Δεν χρειάζεται πολλή μελέτη των ιστορικών στοιχείων για να συλλάβει κάποιος την κατάσταση στο Άγιον Όρος πριν 100 χρόνια. Είχαν αρκέσει 5-6 δεκαετίες, ώστε το εν σπέρματι ρωσικό στοιχείο να πολλαπλασιαστεί ραγδαία και να φτάσει να εκπροσωπεί κάτι λιγότερο από το μ
ισό του πληθυσμού του.
ισό του πληθυσμού του.
Τεράστια κτίρια κατασκευάστηκαν με μέριμνα και δαπάνες Ρώσων αρχόντων, μάζες ρασοφόρων τα επάνδρωσαν, άφθονο χρήμα έρρευσε και πλήθος Κελίων πέρασαν σε ρωσικά χέρια. Ήταν προφανές ότι θα εκδηλωνόταν κάποια στιγμή και εκδηλώθηκε με τους βαλκανικούς πολέμους και τη λήξη της οθωμανικής περιόδου: η τσαρική διπλωματία διεκδίκησε κατ’ ουσία συνδιαχείριση του Άθω.
Ταυτόχρονα (το 1913) - έχει την ιστορική του σημασία - μία στάση που ξέσπασε (με αφορμή μία αίρεση) μεταξύ των Ρώσων μοναχών του Όρους προκάλεσε την αποστολή ρωσικής στρατιωτικής δύναμης επί τόπου για την καταστολή της. Οι μοναστικές διοικητικές αρχές προηγουμένως δεν είχαν καμία δυνατότητα παρέμβασης προς κατευνασμό. Οι Ρώσοι μοναχοί στη Σκήτη του Αγίου Ανδρέα στις Καρυές δεν άνοιγαν καν την πόρτα σε αντιπροσωπεία της Ι. Κοινότητας (είναι χαρακτηριστικό ότι σε μια τέτοια επίσκεψη, στις 24.1.1913, βγήκε σε ένα παράθυρο από ψηλά ένας Ρώσος και τους έδιωξε λέγοντας, «δεν έχετε καμιά δουλειά εδώ»). Όπως φαίνεται, κανένα ρόλο δεν έπαιξε και η ελληνική στρατιωτική δύναμη που είχε εγκατασταθεί στον Άθω από τον Νοέμβριο του 1912.
Η ρωσική διπλωματία από την πλευρά της συνέχισε την ευρύτερη προσπάθειά της, παρά το γεγονός ότι τον Οκτώβριο του 1913 το θορυβημένο από τις εξελίξεις Άγιον Όρος ψήφισε αναφανδόν υπέρ της ελληνικής κυριαρχίας. Η ρωσική στάση είχε τρομάξει και συσπειρώσει όλους τους άλλους, ανεξαρτήτως καταγωγής.
Εντέλει η ελληνική κυριαρχία κατοχυρώθηκε, ενώ η ρωσική επανάσταση του 1917 είχε ήδη σημάνει διακοπή του σχετικού ενδιαφέροντος. Η υπόθεση έληξε με την συνθήκη της Λωζάνης.
Αυτές τις μέρες επισκέφθηκε στον Άθω την Μονή Αγίου Παντελεήμονος η κορυφή της ρωσικής ηγεσίας, πολιτικής και εκκλησιαστικής, προς συνεορτασμό. Το αν μπορεί ή όχι να στοιχειοθετηθεί στα σοβαρά η προβαλλόμενη αιτία εορτασμού, η συμπλήρωση δηλαδή χιλίων ετών ρωσικής παρουσίας, εύκολα μάλλον απαντάται από τους ιστορικούς. Τούτο όμως είναι δευτερεύον. Η εντυπωσιακή επίσκεψη αποτελεί την απόληξη της σταδιακής δυναμικής επανεμφάνισης των Ρώσων στην αγιορειτική σκηνή μετά από την σοβιετική περίοδο. Για όσους παρακολουθούν σοβαρά τα δρώμενα η εξέλιξη ήταν αναμενόμενη και, λογικά, προφανώς είναι το προανάκρουσμα μιας συστηματικής περαιτέρω κινητικότητας.
Οι συνθήκες σήμερα είναι εξαιρετικά διαφορετικές από εκείνες του 1913. Η κρατική κυριαρχία είναι διαυγής, όλες οι μονές είναι ελληνικό έδαφος και οι αδελφότητές τους έχουν την ελληνική ιθαγένεια αδιαφόρως καταγωγής, η Μονή του Αγίου Παντελεήμονος, που είχε περιέλθει για πρώτη φορά μόλις το 1875 στην κατοχή του ρωσικού στοιχείου, προ πολλού έχει περάσει σταδιακά σε αδελφότητα ουκρανών, ενώ δύο Σκήτες, κέντρα για τους Ρώσους τότε, λειτουργούν από δεκαετίες με ελληνικές αδελφότητες. Από ευρύτερη άποψη, οι ισχύοντες γεωπολιτικοί συσχετισμοί με μείζονα παράγοντα αυτόν της ευρωπαϊκής ένωσης δημιουργούν ένα περιβάλλον εντελώς διαφορετικού τύπου.
Εκείνο που παραμένει σταθερό αφορά τον ομόδοξο λαό και είναι, θάλεγε κανείς, οντολογικής φύσεως. Μέγας όγκος, πολιτική ισχύς σε διεθνές επίπεδο, οικονομική δυνατότητα αμέτρητων φορέων του, έντονη θρησκευτικότητα.
Όσον αφορά, τώρα, την δική μας κοινωνία, καθημαγμένη οικονομικά κι όχι μόνο παρακολουθεί εδώ και χρόνια να αναπτύσσεται ένα ενδιαφέρον φαινόμενο στους κόλπους της. Από πλευράς εγχώριων όχι μόνο εθνικιστικών στοιχείων, αλλά και σοβιετοτραφών πολιτικών και πολλών άλλων παραγόντων του δημοσίου βίου, εκδηλώνεται και βρίσκει απήχηση ένας έρωτας στα όρια της λατρείας για το ξανθό γένος και τον ηγέτη του.
Τί μπορεί να συνθέσουν όλα αυτά, θα δείξει το μέλλον.
Προχθες τον Βλ. Πούτιν υποδέχθηκε στη Μονή Αγίου Παντελεήμονος ο Πατριάρχης Μόσχας. Και όπως έγινε γνωστό, προηγουμένως διατυπώθηκε προς τις ελληνικές αρχές η απαίτηση να μην εκπροσωπηθεί καμία τους. Το ίδιο και προς τα ελληνικά μέσα ενημέρωσης. Έτσι κι έγινε.
Καταληκτική παρατήρηση, μέρες πούναι: μένει να δούμε, αν και κατά πόσο όλο αυτό θα επηρεάσει την επικείμενη Αγία και Μεγάλη Σύνοδο των Ορθοδόξων, θετικά ή αρνητικά.