H ΝΕΑ ΟΥΚΟΥΜΕΝΗ ΤΟΥ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟΥ ΚΑΙ ΡΟΛΟΣ ΤΟΥ ΟΥΚΟΥΜΕΝΙΚΟΥ ΠΑΤΡΙΑΡΧΕΙΟΥ

Πανοσιολ. Αρχιμανδρίτης κ. Καισάριος Χρόνης

 Ἡ ἐργασία–παρουσίαση, τὴν ὁποία πραγματοποίησα στὸ 2ο Διεθνὲς συνέδριο γιὰ τὰ ψηφιακὰ μέσα καὶ τὴν ὀρθόδοξο ποιμαντική στὸ Κολυμπάρι τῆς Κρήτης το 2017, ἔχει ὡς θέμα: «Ἡ νέα οἰκουμένη τοῦ Διαδικτύου καὶ ὁ ρόλος τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριαρχείου».

Ἡ νέα οἰκουμένητοῦ Διαδικτύου καὶ

ὁ ρόλος τοῦΟἰκουμενικοῦ Πατριαρχείου.

Σεβαστὸ Προεδρείο,

Ἐκλεκτοὶ σύνεδροι

Τὸ θέμα τὸ ὁποίο ἐπέλεξα να πραγματευτῶ καὶ νὰ σᾶς παρουσιάσω φέρει ὡς τίτλο «Ἡ νέα οἰκουμένητοῦ διαδικτύου καὶ ὁ ρόλος τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριαρχείου». Οἰ τρεῖς λέξεις κλειδιὰ keynote οἰ ὁποῖες θὰ μᾶς ἀπασχολήσουν εἶναι:«Διαδίκτυο – Οἰκουμένη – Οἰκουμενικὸ Πατριαρχείο». Πρόκειται γιὰ τρεῖς διαφορετικὲς ἔννοιες - ὀρολογίες, οἰ ὁποῖες ἄν καὶ γραμματικά –λεξιλογικὰ ἀπέχουν πολύ ἡ μία ἀπὸ τὴν ἄλλη παρόλα αὐτὰ κατὰ κάποιον περίεργο καὶ παράξενο τρόπο συνδέονται μεταξύ τους! Ὡστόσο γιὰ νὰ μπορέσουμε νὰ φτάσουμε στὸ ἐπιθυμητὸν ἀποτέλεσμα τῆς μεταξὺ τους σύνδεσης, θὰ πρέπει πρώτα νὰ δοῦμε ξεχωριστὰ τὴν κάθε ἔννοια στὸ περιβάλλον της καὶ στὴν καταβολή της.

Διαδίκτυο

Ἡ λέξη Διαδίκτυο προέρχεται ἀπὸ τὶς λέξεις διασύνδεση δικτύων καὶ ἀναφέρεται σὲ ἕνα σύνολο ὑπολογιστῶν καὶ δικτύων ποὺ συνδέονται μεταξύ τους σὲἕνα παγκόσμιο δίκτυο ἔτσι ὥστε νὰ μπορούν νὰ ἐπικοινωνούν καὶ νὰ μοιράζονται πληροφορίες. Στὰ ἀγγλικὰ ἡ λέξη  Internet προέρχεται ἀπὸ τὶς λέξεις International Network ποὺ σημαίνει Διεθνὲς Δίκτυο Ὑπολογιστῶν. Τὸ μέσο αὐτὸ ἐπικοινωνίας χρησιμοποιεῖ ψηφιακὴ τεχνολογία καὶ ἔχει τὴν ἰκανότητα νὰ δημιουργεῖ εἰκονικοῦς χώρους ἤ κοινότητες οἰὁποῖες συνήθως δὲ χαρακτηρίζονται ἀπὸ τὶς πολιτιστικές, ἐκκλησιαστικὲς καὶ κοινωνικές διαχωριστικὲς γραμμὲς ποὺ ὑπάρχουν στὸν πραγματικὸ κόσμο.

Ἡ παγκοσμιότητα τῶν κοινωνιῶν, ἡ σαρωτικὴ ὑποχώρηση τῶν παραδόσεων εἰσήγαγε νέα ἤθη καὶ ὁ κοινωνικὸς συγχροτισμὸς εὐνόησε τὴν ἀνωνυμία, τὴν ἀθόρυβη διακίνηση τῆς ἀρνήσεως, τὸν καταλυτικὸ μαρασμὸ τῶν κοινωνικῶν καὶ πνευματικῶν ἀξιῶν καθὼς καὶ τὸν ἐξευτελισμὸ τοῦ ἀνθρωπίνου προσώπου ὡς εἰκόνος Θεοῦ. Σὲ ἕνα τέτοιο κλίμα καὶ ὑπὸ αὐτὲς τὶς συνθῆκες συντελέστηκε ἡ ἀνάπτυξη τοῦ Διαδικτύου.

Ἀναμφισβήτητα τὸ  Διαδίκτυο ἀποτελεῖ πλέον ἕνα ἰσχυρὸ ἐργαλεῖο ψηφιακῆς τεχνολογίας καὶ ἔχει ἐπιφέρει ἐπανάσταση ἄλλοτε ἀρνητικὴ καὶ ἄλλοτε θετικὴ στὸν προσωπικό, κοινωνικὸ καὶ επαγγελματικὸ χώρο, στὸ σχολεῖο καὶ στὴν οικογένεια, σὲ κάθε εἴδος ἀνθρωπίνης σχέσεως. Τὸ Διαδίκτυο σήμερα ἐπηρεάζει, καθορίζει ἀλλὰ καὶ διέπει τὴν καθημερινότητα τοῦ ἀνθρώπου. Ἡ ἐφεύρεση τοῦ Διαδικτύου μπορεῖ νὰ ἀποτελεῖ ἕνα δώρημα, χάρισμα τοῦ Θεοῦ στοὺς ἀνθρώπους, μία νέα δυνατότητα γιὰ νὰ ἐξιχνιάσει καὶ νὰ ἀνακαλύψει ὁ ἄνθρωπος τὴν σοφία τοῦ Δημιουργοῦ Θεοῦ.

Ὡστόσο πάντοτε ἡ ἀναζήτηση καὶ ἡ γνωριμία μὲ τὸ νέο καὶ τὸ καινούριο, ἐπισκιάζεται κατανοητῶς ἀπὸ συναισθήματα φόβου, ἀνασφαλεῖας καὶ ἀγωνίας.

Ἀναλογιζόμενος πώς ἡ ζωὴ τῆς Ἐκκλησίας ἀγκαλιάζει κάθε περιβάλλον καὶ προωθεῖ δραματικὰ τὴν ἀγαπητικὴ κοινωνία, τὴ δημιουργικὴ πρόοδο, τὴ σωτηρία στὰ στάδια τῆς τελειώσεως[1], θεωρῶ πῶς καὶ τὸ Διαδίκτυο ἀποτελεῖ ἕνα νέο περιβάλλον.

Ὁ προσδιορισμὸς τοῦ ὄρου Διαδικτύου ὠς νέου περιβάλλοντος, προῆλθε ἀπὸ τὸ ἐξῆς σκεπτικό πώς τὸ Διαδίκτυο μπορεῖ νὰ θεωρηθεῖ πλέον ὡς ἕνα μεγάλο ψηφιδωτὸ πολλῶν καὶ ἀνομοιογενῶν κοινωνικῶν, πολιτιστικῶν, θρησκευτικῶν, γλωσσικῶν καὶ ἄλλων στοιχείων[2]. Ὡς μία νέα οἰκουμένητοῦ σύγχρονου ψηφιακοῦ καὶ τεχνολογικοῦ κόσμου καὶ ἕνα νέο γιὰ τὴν Ἐκκλησία οἰκουμενικὸ χώρο ἱεραποστολῆς, πληροφόρησης, μαρτυρίας, καὶ ὁμολογίας.

Ἡ οἰκουμένη τοῦ Διαδικτύου, ἀπὸ δίκτυο τοπικὸ σὲ μιὰ ὁλόκληρη οἰκουμένη.

Ἡ ἱστορία τοῦ Διαδικτύου, ξεκινάει τὸ ἔτος τοῦ 1969 στὶς Η.Π.Α.. Ἡ μέθοδος διασύνδεσης ὑπολογιστικῶν δικτύων σὲ πειραματικὸ στάδιο μεταξὺ τῶν πανεπιστημίων τῆς California στὴ SantaBarbara καὶ στὸ LosAngeles, τοῦ SRI στὸ Stanford καὶ τοῦ πανεπιστημίου τῆς Ghouta.Ἔτσι λοιπὸν ἀπὸ ἕνα τοπικὸ δίκτυο με περιορισμένες δυνατότητες, τὸ Διαδίκτυο ἔχει ἐξελιχθεῖ πλέον σὲ μία ὁλόκληρη οἰκουμένη, μεταμοφώνεται καθημερινά σὲ ἕναν «ἀνθρωπολογικὸ τόπο» μὲ ἀπεριόριστες πλέον δυνατότητες καὶ δυναμικὲς. 

Ἔτσι λοιπὸν ἀκολουθώντας τὸν ὡς ἄνω ἐξελεχτικὸ τρόπο τοῦ Διαδικτύου, χρησιμοποιῶ τὸν ὄρο οἰκουμένη ὡς ἐπιθετικὸ προσδιορισμὸ στὸν ὅρο Διαδίκτυο γιὰ τοὺς ἐξῆς λόγους:

1.     Τὸ Διαδίκτυο ὄντας ὄρος περιγραφικὸς, καὶ τεχνικὸς δὲν γνωρίζει ἀπτὰ ἀλλὰ οὔτε νοητὰ γεωγραφικὰ σύνορα καὶ ὄρια. Θὰ μπορούσαμε λοιπὸν μετὰ βεβαιότητος νὰ ποῦμε πώς ὁ χαρακτήρας καὶ ἡ ἐμβέλεια τοῦ Διαδικτύου εἶναι οἰκουμενικός ἀφοῦ ἀπευθύνεται κυριολεκτικὰ σὲ ὅλον τὸν κόσμο, σὲ ὅλη τὴν οἰκουμένη.

2.     Παραπάνω ἐννοήσαμετὸ Διαδίκτυο ὡς ψηφιδωτὸ διαφορετικῶν στοιχείων ἀκόμα καὶ θρησκευτικῶν. Ἄρα ἡ συνύρπαξη μὲ τὸ ἀλλόθρησκο καὶ τὸ ἀλλόδοξο στὸ χώρο του Διαδικτύου ἀποτελεῖ μία ἐκ τῶν προκλήσεων πού καλείται νὰ ἀγκαλιάσει ἡ Ἁγία μας Ἐκκλησία.

Ὁ ρόλος τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριαρχείου

Τὸ Οἰκουμενικὸ Πατριαρχεῖο ἀποτελεῖ τὸ κέντρο καὶ τὸ σημεῖο ἀναφορᾶς ὅλων τῶν ὀρθοδόξων ἐκκλησιών, ὄχι λόγῳ διοικητικῆς ἐξουσίας, ἀλλὰ δυνάμει τοῦ πρωτείου στὴ διακονία τῆς πανορθοδόξου ἑνότητος καὶ τοῦ συντονισμοῦ τῶν δραστηριοτήτων ὁλόκληρης τῆς ὀρθοδοξίας. Ἑπομένως τὸ Οἰκουμενικὸ Πατριαρχεῖο ἔχει ὑπερεθνικὸ καὶ ὑπεροπτικὸ χαρακτῆρα[3].

Τὸ Οἰκουμενικὸ Πατριαρχεῖο καὶ σύμπασα ἡ ὀρθόδοξη Ἐκκλησία δὲν ἀποστασιοποιοῦνται οὔτε παρατηροῦν ἄβουλοι καὶ ἄπραγοι τὴν πρόοδο τῶν νέων ἐπιταγῶν ποὺ ἐπιβάλλει ὁ νέος ψηφιακὸς κόσμος τῆς τεχνολογίας. Δὲν εἶναι δυνατὸν ἡ Ἐκκλησία νὰ παραμείνει στὸ περιθώριο τῆς συζητήσεως τόσων σπουδαίων άνθρωπολογικῶν, ἡθικῶν-ὑπαρξιακῶν καὶ τεχνολογικῶν ζητημάτων. Συμμετέχει στὸν προβληματισμὸ καὶ τὴν ἀγωνία τοῦ ἀνθρώπου ὡς πρὸς τὰ προαναφερθέντα ζητήματα, τὰ ὁποῖα ἀπασχολοῦν τὸν σύγχρονο κόσμο.

Καίρια καὶ οὐσιαστικὴ ἀποδείχτηκε ἡ στάση τῆς Ἐκκλησίας στὴν πρὸ διετίας σύγκληση τῆς Ἁγίας καὶ Μεγάλης Συνόδου στὸ Κολυμπάρι τῆς Κρήτης μεταξύ 18^ης καὶ 27^ηςἸουνίου. Στὸ Μήνυμα τῆς Ἁγίας και Μεγάλης Συνόδου τῆς ὀρθοδόξουἘκκλησίας ἀναφέρεται τὸ ἐξῆς χαρακτηριστικό:

«Ἡ ὀρθόδοξος Ἐκκλησία εὐχαριστεῖ τόν Θεό πού δωρίζει στούς ἐπιστήμονες τό χάρισμα νά ἀποκαλύπτουν ἄγνωστες πτυχές τῆς θείας Δημιουργίας. Ἡ σύγχρονη ἀνάπτυξη τῶν θετικῶν ἐπιστημῶν καί τῆς τεχνολογίας ἐπιφέρει ριζικές ἀλλαγές στή ζωή μας. Προσφέρει σημαντικές εὐεργεσίες ὅπως εἶναι ἡ διευκόλυνση τοῦ καθημερινοῦ βίου, ἡ ἀντιμετώπιση σοβαρῶν ἀσθενειῶν, ἡ εὐχερέστερη ἐπικοινωνία τῶν ἀνθρώπων, ἡ ἔρευνα τοῦ διαστήματος κ.λπ….μέ τόν σεβασμό τῆς ἐλευθερίας τῆς ἐπιστημονικῆς ἔρευνας ἡ Ὀρθόδοξος Ἐκκλησία ἐπισημαίνει τούς κινδύνους, οἱ ὁποῖοι ὑποκρύπτονται σέ ὁρισμένα ἐπιστημονικά ἐπιτεύγματα καί τονίζει τήν ἀξιοπρέπεια τοῦ ἀνθρώπου καί τόν θεῖο του προορισμό[4]».

Σὲ ἄλλο σημεῖο, αὐτὴ τὴ φορὰ σὲ ἐπίσημο ἔγγραφο τῆς Ἁγίας καὶ Μεγάλης Συνόδου, ἀναφέρονται τὰ ἐξῆς:

«Διά τήν Ὀρθόδοξον Ἐκκλησίαν, ἡ ἱκανότης πρός ἐπιστημονικήν ἔρευναν τοῦ κόσμου ἀποτελεῖ θεόσδοτον δῶρον εἰς τόν ἄνθρωπον. Συγχρόνως ὅμως πρός αὐτήν τήν κατάφασιν, ἡ Ἐκκλησία ἐπισημαίνει τούς κινδύνους, οἱ ὁποῖοι ὑποκρύπτονται εἰς τήν χρῆσιν ὡρισμένων ἐπιστημονικῶν ἐπιτευγμάτων[5]».

Καὶ στὶς δύο ἀναφορὲς που χρησιμοποίησα ἀπὸ κείμενα ἐπίσημα τῆς Ἁγίας καὶ Μεγάλης Συνόδου, εἶναι ἐμφανὲς πώς ἡ Ἐκκλησία ἀποδέχεται διακριτικὰ τὴν τεχνολογία. Ἄρα λοιπὸν ἀκολουθώντας τὸν παραγωγικὸ συλλογισμὸ, ἡ Ἐκκλησία ἐφόσον ἀποδέχεται τὴν τεχνολογία, ἀποδέχεται κριτικὰ καὶ τὰ ἀπορρέοντα ἐξ’ αὐτῆς ἀποτελέσματα ὅπως εἶναι καὶ τὸ Διαδίκτυο. Ἀξίζει ὅμως καὶ πρέπει νὰ τονιστεῖ πώς ἡ Ἐκκλησία πέρα ἀπὸ τὴν ἀποδοχή, παράλληλα ἐπισημαίνει τοὺς κινδύνους ὑπενθυμίζοντας τὴν ἀξιοπρέπεια τοῦ ἀνθρώπου καὶ τὸν θεῖο προορισμό του διότι ἀρχικὸς καὶ ὑπέρατατος σκοπὸς τῆς ἀνθρώπινης ζωῆς εἶναι νὰ λατρεύει καὶ νὰ δοξάζει τὸν Θεὸ, ἐνῶ ταυτοχρόνως μετέχει τοῦ δώρου τῆς ζωῆς μαζὶ μὲ τοὺς ἀδελφοὺς του[6].

Τὸ Οἰκουμενικὸ Πατριαρχεῖο καὶ κατ’ ἐπέκταση οἰ Μητροπόλεις που ὑπαγονται στὴν ὑψηλὴ του διοικητικὴ καὶ πνευματικὴ δικαιοδοσία, διαθέτουν ἱστοσελίδες, μέσῳ τῶν ὁποῖων παρέχουν στοὺς ἀδελφοὺς μας:

ü Κατήχηση καὶ ποιμαντικὴ μέριμνα,

ü Ὁμιλίες – Χαιρετισμοῦς – Μηνύματα τῶν Μητροπολιτῶν,

ü Ἐνημέρωση – πληροφόρηση τοῦ πληρώματος τῆς τοπικῆς Ἐκκλησίαςγιὰ διάφορες ὁμιλίες, συνάξεις, προγράμματα ἀκολουθιών καὶ δράσεις τῆς τοπικῆς Ἐκκλησίας,

ü Ἱεραποστολικὴ δράση,

ü Δελτία τύπου καὶ χρονικὰ διαφόρων ἑορτῶν, ἐπισκέψεων κ. ἄ.,

ü Προβολὴ καὶ πρόοδο ἔργων καὶ ἐργασιῶν,

ü Δίαυλος ἐπικοινωνίας μὲ ὑπηρεσίες τῆς Τοπικῆς Ἐκκλησίας,

ü Μόρφωση καὶ ἐκπαίδευση, μέσῳ τῶν ψηφιακῶν πλέον βιβλιοθηκών,

ü Μαθήματα βυζαντινῆςΜουσικῆς,

ü Μαθήματα ἁγιογραφίας,

ü Ἐκκλησιαστικὸ ἡμερολόγιο – συναξαριστή,

ü Φωτογραφικὲςἐκθέσεις

ü Εικονικὲς περιηγήσεις σὲ ἱερὰπροσκυνήματα καὶ ἱεροῦςναοῦς,

ü Ραδιόφωνο

Σημαντικὴ καὶ αξιοσημείωτη ὑπῆρξε ἡ συνδρομὴτοῦ Διαδικτύου στὴν κάλυψη μετάδοση, ἐνημέρωση καὶ πληροφόρηση τοῦ σώματος τῆς Ἐκκλησίας ὡς πρὸς τὴν πρὸ διετίας συγκληθήσης Ἁγίας καὶ Μεγάλης Συνόδου. Μέσῳ τῶν ἀνακοινωθέντων, τῶν χρονικῶν καὶ τῶν δελτίων τύπου ποὺ ἀναρτοῦνταν στὴν ἐπίσημη ἱστοσελίδα τῆς Ἁγίαςκαὶ Μεγάλης Συνόδου[7] ὁ καθένας εἴχε τὴν εὐκαιρία να παρακολουθήσει τὶς ἐργασίες καὶ νὰ ἐνημερωθεῖ γιὰ τὴν πορεία τῆς Ἁγίας καὶ  Μεγάλης Συνόδου.

Τὸ Οἰκουμενικὸ Πατριαρχεῖο ὅπως καὶ ἄλλες ἐκκλησίες, ἔχει ἐνσωματῶσει ὄπως περιγράψαμε παραπάνω, τὸ Διαδίκτυο στὴν ζωή του ὡς ἐργαλείο ποιμαντικῆς μέριμνας, ἱεραποστολῆς, πληροφορήσεως καὶ ἐνημερώσεως, προβολῆς καὶ μαρτυρίας πάντοτε μὲ ὑψηλὸ τὸ αἴσθημα τῆς διακονίας πρὸς τὸν ἄνθρωπον, καθὼς καὶ τοῦσεβασμοῦ στὸ πρόσωπο. Ὁ ἄνθρωπος ποτέ δεν θὰ πρέπει οὔτε νὰ ἀπομονωθεῖ ἀπὸ τὸν Θεὸ καὶ τὸν κόσμο ἀλλὰ οὔτε καὶ νὰ ἀγνοήσει τὴν πρωταρχικὴ κλήση τοῦ ἀνθρωπίνου προσώπου ὡς εὐχαριστιακοῦ καὶ ἀσκητικοῦ ὄντος[8].   Σημαντικὸ εἶναι, ἡ Ἐκκλησίανὰ συνεχίσει νὰ διατηρεῖ ἕνα προφητικὸ καὶ αὐθεντικὸ ρόλο προσεγγίζοντας τὶς νέες τεχνολογίες καὶτὸ Διαδίκτυο μὲ διαύγεια καὶ διακριτικὸ πνεῦμα ὥστε νὰ προσανατολίσει – κάποτε δὲ ἀκόμη καὶ νὰ ἀφυπνίσει – τὴν πνευματικὴ ὅραση τοῦ κόσμου μας[9].

Θεωρῶντας λοιπὸν πῶς τὸ Διαδίκτυο ἀποτελεῖ ἕνα νέο περιβάλλον, ἡ Ἐκκλησίαθὰ πρέπει νὰ τὸ ὑπολογίζει περισσότερο ὡς πρόκληση παρὰ ὡς ἀπειλῆ καὶ νὰ τὸ ἀγκαλιάσει μὲ τὸν δικό της μοναδικὸ, ἀνεπανάληπτο καὶ ἰδιαίτερο τρόπο.

Σᾶς εὐχαριστῶ πολὺ ποὺ μὲ ἀκούσατε.

---

[1]                      Νικολάου Ἀ. Ματσοῦκα, «Τὸ πρόβλημα τοῦ κακοῦ», φιλοσοφικὴ καὶ θεολογικὴ βιβλιοθήκη αρ. 5, Θεσσαλονίκη 1992, σ. 231.

[2]                      Ἀρχιμ. Συμεών Βενετσιάνου μὲ θέμα: «Τὸ Διαδίκτυο στὴν ὑπηρετικὴ ὑποστολὴ τῆς Ἐκκλησίας, ἀπὸ τὸν ζήλο τῆς ἱεραποστολῆς μέχρι καὶ τὴν εὐθύνη τῆς ἰσορροπίας», είσήγηση στὴν ἡμερίδα ὑπευθύνων Ἐκκλησιαστικοῦ Τύπου, 06/06/2006.

[3]                      Ἰωάννου Χρυσαῦγη, «Τὸ Οἰκουμενικὸ Πατριαρχεῖο σήμερα», London editions Turkey, Κωνσταντινούπολη 2015, σ. 11.

[4]                      Μήνυμα Ἁγίαςκαὶ Μεγάλης Συνόδου τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας, παρ. 7.

[5]                      Ἡ ἀποστολή τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας ὡς μαρτυρία ἀγάπης ἐν διακονίᾳ, παρ. 11., ὑποενότητος ΣΤ τοῦ ἐπίσημου κειμένου: «Ἡ ἀποστολὴ τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας ἐν  τῷ σύγχρονῳ κόσμῳ».

[6]                      Βαρθολομαίου Ἀρχοντώνη, ΟἰκουμενικοῦΠατριάρχου,Συνάντηση μὲτὸ Μυστήριο, μία σύντομη ἀνάγνωση τῆςὈρθοδοξίας, ἐκδ. Ἀκρίτας, σ. 227.

[7]                      https://www.holycouncil.org.

[8]                      Ἀλεξάντερ Σμέμαν, Γιὰνὰ ζήσει ὁ κόσμος, Ἀθήνα, 1970, ἐκδ. Ἀκρίτας, σ. 33.

[9]                      Βαρθολομαίου Ἀρχοντώνη, ΟἰκουμενικοῦΠατριάρχου,Συνάντηση μὲτὸ Μυστήριο, μία σύντομη ἀνάγνωση τῆςὈρθοδοξίας, ἐκδ. Ἀκρίτας, σ.225.