ΚΛΙΜΑΤΙΚΗ ΚΡΙΣΗ ΚΑΙ ΦΡΟΝΤΙΔΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΤΙΣΗ: ΑΠΑΝΤΗΣΗ ΣΤΟ ΚΑΛΕΣΜΑ ΤΗΣ ΧΑΛΚΗΣ 111

          

Christina Nellist, | български | ქართული | ελληνικά | Română | Русский | Српски

Σήμερα, είναι λογικό να υποθέσουμε πως οι περισσότεροι άνθρωποι κατανοούν τους πραγματικούς κινδύνους της κλιματικής αλλαγής. Τα επίπεδα της κατανάλωσης και της κατάχρησης του φυσικού κόσμου εκ μέρους μας έχουν επηρεάσει αρνητικά την ατμόσφαιρα, τα καιρικά φαινόμενα, τους ωκεανούς, καθώς και τους ζωντανούς οργανισμούς που διαβιούν στο φυσικό περιβάλλον. 

Όπως μας υπενθυμίζει ο π. Ιωάννης Χρυσαυγής (Πρόλογος): «Βρισκόμαστε σε μια περίοδο κρίσης και των συνεπειών που απορρέουν από αυτήν. Η ελληνική λέξη για την κρίση (κρίσις) υποδηλώνει μια αίσθηση ευθύνης και λογοδοσίας όσον αφορά τον τρόπο, με τον οποίο ανταποκρινόμαστε στα ιδιόμορφα και παγκόσμια προβλήματα, που έχουμε δημιουργήσει και αντιμετωπίζουμε». Η κακή χρήση και η κατάχρηση του δώρου του Θεού απειλεί όλες τις μορφές της ζωής, συμπεριλαμβανομένης και της δικής μας: «Για τους Πατέρες της Εκκλησίας, είναι σαφές ότι στο βαθμό που κτίση αποτελεί δώρο Θεού ανήκει σε όλα ζωντανά πλάσματα από κοινού». (Theokritoff, Climate Crisis and Sustainable Creaturely Care: 356) [Κλιματική κρίση και η αειφόρος φροντίδα της Κτίσης].

Καθώς παιδιά αλλά και ηλικιωμένοι άνθρωποι διαδηλώνουν στους δρόμους ανά τον κόσμο, επιτέλους αναγνωρίζουμε ότι δεν μπορούμε πλέον να υπεκφεύγουμε ή να μην εκπληρώνουμε τις υποσχέσεις μας– η ώρα ήρθε για την λήψη επείγουσας και αποφασιστικής δράσης. Πλείστοι απ’ τους εν λόγω ανθρώπους είναι άνθρωποι πιστοί και μέλη των κοινοτήτων μας, δυστυχώς όμως εξακολουθεί να υφίσταται χάσμα μεταξύ της διδασκαλίας των ποιμένων και τη συμμετοχή των πιστών σε τοπικό/ενοριακό επίπεδο. Ωστόσο, πολλοί γνωρίζουν ότι πρέπει να μετακινηθούμε «απ’ αυτό που επιθυμούμε σ’ αυτό που έχουμε ανάγκη», ούτως ώστε να ελαττώσουμε το οικολογικό μας αποτύπωμα στη γη. Παρόλα αυτά, πολλοί δεν συνειδητοποιούν το εν λόγω ζήτημα, διότι στην ενορία παρέχεται ελάχιστος χρόνος για να ακουστεί η διδασκαλία των ιεραρχών μας ή για συζητήσεις επί του θέματος. Επομένως, είναι απαραίτητο κάθε επισκοπή και οι ιερείς της να συμβάλλουν στην πραγματική αλλαγή της ανθρώπινης συμπεριφοράς, επειδή λίγοι άνθρωποι διαβάζουν θεολογικά περιοδικά ή επισκέπτονται ιστοσελίδες των Μητροπόλεων.

Το καίριο ερώτημα που πρέπει να θέσουμε εδώ, ωστόσο, είναι το εξής: γιατί πολλές ενορίες εξακολουθούν να είναι ανενεργές αναφορικά με το εν λόγω κρίσιμο ζήτημα; Ίσως αισθάνονται ανεπαρκείς για την εκπλήρωση ενός τέτοιου έργου– αυτό δεν είναι περίεργο, διότι πολλές αιτίες της κλιματικής αλλαγής είναι πράγματι πολύπλοκες. Ασφαλώς, οι νέοι άνθρωποι ενδιαφέρονται περισσότερο και πρόσφατες έρευνες μας πληροφορούν ότι είναι πολύ ανήσυχοι και φοβισμένοι για το μέλλον, διότι ενημερώνονται για τον πιθανό αφανισμό εκατομμυρίων ή δισεκατομμυρίων ανθρώπων, χλωρίδας και πανίδας, καθώς το σενάριο της «Γης-Θερμοκηπίου» γίνεται σταδιακά πραγματικότητα. Γνωρίζουμε από έρευνες ότι οι νέοι αποτελούν τη δημογραφική ομάδα με τη μικρότερη προσέλευση στην εκκλησία και έτσι, ίσως, η παρούσα κατάσταση μας παρέχει επιπλέον την ευκαιρία να τους φέρουμε πίσω στην Εκκλησία. Ως «εικόνες του Θεού» και «ιερείς της δημιουργίας» έχουμε καθήκον να αναλογιστούμε τον πόνο τους,  καθώς και να τους προσφέρουμε παρηγοριά και ελπίδα. Για να καταστεί αυτό πραγματικότητα θα απαιτηθεί από τους Επισκόπους μας να δώσουν ευλογία στους ιερείς, ούτως ώστε οι τελευταίοι να ασχοληθούν μ’ αυτό το σοβαρό ζήτημα, το οποίο θα επιδεινωθεί εκθετικά με την πάροδο του χρόνου. Εξίσου σημαντικό είναι η διευκόλυνση παροχής πληροφοριών στους ιερείς εκ μέρους των επισκόπων τους, ούτως ώστε να επιτελέσουν το εν λόγω έργο σ’ αυτήν την κρίσιμη στιγμή. Εδώ και καιρό  υποστηρίζεται ότι τόσο οι λαϊκοί χριστιανοί, όσο και οι κληρικοί οφείλουν να ασχοληθούν με το θέμα της «Φροντίδας για την κτίση»– ατομικά αλλά και θεσμικά– διότι, όπως μας δίδαξαν οι πρώτοι Πατέρες της Εκκλησίας, τα πάντα στη δημιουργία συνδέονται μεταξύ τους και αλληλοεξαρτώνται. Αυτό αποτελούσε βασικό θέμα στη Σύνοδος κορυφής τη Χάλκης 111. Δεν μας προέτρεψαν απλά να διδάξουμε τη «Φροντίδα για την κτίση» στις εκκλησιαστικές μας σχολές, αλλά να πληροφορήσουμε τους ίδιος μας τους εαυτούς, τους ιερείς και τις κοινότητες μας για το εν λόγω ζήτημα.

Η σπορά για την έκδοση δύο σημαντικών συλλογικών τόμων ολοκληρώθηκε στη Χάλκη 111, καθώς και σε μια συνάντηση στην Πάτμο λίγο αργότερα το ίδιο έτος, όπου επίκεντρο της συζήτησης ήταν ο βιώσιμος χριστιανικός τρόπος ζωής. Τα εν λόγω έργα προέρχονται επίσης από την αίσθηση μιας προσωπικής αποστολής με στόχο τη μεταφορά της φωνής της Ορθοδοξίας σ’ εκείνους που ελάχιστα γνωρίζουν την πίστη μας· διότι η συγγραφέας είναι πεπεισμένη ότι η θεολογία μας κατέχει το κλειδί για την αντιμετώπιση του κακού, το οποίο αφθονεί σε τούτη τη γη και όπως συχνά συμβαίνει, το εν λόγω κακό βρίσκει καταφύγιο στις απερίσκεπτες πολιτικές ισχυρών συμφερόντων, καθώς και στα πλείστα διεφθαρμένα άτομα που κατέχουν εξουσία ανά τον κόσμο.

Ενώ είναι καλό και πρέπον να μιλάμε με άλλους Ορθοδόξους για το εν λόγω ζήτημα, είναι επίσης ζωτικής σημασίας η δημιουργία ευκαιριών, ούτως ώστε η διδασκαλία μας να φτάσει σε άλλους χριστιανούς και θρησκείες για να μπορέσουμε και εμείς να μάθουμε απ’ αυτούς. Οι εν λόγω δύο συλλογικοί τόμοι λειτουργούν ακριβώς κατ’ αυτόν τον τρόπο, αλλά και κάτι ακόμα περισσότερο:

–Δίνουν χώρο σε φωνές εκτός θρησκείας, οι οποίες μπορούν να μας ενημερώσουν, καθώς και να ενημερωθούν από εμάς.

–Επισημαίνουν την πνευματική διάσταση του οικολογικού ζητήματος, η οποία συχνά αγνοείται ή αποσιωπάται στον πολιτικό και επιστημονικό διάλογο.

Κατ’ αυτόν τον τρόπο περισσότεροι από σαράντα ακαδημαϊκοί και εμπειρογνώμονες από δεκατέσσερις χώρες και έξι ηπείρους έγραψαν με κύρος και σαφήνεια –ορμώμενοι από πολλαπλές θρησκευτικές, διαθρησκευτικές και κοσμικές οπτικές γωνίες– για τις πτυχές της κλιματικής κρίσης και της φροντίδας για τον φυσικό κόσμο, οι οποίες περιλαμβάνουν –δίχως όμως να εξαντλούνται εκεί– τους τομείς της θεολογίας, του δικαίου, της ηθικής, της φιλοσοφίας, των θετικών επιστημών, της ιατρικής, της διοίκησης επιχειρήσεων και της προστασίας των ζώων. Ανεξάρτητα από την εξειδίκευσή τους, γράφουν με την ελπίδα ότι εμείς, είτε ως άτομα είτε ως φορείς λήψης αποφάσεων στην κυβέρνηση και την κοινωνία των πολιτών, θα ανταποκριθούμε στην κλιματική κρίση πολύ πιο γρήγορα απ’ ό,τι συμβαίνει σήμερα. Ορισμένοι γράφουν με εξαιρετική γενναιότητα για θέματα που σπανίως συζητούνται, όπως η διαφθορά στον πυρήνα του παράνομου εμπορίου άγριων ζώων και τους δεσμούς του με το οργανωμένο έγκλημα, όπου τα κέρδη από αυτό το βδέλυγμα χρησιμοποιούνται για τη διευκόλυνση άλλων παράνομων δραστηριοτήτων, όπως το σύγχρονο δουλεμπόριο, καθώς και τη διακίνηση ναρκωτικών και όπλων. (Kamasanyu, Climate Crisis and Sustainable Creaturely Care: 103) [Κλιματική κρίση και η αειφόρος φροντίδα της κτίσης]. Η Αικατερίνη Τσαλαμπούνη και η Ελένη Αντωνοπούλου μας πληροφορούν για το πολύπλοκο ζήτημα της αύξησης του παγκόσμιου πληθυσμού και της σχέσης του με την κλιματική αλλαγή, καθώς και για τη δυνατότητα δημιουργίας μιας «πράσινης» θεολογικής εκπαίδευσης (Στο ίδιο, 329-348), ενώ ενημερωνόμαστε και για τη δυνατότητα δημιουργίας μαθήματος «Χριστιανικής ευθύνης για τη Φροντίδα της Κτίσης» (Nellist, Παράρτημα). Άλλοι γράφουν από επιστημονική ή νομική σκοπιά για την κρίση στον Αμαζόνιο, την κλιματική αστάθεια, τα δικαιώματα για την προστασία του περιβάλλοντος και την έλλειψη ιατρικής ετοιμότητας. Ο κατάλογος είναι μακρύς, φαινομενικά ανομοιογενής, αλλά αλληλένδετος, με έναν τρόπου που συχνά συναντάται στην Ορθοδοξία ως κοινωνίας αγάπης και συμπόνιας. Το τελικό αποτέλεσμα αποτελεί μια ισχυρή συλλογική φωνή που αναγνωρίζει τη διασύνδεση «των πάντων» στον φυσικό κόσμο, καθώς και την ανάγκη για επείγουσα δράση εκ μέρους όλων των κυβερνήσεων και της κοινωνίας των πολιτών– συμπεριλαμβανομένων των εκκλησιών μας και των του καθενός από εμάς.

Για περισσότερες πληροφορίες ακολουθήστε τους παρακάτω συνδέσμους:

Climate Crisis and Creation Care: Historical Perspectives, Ecological Integrity and Justice – Cambridge Scholars Publishing [Κλιματική κρίση και Φροντίδα για την Κτίση: Ιστορικές απόψεις, οικολογική ακεραιότητα και δικαιοσύνη].

Climate Crisis and Sustainable Creaturely Care: Integrated Theology, Governance and Justice – Cambridge Scholars Publishing [Κλιματική Κρίση και η Αειφόρος φροντίδα της Κτίσης: Ενοποιητική θεολογία, διακυβέρνηση και δικαιοσύνη].

---

Η Christina Nellist είναι Ορθόδοξη θεολόγος με ειδίκευση στα ζητήματα των ζώων και την ανθρώπινη σωτηριολογία. Είναι συγγραφέας του βιβλίου Eastern Orthodox Christianity and Animal Suffering: Ancient Voicies in Modern Theology  [Ανατολικός Ορθόδοξος Χριστιανισμός και ο πόνος των ζώων: Αρχαίες Φωνές στην Νεότερη Θεολογία] ενώ είναι συνιδρυτής του Πανορθόδοξου Οργανισμού Φροντίδας για τα ζώα.

To ιστολόγιο Δημόσια Ορθοδοξία (Public Orthodoxy) επιδιώκει να προωθήσει συζήτηση και συνδιάλεξη, παρέχοντας ένα φόρουμ για διαφορετικές απόψεις σε σχέση με σύγχρονα ζητήματα που αφορούν τον Ορθόδοξο Χριστιανισμό. Οι απόψεις που εκφράζονται σ’ αυτό το άρθρο είναι αποκλειστικά του συγγραφέως και δεν αντιπροσωπεύουν τις απόψεις των εκδοτών,των μεταφραστών, ή του Κέντρου Ορθοδόξων Χριστιανικών Σπουδών.