Το Πατριαρχείο Μόσχας ήθελε να ανατρέψει το κείμενο σχετικά με
τις χειροτονίες αλλά το απέτυχε
Δείτε εδώ το πρώτο μέρος των αντιρρήσεών μας στα επιχειρήματα του π.
Νικολάου Ντανιλέβιτς σχετικά με το ζήτημα των χειροτονιών στην
«Ουκρανική Αυτοκέφαλη Ορθόδοξη Εκκλησία».
Μία ακόμη υπόθεση του π. Νικλάου για να αιτιολογήσει τον ισχυρισμό ότι
είναι αδύνατο ο Βαρλαάμ Ιλγιούσενκο να έχει συμμετάσχει στη χειροτονία
του Βασιλείου Μποντναρτσούκ:
«Τον Μάρτιο 1990, όταν ο Τσεκάλιν και ο Ιωάννης Μποντναρτσούκ
«χειροτονούσαν» στη Λεόπολη τον Βασίλειο Μποντναρτσούκ, ο Αρχιεπίσκοπος
Βαρλαάμ ευρίσκετο ήδη βαριά ασθενής στην εκκλησιαστική αυτού επαρχία στη
Νοτιοανατολική Ουκρανία και για λόγους υγείας θα εκωλύετο να προσέλθει
στη Λεόπολη».
Ωστόσο, η βιογραφία του Βαρλαάμ αναιρεί αυτόν τον ισχυρισμό. Ένα μήνα
πριν τη χειροτονία του Βασιλείου, το Φεβρουάριο του 1990, ο Βαρλαάμ
διορίστηκε στην Κριμαία, επωμιζόμενος το βάρος της προσωρινής διοίκησης
της Μητρόπολης Ντνιεπροπετρόβσκ. Ένας βαριά ασθενής επίσκοπος δεν θα
μετακινούνταν από τη Βολυνία στην Κριμαία, έχοντας επωμισθεί τη
Μητρόπολη Ντνιεπροπετρόβσκ. Στις αρχές Ιουλίου του 1990, ο Βαρλαάμ
συνυπέγραψε το αίτημα των επισκόπων της Ουκρανικής Ορθόδοξης Εκκλησίας
προς τη Σύνοδο της Ρωσικής Ορθόδοξης Εκκλησίας για την επέκταση των
δικαιωμάτων αυτονομίας της Ουκρανικής Εξαρχίας, το οποίο επίσης
καταγράφεται στην απόφαση της Συνόδου της Ιεραρχίας της Ρωσικής
Ορθόδοξης Εκκλησίας, που συνήλθε στις 25-27 Οκτωβρίου 1990, αναφορικά με
την Ουκρανική Ορθόδοξη Εκκλησία: «Η Ιερά Σύνοδος της Ρωσικής Ορθοδόξου
Εκκλησίας, κατά τη συνεδρίασή της στις 20 Ιουλίου 1990/Αριθμ. Πρακτ.
112, επανεξέτασε την απόφαση της Συνόδου της Ουκρανικής Ορθοδόξου
Εκκλησίας της 10ης Ιουλίου 1990 για μέτρα που αποσκοπούν στην επέκταση
της ανεξαρτησίας της, σύμφωνα με το πνεύμα των ορισμών του Τοπικού
Συμβουλίου της Ρωσικής Ορθοδόξου Εκκλησίας στις 7-8 Ιουνίου 1990, και
έλαβε την κατάλληλη απόφαση». Αυτό, παρεμπιπτόντως, είναι ένα ακόμη
επιχείρημα κατά του ισχυρισμού του π. Νικολάου Ντανιλέβιτς ότι ο
Ιλγιούσενκο - ως «Ρώσος» - δεν ήταν δυνατόν να διάκειται ευνοϊκά στο
ζήτημα της αυτοκεφαλίας της Ουκρανικής Εκκλησίας.
Τελικά, σὐμφωνα με τα επίσημα στοιχεία στην ιστοσελίδα της Μητροπόλεως
Ντνιεπροπετρόβσκ της «Ουκρανικής Ορθόδοξης Εκκλησίας-Πατριαρχείο
Μόσχας», ο Βαρλαάμ πέθανε μετά από μια σύντομη ασθένεια, στο Κίεβο, στις
17 Σεπτεμβρίου 1990.
Έτσι, οι λογικοί ισχυρισμοί του π. Νικολάου σχετικά με τη σωματική
αδυναμία του Ιλγιούσενκο να μετακινείται στην Ουκρανία δεν έχουν
ιστορική βάση και είναι πολύ αμφίβολοι.
Και έτσι, χρησιμοποιώντας όλα τα παραπάνω «γεγονότα», ο π. Νικόλαος
συνοψίζει:
«Συμπέρασμα δεύτερο: ο Αρχιεπίσκοπος Βαρλαάμ Ιλγιούσενκο δεν
μπορούσε να συμμετάσχει στη χειροτονία του Βασιλείου Μποντναρτσούκ, ενώ η
υπογραφή του ήταν μάλλον πλαστή».
Υπό το φως των προαναφερθέντων, αυτό είναι δεν είναι ένα συμπέρασμα,
αλλά μια «σαπουνόφουσκα». Και μόνο οι γραφολόγοι μπορούν να επαληθεύσουν
την υπογραφή του Βαρλαάμ Ιλγιούσενκο, όχι οι εκπρόσωποι του
Πατριαρχείου της Μόσχας.
Τέλος, φτάνουμε στην αγαπημένη μέθοδο του π. Νικολάου: τη δυσφήμιση των
αποδεικτικών στοιχείων για τη συμμετοχή του Βαρλαάμ Ιλγιούσενκο στη
χειροτονία του Βασιλείου Μποντναρτσούκ.
«Επίσης προς «επιβεβαίωση» της συμμετοχής του Αρχιεπισκόπου Βαρλαάμ
Ιλγιούσενκο στη «χειροτονία» του Βασιλείου Μποντναρτσούκ δημοσιεύθηκε
μια μαρτυρία ενός Ιγκόρ Σας-Ζουρακόφσκι και των δύο μετασχόντων στη
χειροτονία, δηλαδή του Ιωάννη και του Βασιλείου Μποντναρτσούκ. Σύμφωνα
με τις θεμελιώδεις αρχές του κανονικού δικαίου, η υπέρ εαυτού μαρτυρία
δεν ισχύει όπως δεν επαρκούν και οι μαρτυρίες ενός μόνο μάρτυρα. Η
μαρτυρία κάνει λόγο για μια βιντεοσκόπηση η οποία δήθεν γυρίσθηκε από
συνοδό του Αρχιεπισκόπου Βαρλαάμ, η οποία βιντεοσκόπηση εννοείται ότι
λείπει».
Δυστυχώς, ο π. Νικόλαος δεν διευκρινίζει σε ποιες αρχές κανονικού
δικαίου αναφέρεται, ώστε να μπορούμε να βεβαιωθούμε κατά πόσο τις
χρησιμοποιεί ορθά εν προκειμένω. Ως «υπέρ εαυτού μαρτυρία» εννοεί τη
μαρτυρία του Βασιλείου Μποντναρτσούκ για τον εαυτό του. Οι μαρτυρίες του
Ιωάννου Μποντναρτσούκ και του Ιγκόρ Σας-Ζουρακόφσκι είναι ακριβώς οι
μαρτυρίες των αυτόπτων μαρτύρων, κάτι που είναι αρκετό. Όσο για το
βίντεο, ο Γκαγκάριν πέταξε στο διάστημα και επίσης δεν είδε τον Θεό
(σ.μ. λογοπαίγνιο με αναφορά στην παροιμιώδη φράση που έχει αποδοθεί στο
Ρώσο κοσμοναύτη Γιούρι Γκαγκάριν: «πέταξα στο διάστημα, αλλά δεν είδα
το Θεό», η οποία χρησιμοποιήθηκε από την τότε σοβιετική αθεϊστική
προπαγάνδα). Οι συντάκτες του Cerkvarium δεν έχουν δει οι ίδιοι αυτό το
βίντεο, αλλά για λόγους επιστημονικού ενδιαφέροντος θα καταβάλουν κάθε
δυνατή προσπάθεια για να το βρουν. Για την ύπαρξή του υπάρχουν μαρτυρίες
αρκετά σεβαστών ανθρώπων, οι οποίοι, ωστόσο, σημειώνουν ότι το βίντεο
είναι πολύ κακής ποιότητας.
«Ο μάρτυς μπέρδευσε ακόμη και τον τίτλο του Αρχιεπισκόπου Βαρλαάμ,
προσφωνώντας αυτόν «Βολύν και Ρόβνο» (το 1990 ο Αρχιεπίσκοπος Βαρλαάμ
έφερε ήδη τον τίτλο Συμφερουπόλεως και Κριμαίας). Προφανώς, τέτοια
μαρτυρία στερείται αποδεικτικής αξίας».
Ο Σεβασμιώτατος Βαρλαάμ ορίστηκε Αρχιεπίσκοπος Συμφερουπόλεως και
Κριμαίας μόλις στις 19 Φεβρουαρίου 1990. Ένα πολύ γνωστό τέχνασμα είναι
να βρεθούν δευτερεύουσες ανακρίβειες του μάρτυρα και, σε αυτή τη βάση,
να γίνει απόπειρα αμφισβήτησης ολόκληρης της μαρτυρίας του. Δεν ήθελα να
το πράξω, αλλά θα πρέπει να μετρήσω τον π. Νικόλαο με το ίδιο μέτρο
(πρβλ. Ματθ. 7:2) (σ.μ. παραθέτει ανακρίβειες του π. Νικολάου που
επισημάνθηκαν και ανασκευάστηκαν στο πρώτο μέρος):
Ο Βικέντιος Τσεκάλιν καθαιρέθηκε από διάκονος, από τη Σύνοδο της
Ρωσικής Ορθόδοξης Εκκλησίας, το 1988 και όχι το 1983.
Ο Τσεκάλιν καταδικάστηκε σύμφωνα με το άρθρο 120 του Ποινικού Κώδικα
της Ρωσικής Σοβιετικής Ομοσπονδιακής Σοσιαλιστικής Δημοκρατίας και όχι
του Ποινικού Κώδικα της Ρωσικής Ομοσπονδίας. Επίσης καταδικάστηκε σε
φυλάκιση 3 και όχι 3,5 ετών.
Ο Βαρλαάμ Ιλγιούσενκο είχε ακαδημαϊκή εκπαίδευση και δεν ήταν μόνο
απόφοιτος Ιερατικής Σχολής (Σεμιναρίου).
Ο Βαρλαάμ Ιλγιούσενκο ήταν Ουκρανός και όχι Ρώσος, ως προς την
εθνικότητα.
Θα μπορούσαμε να παραθέσουμε και άλλα, αλλά το νόημα είναι ήδη σαφές.
Εάν συμφωνήσουμε με το επιχείρημα του π. Νικολάου ότι οι δευτερεύουσες
ανακρίβειες δυσφημίζουν το σύνολο του εγγράφου, τότε θα πρέπει να
αναγνωριστεί ότι ολόκληρο το άρθρο του π. Νικολάου «στερείται
αποδεικτικής αξίας».
Ένα κόμη λογικό σφάλμα του π. Νικολάου:
«Μάλιστα, από το δημοσιευθέν «Γράμμα» καταδεικνύεται ότι ο Βικέντιος
Τσεκάλιν ήταν εκείνος ο οποίος προέστη της χειροτονίας και η υπογραφή
του τοποθετείται στην πρώτη θέση. Τούτο έρχεται σε αντίθεση με τα λόγια
του Μακαρίου Μαλέτιτς από την πρόσφατη συνέντευξή του (η οποία
αναδημοσιεύθηκε) ότι ο Βικέντιος δήθεν «ουδέποτε υπήρξε ο κορυφαίος
πνευματικός ηγέτης της ΟΑΟΕ» και συμμετείχε στη «χειροτονία» ως «τρίτος
στη σειρά Επίσκοπος». Προφανώς ο Βικέντιος Τσεκάλιν, ο οποίος ουδόλως
είχε το βαθμό του επισκόπου και προεξήρχε των «χειροτονιών» της ΟΑΟΕ τον
Μάρτιο και τον Μάιο 1990, υπέγραψε πρώτος, ενώ ο Μποντναρτσούκ ήταν
«δεύτερος στη σειρά επίσκοπος»».
Η θέση των υπογραφών στο έγγραφο δεν είναι κάτι ουσιώδες και γενικά δεν
σημαίνει τίποτα. Ο Τσεκάλιν δεν θα μπορούσε νε προεξάρχει της
χειροτονίας, διότι τότε ήταν απλός επίσκοπος, ενώ ο Ιωάννης
Μποντναρτσούκ ήταν Μητροπολίτης και ο Βαρλαάμ Ιλγιούσενκο ήταν
Αρχιεπίσκοπος. Σύμφωνα με την ιεραρχία στην Ορθόδοξη Εκκλησία, ο
επίσκοπος είναι κάτω από τον Αρχιεπίσκοπο και το Μητροπολίτη. Στην
περίπτωση που έχουν τον ίδιο βαθμό, η σειρά στη λειτουργία καθορίζεται
βάσει της ημερομηνίας της εις επίσκοπον χειροτονίας (πρεσβεία
χειροτονίας). Ο Ιωάννης Μποντναρτσούκ χειροτονήθηκε επίσκοπος το 1977, ο
Βαρλαάμ Ιλγιούσενκο το 1972 και ο Τσεκάλιν όχι πριν από το 1986. Έτσι, ο
Τσεκάλιν σε καμία περίπτωση δεν θα μπορούσε να προεξάρχει της
χειροτονίας, εφόσον και με τα δύο κριτήρια (βαθμός και πρεσβεία
χειροτονίας) αυτός ήταν κατώτερος από τον Ιωάννη Μποντναρτσούκ και τον
Βαρλαάμ Ιλγιούσενκο. Ο Ιωάννης Μποντναρτσούκ ηγήθηκε όλης της
διαδικασίας αναγέννησης της «Ουκρανικής Αυτοκεφάλου Ορθοδόξου Εκκλησίας»
και έτσι αυτός ήταν που προεξήρχε και της συγκεκριμένης χειροτονίας
(δηλαδή του αδελφού του Βασιλείου Μποντναρτσούκ). Ο Ιωάννης
Μποντναρτσούκ βρήκε τον Τσεκάλιν και του ζήτησε να συμμετάσχει στην εν
λόγω χειροτονία και όχι το αντίστροφο, ως εκ τούτου, αυτός ήταν ο
διοργανωτής και εμπνευστής του εγχειρήματος και άρα δεν θα μπορούσε να
είναι ένα «όργανο» του Τσεκάλιν.
Συνεπώς, ο π. Νικόλαος Ντανιλέβιτς απέτυχε να αντικρούσει τα λόγια του
Μητροπολίτη Μακάριου Μαλέτιτς, ο οποίος είχε πει σε προηγούμενη
συνέντευξή του, ότι ο Τσεκάλιν ήταν το τρίτος επίσκοπος.
Στηριζόμενος σε υποθέσεις («πιθανώς», «προφανώς», κλπ), ο π. Νικόλαος
καταλήγει στο τρίτο «συμπέρασμά» του:
«Αποτελεί γεγονός η συγκρότηση της ιεραρχίας της ΟΑΟΕ από τον
Βικέντιο Τσεκάλιν».
Η συγκρότηση της ιεραρχίας της ΟΑΟΕ από τον Βικέντιο Τσεκάλιν δεν είναι
ένα γεγονός, αλλά μόνο μια απόπειρα του π. Νικολάου, μέσω της
αμφιλεγόμενης προσωπικότητας του Τσεκάλιν να δυσφημίσει όλη την ιεραρχία
της ΟΑΟΕ. Και, όπως βλέπουμε, αυτή η απόπειρα «μπάζει» από παντού. Αυτή
η πολεμική λέγεται ad hominem και σε αυτήν την περίπτωση εφαρμόζεται
ανεπιτυχώς.
«Η εις Επίσκοπον χειροτονία δεν νοείται και δεν μπορεί να είναι
έγκυρη εκτός του πλαισίου της Εκκλησίας, θεωρούμενη μόνο ως μια τυπική
πράξη χορηγήσεως της εξουσίας. Η εις Επίσκοπον χειροτονία τελείται
κατόπιν αποφάσεως της Εκκλησίας, εντός της Εκκλησίας και για την
Εκκλησία».
Όλο αυτό είναι αληθές, μόνο εάν η Εκκλησία περιορίζεται στα πλαίσια του
Πατριαρχείου της Μόσχας. Αλλά η Εκκλησία του Χριστού δεν είναι μόνο το
Πατριαρχείο της Μόσχας. Μια ευρεία εκκλησιολογική συζήτηση μπορεί να
ξεκινήσει σε αυτό το σημείο, αλλά αυτό θα περιπλέξει σημαντικά τη
συζήτηση για το προκείμενο ζήτημα (απλά θα αναφερθούμε στο άρθρο του
Πρωτοπρεσβυτέρου Βιτάλιου Μποροβόϊ «Περί της σωτηρίας εκτός της
Εκκλησίας»). Όσον αφορά το πώς η Ρωσική Ορθόδοξη Εκκλησία αντιλαμβάνεται
τα όρια της Εκκλησίας, ας θυμηθούμε μόνο ένα περίεργο παράδειγμα: Ο π.
Ανδρέας Νοβίκωφ, όταν ήταν γραμματέας της εν Οδησσώ Μητροπόλεως της
«Ουκρανικής Ορθόδοξης Εκκλησίας-Πατριαρχείο Μόσχας» και μέλος της
θεολογικής επιτροπής της Ρωσικής Ορθόδοξης Εκκλησίας, δήλωσε ότι η
Μητρόπολη Βεσσαραβίας της Ρουμανικής Εκκλησίας είναι σχισματική και ότι
όλα τα μυστήρια που τελούνται από τους κανονικούς ιερείς της στην
Ουκρανία στερούνται Θείας Χάριτος. Όπως μπορείτε να δείτε, ένας απλός
πρωθιερέας μπορεί εύκολα να βγάλει μια αλλοδαπή κανονική Μητρόπολη
εκτός... του πλαισίου της Εκκλησίας και της Θείας Χάριτος σε μια
ολόκληρη περιοχή. Και αυτός παρακαλώ ήταν και μέλος της θεολογικής
επιτροπής της Ρωσικής Ορθόδοξης Εκκλησίας!
Τέλος, ο π. Νικόλαος προσπαθεί να μας αποτελειώσει, επικαλούμενος μια
αρχαία πρακτική που συναντάται στα χρονικά των Οικουμενικών Συνόδων. Το
πετυχαίνει όμως;
«Όλοι ενθυμούμαστε από την εποχή των Οικουμενικών Συνόδων την
ιστορία της χειροτονίας του Μαξίμου του Κυνικού το 380 στο θρόνο
Κωνσταντινουπόλεως, τον οποίο κατείχε τότε ο Άγιος Γρηγόριος ο Θεολόγος.
Λοιπόν, η Β’ Οικουμενική Σύνοδος με τον 4ο κανόνα της δεν αποδέχθηκε
την εγκυρότητα της χειροτονίας του Μαξίμου, η οποία τελέσθηκε στην
Κωνσταντινούπολη κρυφά έστω και από κανονικούς Αλεξανδρινούς Επισκόπους.
Να τι γράφει για τον Μάξιμο τον Κυνικό ο κανονολόγος Ιωάννης Ζωναράς:
«Ἀπεκηρύχθη οὖν διὰ τοῦ παρόντος κανόνος ὑπὸ τῶν ἐν τῇ δευτέρᾳ συνόδῳ
συνελθόντων ἁγίων Πατέρων, ὁρισάντων, μήτε ἐπίσκοπον αὐτὸν γενέσθαι, ἤ
εἶναι, διὰ τὸ ἐκθέσμως κεχειροτονῆσθαι, μήτε τοὺς παρ’αὐτοῦ
χειροτονηθέντας κληρικοὺς ὑπάρχειν˙ ὕστερον δὲ γνώσθεὶς τὰ Ἀπολλιναρίου
φρονεῖν, κὰι ἀναθεματίσθη»..
Είναι πολύ καλό που ο π. Νικόλαος καταφεύγει στο Κανονικό Δίκαιο.
Τουλάχιστον, αυτό είναι σταθερότερο από την απλοϊκή «λαϊκή» συζήτηση,
που ευνοούν τα χαμηλού επιπέδου παραεκκλησιαστικά ΜΜΕ. Αλλά δυστυχώς ο
π. Νικόλαος ούτε εδώ είναι απολύτως έντιμος. Ἐτσι, αναφερόμενος στον 4ο
κανόνα της Β΄ Οικουμενικής Συνόδου, παραθέτει το σχόλιο του κανονολόγου
Ιωάννου Ζωναρά, αλλά όχι τα σχόλια άλλων κανονολόγων. Όμως, ο Βαλσαμών
εξηγεί ότι αυτός ο κανόνας ισχύει για τη συγκεκριμένη περίπτωση του
Μαξίμου του Κυνικού και δεν απαιτεί ερμηνεία. Αυτό σημαίνει ότι η
απόφαση για τον Μάξιμο τον Κυνικό δεν έχει τη δύναμη της νομολογίας
(σ.μ. δεν είναι δηλαδή γενικής εφαρμογής), αλλά προσδιορίζει τη φύση
ενός συγκεκριμένου επεισοδίου στην ιστορία της Εκκλησίας. Ένας άλλος
κανονολόγος, ο Αλέξιος Αριστηνός, υποστηρίζει ότι λόγω της
δημιουργηθείσας διχόνοιας, «ο Μάξιμος θα πρέπει να καθαιρεθεί από
επίσκπος και εκείνοι που χειροτονήθηκαν από αυτόν σε οποιοδήποτε βαθμό
του κλήρου, να αποστερηθούν της ιερωσύνης». Η ιστορία του Κυνικού είναι
γεμάτη με την ασυνέπεια των ανατολικών και δυτικών επισκόπων ως προς το
ζήτημα της αναγνώρισης ή μη των χειροτονιών. Ήδη, μετά την απόφαση της
Β΄ Οικουμενικής Συνόδου, ο Κυνικός στράφηκε στη Δυτική Εκκλησία, η οποία
κατ’ αρχάς, με Σύνοδο το 381 μ.Χ. που έγινε στην Ακουιληία ή στο
Μιλάνο, υπό την προεδρία του Αμβροσίου Μεδιολάνων, αναγνώρισε το
δικαίωμα του Μαξίμου στο Θρόνο της Κωνσταντινουπόλεως. Αργότερα, η
Σύνοδος της Ρώμης του 382 μ.Χ. έθεσε τέλος στη διαμάχη, απορρίπτοντας
τελικά όλες τις αξιώσεις του Κυνικού. Και πάλι: Ο Γρηγόριος ο Θεολόγος
αναγνωρίστηκε στο Θρόνο της Κωνσταντινουπόλεως μόλις το 381 μ.Χ. από τη
Β΄ Οικουμενική Σύνοδο. Άρα, το 380 μ.Χ. είχε «καταλάβει» τον Θρόνο χωρίς
επίσημη χειροτονία.
Αλλά έχουν υπάρξει και άλλα επεισόδια στην ιστορία της Εκκλησίας. Για
παράδειγμα, η περίπτωση του Μελετίου (ή Μελιτίου) Λυκοπόλεως. Ο Μελέτιος
εκθρονίστηκε για εκκλησιαστικά αδικήματα, καταδικάστηκε από δύο
Συνόδους, τις οποίες περιφρόνησε. Τον ακολούθησε ο κλήρος και προκάλεσε
σχίσμα. Αργότερα, στην Πρώτη Οικουμενική Σύνοδο, ο Μελέτιος έγινε
δεκτός, αποκαταστάθηκε μόνο στο επισκοπικό του αξίωμα, όχι στον θρόνο,
καθώς και ο κλήρος που είχε χειροτονηθεί από αυτόν - ο καθένας στον
οικείο βαθμό, με απλή χειροθεσία και ευχή. Με παρόμοιο τρόπο έγιναν
δεκτοί ακόμη και οι αιρετικοί (!) Μεσσαλιανοί. Επιπλέον, όπως τονίζει ο
από Αγχιάλου Μητροπολίτης Σμύρνης Βασίλειος αυτό δεν σημαίνει την
χειροτονία (αναχειροτονία), αλλά απλώς την επίθεση των χειρών με
ευλογία.
Ο 8ος κανόνας της Α΄ Οικουμενικής Συνόδου προβλέπει ότι οι κληρικοί που
χειροτονήθηκαν στο σχίσμα, θα πρέπει να γίνονται δεκτοί στον οικείο
βαθμό. Εδώ θα υπενθυμίσουμε στον π. Νικόλαο ότι η ορολογία πρέπει να
χρησιμοποιείται σωστά: αίρεση, σχίσμα, παρασυναγωγή. Το σχίσμα στην
αρχαιότητα, σύμφωνα με το Μέγα Βασίλειο, ήταν μια μικρή απόκλιση στο
δόγμα. Σύμφωνα με αυτόν τον ορισμό, η ΟΑΟΕ δεν ήταν ένα σχίσμα, αλλά μια
παρασυναγωγή, το οποίο σημαίνει ότι οι κυρώσεις εναντίον της θα έπρεπε
να είναι ηπιότερες από ό,τι κατά των σχισματικών. Περισσότερες
πληροφορίες σχετικά με την ορολογία μπορείτε να βρείτε στην ιστοσελίδα
μας.
Οι αναγνώστες έχουν πιθανόν κουραστεί, και για την υπομονή τους θέλουμε
να τους προσφέρουμε ένα δώρο για το τέλος. Ο π. Νικόλαος πολύ συχνά
διανθίζει τα συμπεράσματά του με εκφράσεις όπως «είναι αδύνατο να
φαντασθούμε ότι», «δεν υπάρχουν έγγραφες αποδείξεις για μυστικές
χειροτονίες», «προφανώς», «η υπογραφή είναι αναμφίβολα ψεύτικη», «το
βίντεο, φυσικά, δεν υπάρχει» και ούτω καθεξής. Δεν μπορούμε να
παρακάμψουμε το ζήτημα της δυσπιστίας του π. Νικολάου για τις μυστικές
χειροτονίες. Γι’ αυτό, ας θυμηθούμε έναν επίσκοπο της Ρωσικής Ορθόδοξης
Εκκλησίας που έχει αγιοκαταταχθεί, τον Αρχιεπίσκοπο Συμφερουπόλεως και
Κριμαίας Λουκά Βόϊνο-Γιασενέτσκι, και τις συνθήκες της εις επίσκοπον
χειροτονίας του.
«Η τοπική Εκκλησία αντιμετώπιζε επίσης δύσκολες στιγμές, καταρρακωμένη
από τους υποστηρικτές της «Ζωντανής Εκκλησίας». Ο επίσκοπος της Ούφα
Ανδρέας αποφάσισε να γίνει μυστικώς η μοναχική κουρά και η εις επίσκοπον
χειροτονία του π. Βαλεντίνου. Έτσι ο χειρούργος Βόϊνο-Γιασενέτσκι έγινε
ο επίσκοπος Λουκάς» (από δημοσίευση σε μία σκανδαλωδώς γνωστή
παραεκκλησιαστική ιστοσελίδα).
«Στις 31 Μαΐου 1923 ο Επίσκοπος Βασίλειος Ζούμερ, μαζί με τον επίσκοπο
Δανιήλ Τρόϊτσκι, μυστικώς τέλεσαν τη χειροτονία του Αρχιμανδρίτη Λουκά
(Βόϊνο-Γιασενέτσκι) σε επίσκοπο Τασκένδης και Τουρκεστάν».
Η κύρια πηγή αυτών των πληροφοριών είναι ο ίδιος ο Αρχιεπίσκοπος Λουκάς.
Ιδού πώς περιγράφεται αυτό το επεισόδιο σύμφωνα με τη μαρτυρία που
έγινε στις 28 Μαΐου 1948 κατά τον εορτασμός της 25ης επετείου της εις
επίσκοπον χειροτονίας του Βόϊνο-Γιασενέτσκι.
«Ο Λουκάς εξήγησε ότι μικρά τηλεγραφήματα ελήφθησαν από τους επισκόπους,
εξαιτίας του γεγονότος ότι πολλοί από αυτούς δεν γνώριζαν πώς ακριβώς
να παρουσιάσουν την χειροτονία του, αφού η αυτοβιογραφία του που είχε
δημοσιευθεί στο περιοδικό του Πατριαρχείου της Μόσχας ανέφερε ότι η
χειροτονία του έλαβε χώρα το Μάϊο του 1923, αλλά δεν έγραφε την ακριβή
ημερομηνία. Αυτό δεν υπήρχε καταγεγραμμένο σε άλλα έγγραφα.
Και τότε είπε ότι η εις επίσκοπον χειροτονία του έγινε μυστικά σε μια
μικρή πόλη της κεντρικής Ασίας, 80 χιλιόμετρα από τη Σαμαρκάνδη, σε ἐνα
μικρό ναό, από δύο επισκόπους στα κρυφά, και ότι εκτός από τους
επισκόπους ήταν παρόντες δύο ιερείς, ένας διάκονος και ο μεγαλύτερος
γιος του, κανένας άλλος.
Όταν ρωτήθηκε γιατί η χειροτονία του έγινε μυστικά, ο Λουκάς απάντησε:
«Τότε ήταν αδύνατο να γίνει διαφορετικά»».
Η κανονικότητα της χειροτονίας που έγινε μυστικά και δημοσίως
επιβεβαιώθηκε μόνο από τον ίδιο τον Βόϊνο-Γιασενέτσκι («υπέρ εαυτού
μαρτυρία») αναγνωρίστηκε στη συνέχεια από τον Πατριάρχη Τύχωνα, ο οποίος
πίστεψε τη μαρτυρία για αυτή τη χειροτονία: «Χειροτονήθηκα επίσκοπος
στις 18/31 Μαΐου 1923. Την επόμενη ημέρα επιστρέψαμε στην Τασκένδη με
ασφάλεια. Όταν ανέφεραν την χειροτονία μου στον Πατριάρη Τύχωνα,
εκείνος, χωρίς ούτε στιγμή να διστάσει, ενέκρινε και αναγνώρισε την
χειροτονία μου ως κανονική».
***
Αντί συμπερασμάτων
Είμαστε ευγνώμονες στον π. Νικόλαο Ντανιλέβιτς για τη συζήτηση.
Ελπίζουμε ότι αυτή η αντιπαράθεση θα δώσει τροφή στη σκέψη των ιστορικών
του μέλλοντος να ερευνήσουν εκείνη τη δύσκολη περίοδο. Ωστόσο, προς το
παρόν, μένει να σημειωθεί ότι προκειμένου να προστατευθούν τα
κατεστημένα συμφέροντα επιστρατεύονται μέθοδοι δυσφήμισης του αντιπάλου,
η χρήση αμφίβολων υποθέσεων και διάφορα είδη δημαγωγικών τεχνικών. Η
ιστορία της Εκκλησίας, αρχαία και σύγχρονη, δεν προσφέρεται για να γίνει
εξώφυλλο σε γυαλιστερό περιοδικό, αλλά είναι γεμάτη από αντιφάσεις και
αμφιλεγόμενα επεισόδια. Αλλά αυτό είναι μια κοινή εμπειρία για την
Ορθοδοξία την οποία οφείλουμε να αποδεχθούμε. Και η Ουκρανία δεν
αποτελεί εξαίρεση. Ζήσαμε την επώδυνη εμπειρία της επιστροφής στις
ορθόδοξες ρίζες μας μετά από δεκαετίες θριάμβου του αθεϊστικού
καθεστώτος. Αλλά εξακολουθούμε να πιστεύουμε ότι αργά ή γρήγορα η
Ορθόδοξη Εκκλησία της Ουκρανίας θα έχει μια κοινή ιστορία - μία για
όλους. Και θα αποδεχθούμε ο ένας τον άλλο εν Χριστώ Ιησού γι’ αυτό που
είμαστε.
https://cerkvarium.org/en/publications/analytics/cerkvarium-2