Επίσημος Σελίδα της Ορθόδοξης Εκκλησίας της Ουκρανίας
Ομιλία του Μακαριωτάτου Μητροπολίτου Κιέβου και πάσης Ουκρανίας κ. Επιφανίου κατά την τελετή απονομής του Αθηναγόρειου Βραβείου Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων
24 Жовтня 2019
Σεβασμιώτατε Αρχεπίσκοπε Αμερικής κ. Ελπιδοφόρε,
Σεβασμιώτατοι Αρχιερείς, Αιδεσιμώτατοι Πατέρες,
Εντιμολογιώτατε
κ. Αντώνιε Λυμπεράκη, Εθνικέ Διοικητά του Τάγματος του Αγίου Ανδρέου
του Πρωτοκλήτου των Αρχόντων του Οικουμενικού Πατριαρχείου στην Αμερική,
Εντιμολογιώτατοι Άρχοντες,
Αγαπητοί προσκεκλημένοι σε αυτή την εκδήλωση, αγαπητοί αδελφοί και αδελφές, κυρίες και κύριοι.
Κατ’ αρχάς,
επιτρέψτε μου να σας ευχαριστήσω με όλη μου την καρδιά για τη μεγάλη
τιμή που μου γίνεται σήμερα από το Τάγμα του Αγίου Ανδρέου με την
απονομή σε εμένα του Αθηναγόρειου Βραβείου Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων.
Εάν αυτό το
Βραβείο ήταν μόνο για μένα, δεν θα τολμούσα να το δεχθώ, καθώς δεν θεωρώ
τον εαυτό μου άξιο να συναριθμηθεί στις τάξεις των διακεκριμένων
προσώπων και θεσμών που έχουν τιμηθεί με αυτό τα τελευταία τριάντα
χρόνια. Ωστόσο, το αποδέχομαι με ευγνωμοσύνη, όχι ως ανταμοιβή για εμένα
προσωπικά, αλλά ως ένδειξη για την καρποφορία του έργου εκατοντάδων
χιλιάδων -ή μάλλον εκατομμυρίων- Ουκρανών Ορθοδόξων πιστών στην Πατρίδα
και στη Διασπορά. Η Τοπική Ορθόδοξη Εκκλησία της Ουκρανίας, 15η
στα Δίπτυχα των Αδελφών Εκκλησιών, είναι η νεώτερη που ανακηρύχθηκε,
αλλά είναι αρχαία και ένδοξη ως προς την Ιστορία της. Η Εκκλησία αυτή,
της οποίας με τη Χάρη του Θεού εξελέγην Προκαθήμενος με απόφαση της
Ενωτικής Συνόδου της 15ης Δεκεμβρίου 2018, είναι ο καρπός μακροχρόνιων
κόπων, προσπαθειών, προσευχών και αγώνων πολλών γενεών ευσεβών
προγόνων: εκατοντάδων ιεραρχών, χιλιάδων ιερέων και εκατομμυρίων πιστών.
Ιδιαίτερα
δραματική υπήρξε η πορεία της Εκκλησίας μας – και η πορεία του λαού και
της χώρας μας – κατά τον περασμένο αιώνα. Ο σεβαστός σύγχρονος
Αμερικανός ιστορικός Τίμοθυ Σνάιντερ (Timothy D. Snyder) τιτλοφόρησε το
βιβλίο του που περιγράφει τα βάσανα στον εικοστό αιώνα αυτού του
τμήματος της Ευρώπης που επικεντρώνεται γύρω από την Ουκρανία,
«Αιματοβαμμένες χώρες» (σ.μ.
πλήρης τίτλος: «Bloodlands: Europe Between Hitler and Stalin»,
«Αιματοβαμμένες χώρες. Η Ευρώπη μεταξύ Χίτλερ και Στάλιν». Η πρώτη
έκδοση του βιβλίου έγινε το 2010 από τις εκδόσεις Basic Books). Πράγματι, τα εδάφη μας έχουν ποτιστεί με το αίμα εκατοντάδων χιλιάδων, ή μάλλον εκατομμυρίων.
Ανάμεσα σε αυτούς είναι Μάρτυρες της Ορθοδόξου Εκκλησίας του Χριστού,
που εξοντώθηκαν από τους μαχητές του αθεϊσμού. Ανάμεσα σε αυτούς είναι
Πατριώτες που θυσιάστηκαν, αγωνιζόμενοι για την εθνική ταυτότητα, για την ελευθερία και ανεξαρτησία της Πατρίδας τους. Ανάμεσα σε αυτούς είναι τα εκατομμύρια των ανθρώπων που βασανίστηκαν από το Σταλινικό Καθεστώς
και αποδεκατίστηκαν με ένα από τα πιο κτηνώδη μέσα που επινόησε ο
άνθρωπος, τον αργό θάνατο με λιμοκτονία μέσα από ένα τεχνητά
δημιουργημένο λιμό.
Είμαι
πεπεισμένος ότι όλοι όσοι συγκεντρώθηκαν εδώ αισθάνονται όπως εγώ, όταν
σκέφτομαι αυτά τα μαρτύρια, αυτά τα θύματα, και εκείνους που έδωσαν τη
ζωή τους για χάρη της Εκκλησίας, για χάρη του λαού και της πατρίδας
τους. Αυτή η
χώρα, οι Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής, δεν ονομάζεται τυχαία «η γη
των ελεύθερων και η πατρίδα των γενναίων»· έχει οικοδομηθεί στη
θεμελιώδη αρχή ότι όλοι οι άνθρωποι είναι προικισμένοι από τον Δημιουργό
τους με ορισμένα αναφαίρετα δικαιώματα, μεταξύ των οποίων το δικαίωμα
στη Ζωή, την Ελευθερία και την επιδίωξη της Ευτυχίας. Είμαι πεπεισμένος
ότι χωρίς αυτή την κατανόηση -αυτή τη βαθιά χριστιανική αντίληψη- της
ελευθερίας ως δώρο του Δημιουργού μας, ο οποίος όχι μόνο απονέμει
δικαιώματα αλλά και επιβάλλει καθήκοντα, η Αμερική δεν θα είχε γίνει
ποτέ η χώρα που έγινε: ένα φως της δημοκρατίας, μια έμπνευση για τους
σκλαβωμένους λαούς και ένας υπερασπιστής της ελευθερίας στον κόσμο.
Όταν,
κατά τη διάρκεια μιας από τις προηγούμενες επισκέψεις μου στις Ηνωμένες
Πολιτείες, είχα την ευκαιρία να επισκεφθώ την πρωτεύουσά σας, την Ουάσινγκτον, εντυπωσιάστηκα βαθιά από τα μνημεία, τα μνημεία στους Προέδρους Ουάσινγκτον, Τζέφερσον και Λίνκολν· τα μνημεία σε εκείνους που έπεσαν στον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο και στην Κορέα και το Βιετνάμ· το μνημείο του μαρτυρικώς φονευθέντος για τις ιδέες τουΑιδεσιμ. Μάρτιν Λούθερ Κινγκ.
Αυτή η ιδέα
είναι, κατ’ ουσίαν, βαθιά χριστιανική. Η ελευθερία μας -η ελευθερία όχι
από την προσωρινή τυραννία του κράτους ή την προσωρινή υποδούλωση στους
εισβολείς, αλλά η ελευθερία από την τυραννία του διαβόλου, από την
υποδούλωση στην αμαρτία και το θάνατο- κερδήθηκε με την καταβολή ενός μεγάλου αντιτίμου. Και όχι μόνο ενός μεγάλου αντιτίμου, αλλά με το υψηλότερο αντίτιμο, τη ζωή του Υιού του Θεού, του Κυρίου μας Ιησού Χριστού.
Έτσι, όταν
αγωνιζόμαστε για την αλήθεια και την ελευθερία, όταν η αγάπη για τη
πατρίδα μας και το λαό μας, μας εμπνέει για τα έργα της θυσίας, ακόμη
και της αυτοθυσίας, όλα αυτά είναι αλληλένδετα με αυτά στα οποία έχουμε
κληθεί, τα οποία έχουμε διδαχθεί, και με το παράδειγμα που μας δόθηκε
από τον Κύριο και Σωτήρα μας Ιησού Χριστό, το οποίο αποδίδεται με τα
σύντομα λόγια μιας από τις δύο μεγάλες εντολές του Θεού: «Θα αγαπάς τον
πλησίον σου σαν τον εαυτό σου» (Μάρκ. 12: 31).
Κάθε ένας από εμάς έχει μια μοναδική προσωπικότητα, αλλά μέσα από τις δικές μας εμπειρίες μπορούμε να κατανοήσουμε και να οικειωθούμε με τους συνανθρώπους μας· αυτό, μεταξύ άλλων, μας καλεί να πράξουμε αυτή η εντολή. Η χαρά των άλλων μπορεί να γίνει δική μας, και ο πόνος των άλλων, ο πόνος μας, και έτσι μπορούμε να υπερβούμε τα πολλά επίπεδα απόστασης που μας χωρίζουν.
Ένα παράδειγμα
αυτού για μένα προσωπικά είναι αυτό που έχω μάθει από την ελληνική,
ελληνορωμαϊκή και νεοελληνική ιστορία. Για αιώνες, αμέτρητες γενιές
έχουν εμπνευστεί από το παράδειγμα του Οδυσσέα, ο οποίος, παρά τα
εμπόδια, βρίσκει το δρόμο της επιστροφής στην πατρίδα του· από την
αυτοθυσία των τριακοσίων Σπαρτιατών που ήταν πρόθυμοι να σταθούν
απέναντι σε πολλούς χιλιάδες εισβολείς· από τη σοφία των αρχαίων
φιλοσόφων· από τους θεόπνευστους λόγους των Αγίων Πατέρων της Εκκλησίας·
από τις ασκητικές πρακτικές και το παράδειγμα της ζωής στην προσευχή
των μοναχών του Αγίου Όρους και άλλων μοναστηριών· από τους λόγους των
ιεραποστόλων, όπως οι Φωτιστές των Σλάβων, Άγιοι Κύριλλος και Μεθόδιος· από το μεγαλείο της ιδιοφυΐας των οικοδόμων της Αγίας Σοφίας· από τη θυσιαστική διακονία της Αγίας του Χριστού Μεγάλης Εκκλησίας Κωνσταντινουπόλεως· από
τα κατορθώματα των αγωνιστών της ανεξαρτησίας του Ελληνικού λαού – όλα
αυτά είναι ένας ανεκτίμητος θησαυρός για όλους τους ανθρώπους και,
ειδικότερα, για τον Ουκρανικό λαό.
Πράγματι,
είμαστε όλοι αδέλφια. Ως μία οικογένεια, μοιραζόμαστε τη θλίψη και τη
χαρά, βοηθούμε ο ένας τον άλλο και ευχόμαστε ο ένας στον άλλο το καλό
και την επιτυχία. Καθώς γνωρίζουμε τα δικά μας βάσανα και τα δικά μας
επιτεύγματα, καταλαβαίνουμε καλύτερα τα βάσανα και τα επιτεύγματα των
αδελφών μας. Και έτσι, εμπνεόμαστε από την αγάπη που εκφράζεται με τις πράξεις.
Μια ανεκτίμητη πράξη τέτοιας
αληθινής αγάπης ήταν ο Πατριαρχικός και Συνοδικός Τόμος της
Αυτοκεφαλίας της Ορθοδόξου Εκκλησίας της Ουκρανίας, τον οποίο παραλάβαμε
στις 6 Ιανουαρίου του τρέχοντος έτους από τα χέρια της Αυτού Θειοτάτης
Παναγιότητος, του Οικουμενικού Πατριάρχου κ.κ. Βαρθολομαίου. Με
πλήρη συναίσθηση του πόσου θάρρους θα απαιτούνταν και πόσο θα υπέφερε
στο μέλλον από τους αντιπάλους και τους λάτρεις του ψεύδους, η Αυτού
Θειοτάτη Παναγιότης βρήκε το θάρρος που χρειαζόταν, επειδή τον ενθάρρυνε
η αγάπη και η αλήθεια.
Είμαστε βαθειά ευγνώμονες στον Οικουμενικό Πατριάρχη Βαρθολομαίο
προσωπικά και στη Μητέρα μας Εκκλησία της Κωνσταντινουπόλεως για όλα όσα
έχουν κάνει και συνεχίζουν να κάνουν για να διασφαλίσουν ότι η Εκκλησία
της Ουκρανίας θα μπορεί, όπως όλες οι λοιπές Αυτοκέφαλες Εκκλησίες, να
συνεχίσει με πληρότητα τη σωτηριώδη διακονία της προς το ποίμνιό της, ως αναπόσπαστο τμήμα της Μίας, Αγίας, Καθολικής και Αποστολικής Εκκλησίας.
Τα τρέχοντα
γεγονότα επιβεβαιώνουν τη σημασία της αποστολής της Εκκλησίας της
Κωνσταντινουπόλεως – Νέας Ρώμης, και του Προκαθήμενου της, του
Οικουμενικού Πατριάρχου, στην Παγκόσμια Ορθοδοξία.Στερούμενη
όλα αυτά για τα οποία κομπάζουν οι ισχυροί του κόσμου τούτου, η Μητέρα
μας Εκκλησία έχει γίνει πραγματικά η ζωντανή ενσάρκωση των λόγων του
Κυρίου στην εκδήλωση της δυνάμεως του Θεού (πρβλ. Β΄ Κορ. 12:9).
Τον περασμένο
Ιούνιο, κατά την ημέρα των Ονομαστηρίων του Παναγιωτάτου Οικουμενικού
Πατριάρχου κ.κ. Βαρθολομαίου, είχα την πνευματική χαρά να προσευχηθώ
μαζί του στην Κωνσταντινούπολη. Εκεί, συγκινήθηκα βαθειά από τους λόγους
του, σε μια αποστροφή των οποίων συνέκρινε το Οικουμενικό Πατριαρχείο
με ένα φανάρι.
Άνεμοι από διαφορετικές κατευθύνσεις, ειδικά από το βορρά, έχουν συχνά
προσπαθήσει και εξακολουθούν να προσπαθούν να σβήσουν αυτό το φανάρι,
αλλά αυτό συνεχίζει να καίει και να φωτίζει.
Αυτά τα λόγια είπε ο Πατριάρχης μέσα από δάκρυα, κατανοώντας ό,τι ίσως
κανένας από τους υπόλοιπους δεν είναι ικανοί να δουν, πόσο βίαιοι είναι
αυτοί οι άνεμοι και πόσο δύσκολο αλλά ουσιώδες είναι να διατηρήσουμε τη
φωτιά και τη λάμψη αυτού του φαναρίου.
Είμαι
πεπεισμένος ότι ο Παναγιώτατος είναι ένας άξιος διάδοχος του Θρόνου των
Αγίων Ιεραρχών της Κωνσταντινουπόλεως: του μεγάλου μαχητή κατά των
αιρέσεων Γρηγορίου του Θεολόγου, του ένθερμου υπερασπιστή της αλήθειας
Ιωάννου του Χρυσοστόμου, του
ανοικοδομήσαντος την Εκκλησία υπό τραγικές συνθήκες Γεννάδιου
Σχολάριου, του Ιερομάρτυρος Γρηγορίου του Ε΄. Το ίδιο έκανε και ο
Πατριάρχης Αθηναγόρας, μια προσωπικότητα της Εκκλησίας και της κοινωνίας
του 20ού αιώνα, ο οποίος εργάσθηκε για να ακουστεί δυνατότερη η φωνή
της Ορθοδοξίας μέσα στον ταραχώδη θόρυβο του περασμένου αιώνα,
και με αυτόν τον τρόπο άνοιξε μια νέα σελίδα στην ιστορία, φέρνοντας
καλούς καρπούς στις σχέσεις ανάμεσα στους Χριστιανούς και αποκαθιστώντας
την αίγλη και την τιμή της Αγίας του Χριστού Μεγάλης Εκκλησίας
Κωνσταντινουπόλεως.
Μήπως δεν του
εναντιώθηκαν οι ισχυροί αυτού του κόσμου; Μήπως δεν δέχθηκε ακόμη και
απειλές κατά της ζωής του; Μήπως δεν αναγκάστηκε να υπομείνει άδικες
μομφές από τους αδελφούς στην πίστη; Μήπως ήταν εύκολο για αυτόν να
πηδαλιουχεί το πλοίο της Εκκλησίας και να υπηρετεί την ενότητα και την
κανονική τάξη της Παγκόσμιας Ορθοδοξίας;
Γνωρίζουμε όλες τις προκλήσεις που υπερέβη, ώστε δίκαια να
αναγνωρίζεται μεταξύ των σημαντικότερων εκκλησιαστικών και δημοσίων
προσωπικοτήτων του εικοστού αιώνα.
Είναι επομένως
αληθινά μεγάλη τιμή για μένα να δέχομαι το βραβείο που φέρει το όνομα
του Πατριάρχη Αθηναγόρα. Και όχι μόνο τιμή, αλλά ώθηση και κλήση για να
υπηρετήσω τον Θεό, την Εκκλησία και το Ποίμνιο που μου έχει ανατεθεί με
όλες μου τις δυνάμεις, όπως έπραξε και ο Πατριάρχης Αθηναγόρας. Υπάρχουν
ακόμηπολλές προκλήσεις ενόψει για την Εκκλησία μας και εμένα προσωπικά, ως Προκαθήμενο, αλλά το παράδειγμα του Πατριάρχου Αθηναγόρα θα με εμπνέει ιδιαίτερα από τώρα και στο εξής.
Στην αρχή της
ομιλίας μου, ανέφερα το Μνημείο του Λίνκολν. Και οι αναμνήσεις εκείνου
του τόπου, τον οποίο, Θεού θέλοντος, θα επισκεφθώ ξανά μέσα σε λίγες
ημέρες, με εμπνέει να ολοκληρώσω με τις ακόλουθες σκέψεις.
Ο
Σεβασμιώτατος Αρχιεπίσκοπος Αμερικής κ. Ελπιδοφόρος, ο φιλόξενος
οικοδεσπότης μας, θυμάται καλά την γνωριμία μας και τις πρώτες μας
συναντήσεις.Μόλις πριν από μια δεκαετία, μπορούσαμε μόνο να ονειρευτούμε αυτό που είναι τώρα πραγματικότητα: την
υπέρβαση των εκκλησιαστικών διαιρέσεων μεταξύ του Ουκρανικού λαού, τον
Πατριαρχικό Τόμο και την Πανορθόδοξη διακήρυξη της Αυτοκεφαλίας της
Εκκλησίας της Ουκρανίας, την εγκαθίδρυση Ευχαριστιακής κοινωνίας με τις
Αδελφές μας Εκκλησίες.Τώρα,
όλα όσα μπορούσαμε μόνο να ονειρευτούμε τότε είναι πραγματικά. Και αυτή
τη στιγμή, θα ήθελα να ευχαριστήσω ιδιαιτέρως τον Αρχιεπίσκοπο
Ελπιδόφορο για όλα όσα έκανε μέχρι τώρα και συνεχίζει να κάνει για το
καλό της Ορθοδοξίας και για την Τοπική Εκκλησία μας.
Όταν βλέπω τον
Σεβασμιώτατο, βλέπω και τον Αρχιεπίσκοπο Ιάκωβο, ο οποίος με θαρραλέα
στάση για την ισότητα και την ελευθερία όλων των ανθρώπων στην Αμερική
συμμετείχε στην Πορεία από τη Σέλμα στο Μοντγκόμερι, στις 9 Μαρτίου
1965. Σκέφτομαι τον άνθρωπο που οδήγησε αυτή την Πορεία, έναν άνθρωπο
που έχει σήμερα το δικό του Μνημείο στην Ουάσινγκτον, έναν άνθρωπο ο οποίος μίλησε από τις σκάλες του Μνημείου Λίνκολν με λόγια που άλλαξαν τόσο την Αμερική όσο και τον κόσμο. Λόγια για ένα όνειρο, ένα όνειρο που γίνεται ολοένα και περισσότερο πραγματικότητα.
Και εγώ επίσης έχω ένα όνειρο:
● Ένα όνειρο
για την ημέρα που όλες οι Τοπικές Εκκλησίες -χωρίς καμία εξαίρεση- θα
ακολουθήσουν την κανονική απόφαση του Οικουμενικού Πατριαρχείου και θα
αναγνωρίσουν την Τοπική μας Εκκλησία της Ουκρανίας ως Αδελφή τους
Εκκλησία.
● Ένα όνειρο
ότι μια Πανορθόδοξη Σύνοδος θα λάβει χώρα στην Κωνσταντινούπολη-Νέα
Ρώμη, όπως το συνέλαβε και εργάστηκε για αυτό ο Πατριάρχης Αθηναγόρας.
● Ένα όνειρο ότι η Αγία και Μεγάλη Σύνοδος της Ορθοδόξου Εκκλησίας που έγινε για πρώτη φορά στην Κρήτη θα έχει συνέχεια και ότι τέτοιες Σύνοδοι θα γίνουν αναπόσπαστο κομμάτι της ζωής της Εκκλησίας.
Σήμερα, αυτά
όντως φαντάζουν σαν ένα όνειρο. Αλλά, το όνειρο του λαού μας για την
δική τους Αυτοκέφαλη Τοπική Εκκλησία όντως έγινε πραγματικότητα. Από
αυτό, μπορούμε να γνωρίζουμε ότι το όνειρο της ανανέωσης της ενότητας
του πληρώματος της Ορθοδοξίας μπορεί επίσης να γίνει πραγματικότητα.
Υπόσχομαι, ως Προκαθήμενος της Εκκλησίας της Ουκρανίας, να εργασθώ, και
να καλέσω όλους να εργασθούμε, για την πραγματοποίηση αυτού του ονείρου.
Είθε ο Θεός να μας βοηθήσει!
Σας ευχαριστώ.