα ζητήματα εξασφάλισης της πνευματικής ασφάλειας της χώρας.
- Γιατί συγχωρείται στον Πρόεδρο ότι συμμετέχοντας στις εκλογές, ώστε να παραμείνει για δεύτερη θητεία, κάνει μαζί σας περιοδεία του Τόμου στην Ουκρανία; Χρειάζεται αυτό για την πνευματική ασφάλεια ή πρέπει να υπάρχουν όρια; Για να μην μοιάζουμε τη Ρωσική Εκκλησία στο κάτω-κάτω.
Το κράτος εκτέλεσε την αποστολή του, και εμείς μετά την παραλαβή του Τόμου όντως επισκεφτήκαμε διάφορα μέρη της χώρας με διαφωτιστική αποστολή. Μαρτυρούσαμε στους ανθρώπους ότι η Ουκρανική Εκκλησία έγινε ανεξάρτητη και αυτοκέφαλη. Και τώρα κάθε ενορία της Εκκλησίας μας έχει αντίγραφο αυτού του ιστορικού ντοκουμέντου – του Τόμου, μετά από αυτό δεν υπήρχε επέμβαση ή συμμετοχή στα ζητήματα της Εκκλησίας. Η τοπική Εκκλησία και το κράτος πρέπει να επικοινωνούν ως ίσοι, να βοηθούν η μία το άλλο, να αλληλοϋποστηρίζονται. Επειδή αν δεν υπάρχει ανεξάρτητο ουκρανικό κράτος, τότε δε θα υπάρχει ανεξάρτητη ουκρανική Εκκλησία. Σε αυτό αλληλοεξαρτιόμαστε. Η Εκκλησία ενδιαφέρεται για τη διατήρηση της ακεραιότητας και της ενότητας του κράτους, και το κράτος ενδιαφέρεται να συμβάλλει η Εκκλησία στη περάτωση του πολέμου. Τίποτα παραπάνω, τίποτα λιγότερο από αυτά.
- Καθόλου τυχαία σας ρώτησα τόσο λεπτομερώς για την ιστορία της σύγκρουσης. Για να δούμε πώς απλοί άνθρωποι αντιλήφθηκαν την ιστορία σύστασης της τοπικής Εκκλησίας. Εμένα δε με πειράζει πού να πάω: στην Αγία Λαύρα ή στο Ναό του Αγίου Βλαδιμήρου. Εσάς σας ενοχλεί αυτό;
Ναι, ο Θεός προηγείται δίχως άλλο. Εγώ όμως νομίζω ότι οι δύο άνθρωποι δεν αντικαθρεπτίζουν την γενική τάση στην ουκρανική κοινωνία. Τα στοιχεία των κοινωνιολογικών ερευνών δείχνουν ότι την διαδικασία της ενοποίησης υποστηρίζουν οι περισσότεροι Ουκρανοί, πάνω από 70%. Που είναι και παραπάνω στην Δυτική Ουκρανία. Αλλά υπάρχουν και αυτοί για τους οποίους δεν έχει σημασία ποιο είναι το “Πατριαρχείο” και η αναγνώρισή του. Είναι κυρίως οι άνθρωποι που έρχονται στην εκκλησία μερικές φορές το χρόνο. Δεν είναι γνήσιοι πιστοί, είναι απλά βαφτισμένοι άνθρωποι που έρχονται στην εκκλησία για να έχουν “αγιασμένο το τσουρέκι τους”. Και δεν μπορούμε να στηριζόμαστε πάνω στη γνώμη τους.
- Αλλά η αποστολή της Εκκλησίας είναι να προσελκύει όσο περισσότερους ανθρώπους.
Ναι, μάλιστα, πρέπει να αναγνωρίσουμε ότι διαφορές δεν προσελκύουν, αλλά αντιθέτως διώχνουν. Αλλά εμείς διανύουμε ένα συγκεκριμένο διάστημα δοκιμασιών. Και πρέπει να διατηρήσουμε την ενότητα. Μοιάζει με αυτό που ζει τώρα η χώρα μας. Είμαστε στην κατάσταση πολέμου, θέλουμε να διατηρήσουμε την εδαφική μας ακεραιότητα και την ενότητα εντός της χώρας. Αλλιώς δεν θα υπάρχει πια το ουκρανικό κράτος. Το ίδιο και με την Εκκλησία: πρέπει να κρατηθούμε και να αυτοδιατηρηθούμε, έτσι ώστε στη συνέχεια θα μπορούσαν να ενωθούν με μας και άλλοι Ορθόδοξοι Χριστιανοί, συμπεριλαμβανομένων αυτών που σήμερα κρατάνε ουδετερότητα ή εκκλησιάζονται στο Πατριαρχείο της Μόσχας.
- Είναι φανερό ότι εσείς δεν θέλετε να βιάζεστε, να επιταχύνετε την διαδικασία ενοποίησης. «Κάπως θα γίνει, κάπως θα στρώσει», αυτό είναι το μοτίβο όλων των συνεντεύξεών σας. Είναι ο χαρακτήρας σας; Ή απλά αισθάνεστε την κατάσταση και όλους τους κινδύνους;
Αναμφίβολα πρέπει να αισθανόμαστε την κατάσταση, τη στιγμή. Όλα πρέπει να γίνονται σταδιακά, ως εξέλιξη, και όχι ως επανάσταση. Αλλιώς δεν θα θέσουμε σωστά τα θεμέλια της τοπικής Εκκλησίας. Πρέπει να χτίζουμε την Εκκλησία πάνω στην αγάπη, αλληλοκατανόηση και αλληλοσεβασμό. Αν δεν υπάρχουν αυτά, τότε στο μέλλον το οικοδόμημά μας θα έχει ρωγμές. Δεν έχουμε κανένα δικαίωμα να προσελκύουμε με βία, να ασκούμε πίεση και να πείθουμε αυτούς που δεν έχουν αποφασίσει ακόμα. Αναπτύσσοντας με αυτό τον τρόπο την Εκκλησία μας, εμείς κινδυνεύουμε να πνίξουμε τους ανθρώπους, οι οποίοι στη συνέχεια θα καταστρέψουν το οικοδόμημα αυτό από μέσα. Για ποιο λόγο; Σταδιακά οι άνθρωποι θα έρθουν σε μας μόνοι τους, και εμείς θα δημιουργήσουμε μία όντως μεγάλη τοπική Εκκλησία, η οποία θα υπηρετεί τον Θεό και την Ουκρανία.
- Πόσες ενορίες έχουν μεταβεί στην ΟΕΟ;
Εντός αυτού του διαστήματος περίπου 600 ενορίες του Πατριαρχείου της Μόσχας έχουν ενωθεί με την ΟΕΟ. Κάθε βδομάδα μία-δύο ενορίες στην Δυτική Ουκρανία μεταβαίνουν στην τοπική μας Αυτοκέφαλη Εκκλησία. Αντικειμενικά, το τελευταίο διάστημα παρατηρούμε επιβράδυνση αυτής της διαδικασίας. Αλλά άρχισε να λειτουργεί το καινούριο Κοινοβούλιο, διορίστηκε η Κυβέρνηση, και σταδιακά, στο νομικό επίπεδο (όλα έχουν ήδη ρυθμιστεί) οι κοινότητες που το επιθυμούν θα μεταβαίνουν στην Εκκλησία μας, αλλά επαναλαμβάνω: πρέπει να είναι σύμφωνη γνώμη ολόκληρης και ίδιας της κοινότητας. Δυστυχώς το Πατριαρχείο της Μόσχας αντιστέκεται τεχνηέντως σε αυτήν τη διαδικασία. Γνωρίζω ότι στη Δυτική Ουκρανία, καθώς και στην Κεντρική υπάρχουν χιλιάδες κοινότητες που περιμένουν. Η Μόσχα συνεχώς στέλνει κάποια μηνύματα. Πρώτα έλεγαν ότι δε θα έχουμε τον Τόμο. Τώρα διαδίδονται φήμες ότι οι άλλες τοπικές Εκκλησίες δεν θα αναγνωρίσουν την ΟΕΟ. Αλλά σταδιακά θα ξεπεράσουμε και αυτό το εμπόδιο. Η Εκκλησία της Ελλάδος, συν Θεώ, τον Οκτώβριο θα αναγνωρίσει και επίσημα. Και ήδη συλλειτουργούμε. Και ποια είναι ανώτερη αναγνώριση από αυτή; Είναι το κοινό Ποτήριον. Η Ρωσική εκκλησία για 141 χρόνια ήταν στον αποκλεισμό. Ο Θεός έλεγε με την υπομονή σας να σώζετε τις ψυχές σας. Περνώντας από αυτές τις πνευματικές δοκιμασίες και πάθη, θα εκτιμάμε όλα όσα έχουμε.
- Και πώς τότε να ερμηνεύσουμε τη δήλωσή σας σε μία συνέντευξη ότι εσείς πιστεύετε ότι σύντομα θα λειτουργήσετε στην Λαύρα;
Το σύντομα είναι μία σχετική έννοια. Αλλά η Λαύρα ανήκει στον ουκρανικό λαό. Και η περιουσία της, αν το δούμε προσεκτικά, ανήκει στον ουκρανικό λαό. Και νομίζω ότι σύντομα εμείς μαζί, όλοι μαζί, χωρίς να διώχνουμε κανένα, θα λειτουργούμε εκεί. Επειδή ο Θεός θα δημιουργήσει τέτοιες συνθήκες ότι όλοι οι άγιοι τόποι του ουκρανικού λαού θα ανήκουν στην τοπική Εκκλησία.
- Αναγνωρίζω ότι είναι δύσκολο να καταλάβω πώς θα γίνει αυτό…
Λοιπόν ο άνθρωπος συχνά δυσκολεύεται να καταλάβει και να συνειδητοποιήσει πολλά. Αλλά ο Θεός έχει τη δύναμη να κάνει θαύματα. Ανεξαρτήτως αν το πιστεύουμε ή όχι.
- …αφού ζήσουμε κάμποσα χρόνια, μάλλον ναι.
Εγώ προσωπικά πιστεύω σε τέτοιο θαύμα. Πώς θα γίνει; Εάν ένα χρόνο πριν θα έλεγαν ότι θα γίνει ένωση και θα λάβουμε τον Τόμο, πολλοί θα νόμιζαν ότι αυτό είναι αδύνατο.
- Επικοινωνείτε με τον Ονούφριο;
Βλεπόμαστε σε κάποιες επίσημες εκδηλώσεις, χαιρετάμε ο ένας τον άλλο. Αλλά δεν αισθάνομαι να υπάρχει κάποια αντίσταση και εχθρότητα. Δεν πρέπει να είμαστε εχθροί, γιατί θα έρθει η ώρα όταν θα αγκαλιαστούμε και θα λειτουργούμε στην ίδια Εκκλησία. Το μίσος ποτέ δε θα οδηγήσει στην ενότητα. Εγώ πιστεύω ότι η αγάπη θα νικήσει.
- Οι σχέσεις σας με την καινούργια εξουσία, φαίνεται, θα διαφέρουν πολύ από τη στενή αλληλεπίδραση με την ομάδα του Ποροσένκο. Όλα τα σήματα που έδωσε ο Ζελένσκι στη συνάντηση με τον Βαρθολομαίο λένε: ευχαριστούμε για τον Τόμο, αλλά τώρα -παρακαλούμε- χωρίς εμάς. Πώς θα εξελίσσονται τα πράγματα;
Η Εκκλησία μας δεν απέκτησε συνήθεια να καταχράται την υποστήριξη του ουκρανικού κράτους. Σε κάποιο στάδιο το κράτος όντως συνέβαλε στην ενοποίησή μας, αλλά τίποτα περισσότερο. Τώρα εμείς είμαστε έτοιμοι για την αυτονομία και συνεργασία με ίσα δικαιώματα. Γι’ αυτό μπορεί και είναι προς το καλό ότι συμβαίνουν όλα όπως συμβαίνουν. Για όλα είναι του Θεού θέλημα.
- Αλλά οι επιδιώξεις της Εκκλησίας και του Φιλάρετου για την Αυτοκεφαλία πάντα ταυτίζονταν με την Ουκρανία και το κράτος, Ο Φιλάρετος πάντα μπορούσε να κάνει διάλογο με την εξουσία. Και το ότι λάβαμε τον Τόμο το επιβεβαιώνει.
Αλλά το κράτος πάντα υποστήριζε πιο πολύ το Πατριαρχείο της Μόσχας. Και επί του Κούτσμα, και επί του Γιουσένκο, ο οποίος ήταν πιο πολύ ουδέτερος βεβαίως. Επί του Γιανουκόβιτς γενικά υπήρχε επιθυμία να ακυρωθεί η καταχώριση του “Πατριαρχείου Κιέβου”. Αλλά στη βάση της Εκκλησίας μας είναι ο ουκρανικός λαός. Εμείς πάντα βασιζόμασταν στην υποστήριξή του, και όχι στην υποστήριξη του κράτους. Αυτά κάνουμε και τώρα.
- Πάντως να αναφέρετε τα σημεία στα οποία χρειάζεστε την υποστήριξη του κράτους.
Πρώτ’ απ’ όλα αναμένουμε από το κράτος τη δικαιοσύνη, το δίκαιο δικαστήριο και την αλήθεια. Γιατί στα χέρια του κράτους, κατά τον Απόστολο Παύλο, είναι το ξίφος, με το οποίο το κράτος πρέπει να αγωνίζεται για το καλό και να σταματάει το κακό. Εμείς αναμένουμε τη δίκαια συμπεριφορά προς τους πάντες και συμβολή στην ουκρανική τοπική Εκκλησία. Επειδή η ουκρανική τοπική Εκκλησία είναι η ψυχή του ουκρανικού λαού. Και το σώμα δεν μπορεί να υπάρχει χωρίς την ψυχή. Δεύτερον, ο στρατός. Η Εκκλησία μας από την αρχή του πολέμου έχει τους περισσότερους στρατιωτικούς ιερείς. Το κράτος πρέπει να ρυθμίσει νομικά το ζήτημα της διακονίας των ιερέων στο στρατό και της κοινωνικής τους ασφάλειας. Το σχετικό νομοσχέδιο υιοθετήθηκε, αλλά ακόμα να υπογραφεί από τον Πρόεδρο. Και είναι πολύ σημαντικό επειδή οι στρατιώτες στο μέτωπο περνούν δύσκολα, χρειάζονται την συστηματική πνευματική υποστήριξη. Το ίδιο αφορά και την κοινωνική ασφάλεια. Και εκτοπισμένοι από τα Ανατολικά της χώρας. Δεν έχουμε δυνατότητα να βοηθήσουμε όλους, ακόμα και με τη βοήθεια των ευεργετών της Εκκλησίας. Οπότε είναι λογικό να ενώσουμε τις προσπάθειές μας.
- Ποιο είναι το δικό σας αίσθημα του πολέμου; Ο Ζελένσκι δήλωνε ότι θα τον τελειώσει. Αλλά φαίνεται ότι δεν απαντάμε ειλικρινά στον εαυτό μας, αν θέλουμε να δεχτούμε όλους τους όρους και να αγκαλιάσουμε το Ντονμπάς. Ή αντικειμενικά διχάστηκαν οι γνώμες μας, και αυτό επίσης πρέπει να το αναγνωρίσουμε ανοιχτά.
Δυστυχώς, το κλειδί το έχει η Μόσχα, όχι εμείς. Η ουκρανική εξουσία δείχνει ότι είναι πρόθυμη να συνεννοείται, έρχεται σε συμφωνία. Αλλά η άλλη πλευρά συνεχώς επιδεινώνει την κατάσταση, δεν τηρεί τις συμφωνίες για την εκεχειρία. Γι’ αυτό νομίζω ότι μέσω των διαπραγματεύσεων, με τις οποίες θα βλάψουμε τον εαυτό μας, δε θα επιτύχουμε τον στόχο μας. Και αν είμαστε ενωμένοι και δυνατοί, τότε θα μας υπολογίζουν.
- Τα λεφτά και η περιουσία της Εκκλησίας. Είναι δύσκολα αυτά τα ερωτήματα για σας;
Επιλύονται. Δεν εισπράττουμε καταβολές από τις ενορίες και επαρχίες όπως άλλες Εκκλησίες. Περισσότερες ενορίες δεν έχουν δυνατότητα να συντηρούν και τον εαυτό τους και το κέντρο. Εγώ όμως ως επικεφαλής της Επαρχίας του Κιέβου πρέπει να συντηρώ την Ορθόδοξη Θεολογική Ακαδημία του Κιέβου. Κάθε μήνα είναι μεγάλα τα έξοδα για τη συντήρηση των εκατοντάδων φοιτητών, οι οποίοι σπουδάζουν δωρεάν. Άλλα υπάρχουν ευεργέτες, καλοί άνθρωποι, μονές, που κάνουν δωρεές για αυτές τις ανάγκες και έτσι καταφέρνουμε και τις καλύπτουμε.
- Αναφέρατε το θέμα των ευεργετών. Πολλοί πολιτικοί και άνθρωποι από αρκετά αμφισβητήσιμους τομείς έρχονται στην Εκκλησία και δωρίζουν μεγάλα ποσά. Υπάρχει ορισμένη ανθρώπινη υποκρισία. Την Εκκλησία δεν την ενδιαφέρει ποιος φέρνει τα λεφτά; Τον Προκαθήμενο δεν τον νοιάζει ποιος είναι δίπλα του όταν λαμβάνει τον Τόμο;
Να δεχόμαστε λεφτά από τους ευεργέτες είναι μία παλιά παράδοση της Εκκλησίας. Εάν κάποιοι θεωρούν έναν άνθρωπο αμαρτωλό, αυτός όμως έχει το δικαίωμα να έρθει στην Εκκλησία να μετανοήσει. Δεν είμαστε Εκκλησία, αν δεν δεχόμαστε αυτούς που έρχονται και μετανοούν. Μπορεί να καταγγείλουν τον άνθρωπο για το ότι πήρε κάποια λεφτά, ή έκανε κάποιο έγκλημα, αλλά αυτά θα τα κρίνει η δικαιοσύνη. Αυτή είναι η λειτουργία του κράτους και του ξίφους της δικαιοσύνης του, που προανέφερα. Η Εκκλησία έχει να κάνει με την ψυχή, η οποία κάποια στιγμή θέλει να κάνει κάτι καλό. Ο άνθρωπος σε αυτή τη φωτογραφία που διαδόθηκε, όντως είναι ένας ευεργέτης, ο οποίος βοηθούσε πολύ στην επαρχία του Ντονέτσκ. Να τον δικάσετε στο δικαστήριο, αν είναι ένοχος. Δεν είναι ερώτηση προς εμάς. Να θυμηθείτε τις μονές, που λεηλάτησαν ληστές. Αμαρτωλοί που κάποτε έκαναν εγκλήματα, μετά έρχονταν να ιδρύσουν μονές.
- Είπατε ότι συνεχίζουν να μεταβαίνουν ενορίες στη Δύση. Και στα ανατολικά;
Εμείς κοιτάμε προς την Ανατολή, οικοδομούμε τις επαρχίες μας στο Ντονέτσκ και στη Λουγκάνσκ ομπλάστ, αν και οι περισσότεροι ναοί έμειναν στα κατεχόμενα μέρη, σε σύγκριση με την περιοχή που είναι υπό τον έλεγχο της Ουκρανίας. Πρόσφατα ανοίξαμε ιερατική σχολή στο Ντνιπρό. Εκπαιδεύουμε ιερείς, επειδή όσοι σπουδάζουν στη Δυτική Ουκρανία, συχνά δεν θέλουν να δουλεύουν στα ανατολικά. Εκεί επικρατεί άλλη νοοτροπία και άλλη θρησκευτικότητα. Εμείς αποφασίσαμε να εκπαιδεύουμε τους εντόπιους ως ιερείς, να σπουδάζουν εκεί και στις δύσκολες συνθήκες να οικοδομούν την Εκκλησία μας.
- Ενδιαφέρον γεγονός είναι αυτό, αλλά μήπως καθόλου ευχάριστο. Για την ένωση της Ουκρανίας.
Όλα πρέπει να εξελίσσονται. Έτσι έγινε, ότι οι αλλαγές της νοοτροπίας στην αντίληψη της ανεξαρτησίας της Εκκλησίας μας σταδιακά έρχονται στα ανατολικά από τη δύση της Ουκρανίας. Οι καινούριες γενιές μεγαλώνουν και εκπαιδεύονται σε εντελώς διαφορετικές συνθήκες.
- Μακαριώτατε, εσείς όντως ήρθατε να οικοδομήσετε την καινούρια Εκκλησία στον εντελώς καινούριο κόσμο, με τους καινούριους ανθρώπους. Και όχι μόνο στα ανατολικά. Ποια είναι τα επιχειρήματά σας; Πώς σκέφτεστε να προσελκύετε τη νεολαία στην Εκκλησίας σας;
Ο κόσμος όντως άλλαξε, και η Εκκλησία πρέπει να προσαρμόζεται επίσης. Αλλά εσείς μιλάτε για κάποια καινούρια Εκκλησία, η οποία όμως δεν υπάρχει. Ο Θεός δημιούργησε την Εκκλησία και αυτή υπάρχει και θα υπάρχει ως το τέλος του κόσμου. Όσον αφορά τη διδαχή, τη δογματική αλήθεια, αυτές δεν αλλάζουν. Είναι η αλήθεια την οποία αποκάλυψε και ενσάρκωσε ο ίδιος ο Κύριος και την χάρισε στον άνθρωπο. Εμείς δεν έχουμε δικαίωμα να προσθέσουμε κάτι ή να αφαιρέσουμε κάτι. Όσον αφορά το εξωτερικό περιβάλλον, τις εξωτερικές συνθήκες, ναι, πρέπει αναμφίβολα να αλλάζουμε. Πρέπει να επικοινωνούμε με τους ανθρώπους στη δική τους σύγχρονη γλώσσα. Ο κόσμος όντως άλλαξε: τεχνολογίες, ίντερνετ, κοινωνικά δίκτυα. Εμείς πρέπει να χρησιμοποιούμε και ήδη χρησιμοποιούμε τα εργαλεία αυτά για τα κηρύγματα. Είμαστε Εκκλησία, η οποία φέρνει την αλήθεια, την αγάπη, η οποία είναι πρόθυμη να υποστηρίξει πνευματικά κάθε Ορθόδοξο Ουκρανό, να γίνει πνευματικό ιατρείο, όπου μπορεί κανείς να βρει το πνευματικό νερό. Σε άδειο πηγάδι δεν έρχονται. Και αν μετά την επίσκεψη στο ναό μας, και αφού ζητήσει συγχώρεση για τις αμαρτίες του ο άνθρωπος αισθανθεί ότι έγινε ελαφρό το πνευματικό βάρος από τους ώμους του, αυτό σημαίνει εκτελούμε την αποστολή μας.
- Σε καμία περίπτωση δεν αμφισβητώ τα θεμέλια της Εκκλησίας. Μιλώ για τα εργαλεία που χρησιμοποιείτε. Τώρα μιλάμε μαζί σας, αλλά υπάρχει κάποια επισημότητα. Ναι μεν δεν γνωριζόμαστε, αλλά η νεολαία σήμερα δεν αντιλαμβάνεται τέτοια γλώσσα.
Εμείς προσπαθούμε και δουλεύουμε πολύ με τη νεολαία. Μόλις πρόσφατα συμμετείχα στον μεγάλο εορτασμό «Πλαστ» στο Ρίβνε. Πάνω από 1500 νέες και νέοι, με τους οποίους επικοινωνούσαμε. Και θα μεταδώσουν τα μηνύματα αυτά στις περιοχές που μένουν. Εμείς προτείναμε, βάσει των επαρχιών μας, να ανοίγουν τα κέντρα τους σε όλη την Ουκρανία. Βάσει των κινημάτων της νεολαίας θα μπορέσουμε να ανοίξουμε και τα δίκτυα των κυριακάτικων σχολείων, εμείς θέλουμε να υπάρχουν τέτοια σχολεία για τους μικρούς και για τους μεγάλους σε κάθε ενορία της Εκκλησίας. Και χθες έδωσα μία διάλεξη στην Ακαδημία του Πέτρου Μογίλα στο Κίεβο για τους πρωτοετείς φοιτητές. Δυο ώρες διαλόγου και δύσκολων ερωτήσεων. Τα μάτια τους έλαμπαν. Έχουμε διοργανώσει το τμήμα της Συνόδου που θα ασχολείται με τα κινήματα νεολαίας. Αλλά θέλουμε χρόνο. Εντός μισού χρόνου δεν μπορούμε να αλλάξουμε τα πράγματα ριζικά. Τώρα μόλις διαγράφονται τα σχέδια μας για την μελλοντική μας ανάπτυξη.
- Είστε τώρα στον πρώτο λίθο της νεόδμητης Ορθόδοξης Ουκρανικής Εκκλησίας. Ποια είναι η αποστολή σας; Τί πρέπει να κάνετε οπωσδήποτε; Και τί δεν πρέπει να γίνει ποτέ;
Δεν είμαι πρώτος, αλλά ο ποσοστός μητροπολίτης. Δεν είμαστε μία νεοσύστατη Εκκλησία, όπως το λέει το Πατριαρχείο της Μόσχας. Εμείς είμαστε η Εκκλησία η οποία έχει τη δικιά της χιλιόχρονη ιστορία. Η αποστολή μου είναι να θέσω εν ονόματι Κυρίου γερό θεμέλιο, διατηρώντας την ενότητα. Δεν έχουμε δικαίωμα για σφάλμα. Αν κάνουμε λάθος, θα γυρίσουμε στην κατάσταση την οποία είχαμε πριν τις 15 Δεκεμβρίου, και θα χάσουμε την αυτοκεφαλία. Όλος ο κόσμος, όλα τα ΜΜΕ ήταν παρόντα στο Φανάρι τη στιγμή της εκχώρησης του Τόμου. Και αν χάσουμε την ευκαιρία, δε μας υπολογίζουν άλλοι λαοί. Θα λένε πάλι ότι “όπου έχει δύο Ουκρανούς, έχει τρεις χατμάνους”. Πρέπει να αποδείξουμε σε όλο τον κόσμο ότι δεν αληθεύει αυτό.
- Σε ποιόν στηρίζεστε, εκτός από το Θεό; Πάνω στη γη, τώρα, όταν έχετε βάρος στους ώμους σας;
Στηρίζομαι στους αρχιερείς, στους ιερείς, στους ανθρώπους. Είναι δύσκολο να το κουβαλώ μόνος μου, και με την υποστήριξη γίνεται πιο εύκολο. Όταν μένεις μόνος σου, ο διάβολος φέρνει στο νου διάφορα. Αλλά εγώ σπάνια είμαι μόνος μου. Τώρα αισθάνομαι να έχω πολλή ενέργεια και δυνάμεις.
- Έχετε την υποστήριξη του Οικουμενικού Πατριάρχη του Βαρθολομαίου;
Επικοινωνούμε σπάνια. Λένε πολλοί ότι εμείς είμαστε μέρος του Οικουμενικού Πατριαρχείου, αλλά δεν είναι έτσι. Δεν υπάρχει εξωτερική πίεση ή επέμβαση στα εσωτερικά της Εκκλησίας μας. Η Εκκλησία της Κωνσταντινουπόλεως είναι για μας η Εκκλησία–Μητέρα. Και η μητέρα πάντα υποστηρίζει και λειτουργεί ως στήριγμα για το τέκνο της. Η επιτυχία μας είναι η επιτυχία της Κωνσταντινουπόλεως, επειδή από την επίλυση του ουκρανικού ζητήματος σήμερα εξαρτάται μελλοντική ενότητα όλου του ορθόδοξου κόσμου.
- Πόσους ναούς «η θυγατέρα» υποσχέθηκε να χαρίσει στην Εκκλησία-Μητέρα;
Για τη διπλωματική εκπροσώπηση του Οικουμενικού Πατριαρχείου υποσχεθήκαμε μόνο την εκκλησία του Αγίου Ανδρέα. Και τηρήσαμε την υπόσχεσή μας. Καμία άλλη συμφωνία δεν έγινε.
- Ποιο μάθημα μαθαίνετε τώρα ως άνθρωπος;
Ότι αν πήρες την απόφαση, να προχωράς και να μην κοιτάς πίσω, να ξεπερνάς τα εμπόδια, μην απελπίζεσαι κάτω από την πίεση της μη αλήθειας.
- Από πού αντλείτε τη δύναμη;
Από τα παιδικά μου χρόνια. Πάντα υπολόγιζα στις προσωπικές μου δυνάμεις μόνο. Με μεγάλωσε η γιαγιά μου και η μητέρα μου. Με αγαπούσαν, αλλά δεν είχα την προστασία. Ούτε στο σχολείο, ούτε στο δρόμο. Ήξερα πάντα ότι θα πρέπει να τα λύνω όλα μόνος μου. Μάλλον αυτό με έκανε δυνατό και τώρα εκδηλώνεται.
Πηγή: kalendar.zn.ua