Μόλις, ως μη ώφειλε, προέκυψε από πηγές της ρωσικής προπαγάνδας και από εν Ελλάδι φερέφωνά της το ζήτημα περί του εάν η Αυτοκέφαλος Εκκλησία της Ουκρανίας συμπεριλαμβάνεται ή όχι στα Δίπτυχα της Εκκλησίας της Ελλάδος του έτους 2020, που ήδη έχουν κυκλοφορηθεί και διατίθενται, θεώρησα απαραίτητο να απευθύνω σχετικό ερώτημα σε έναν άνθρωπο που είναι μέλος της σχετικής Υποεπιτροπής Διπτύχων της Εκκλησίας της Ελλάδος, ως επιμελητής της εκδόσεως.
Πρόκειται για τον ελλογιμ. κ. Διονύσιο Μπιλάλη - Ανατολικιώτη, δρ φιλοσοφικής σχολής Αθηνών, μουσικολόγο-τυπικολόγο, πτυχιούχο κοινωνικής θεολογίας, διπλωματούχο βυζαντ. μουσικής, συντάκτη του ετησίου Κανοναρίου των «Διπτύχων» της Εκκλησίας της Ελλάδος. Ο κ. Ανατολικιώτης με πολλή προθυμία μου απέστειλε εκτενή, σαφή και ξεκάθαρη, απάντηση για το ζήτημα, η οποία επιβεβαιώνει όσα ήδη είχα δημοσιεύσει σε προγενέστερο χρόνο σύμφωνα με πληροφόρηση από άλλες πηγές. Τον ευχαριστώ για την ευγενική του απάντηση, την οποία, με την άδειά του, δημοσιεύω παρακάτω προς πληρέστερη ενημέρωση των ενδιαφερομένων.
***
Τετάρτη, 25 Δεκεμβρίου 2019
Πρὸς
Πανοσιολογιώτατον ᾿Αρχιμανδρίτην
κ. ῾Ρωμανὸν ᾿Αναστασιάδην
Εἰς Κρήτην
Θέμα· «Τὰ Δίπτυχα τοῦ ἔτους 2020
καὶ ἡ νεοπαγὴς αὐτοκέφαλος ᾿Εκκλησία τῆς Οὐκρανίας»
Πανοσιολογιώτατε, εὐλογεῖτε.
Εὐχαριστῶ πολὺ γιὰ τὶς ἑόρτιες εὐχές σας καὶ γιὰ τὴν παροῦσα ἐπικοινωνία σχετικῶς μὲ τὴν ἔκδοσι τῶν Διπτύχων.
Δεχθῆτε παρακαλῶ καὶ τὶς δικές μου ὁλόψυχες εὐχὲς γιὰ ἔτη πολλὰ καὶ εὐλογημένα παρὰ Κυρίου· ὁ τεχθεὶς ἐν σαρκὶ καὶ ἐν χρόνῳ προαιώνιος Θεὸς νὰ σᾶς χαριτώνῃ καὶ νὰ σᾶς ἐνισχύῃ στὸ δύσκολο καὶ πολυποίκιλο ἱερατικὸ καὶ ποιμαντικὸ ἔργο σας.
Σχετικῶς μὲ τὴν ἐπισήμανσί σας, πράγματι τὰ Δίπτυχα τοῦ ἔτους 2020 δὲν ἀναφέρουν διοικητικὰ στοιχεῖα γιὰ τὴν νεοπαγῆ αὐτοκέφαλο ᾿Ορθόδοξο ᾿Εκκλησία τῆς Οὐκρανίας. Πρόκειται ὅμως ἁπλῶς περὶ μὴ ἀναφορᾶς στοιχείων καὶ ὄχι περὶ μὴ συμπεριλήψεως μιᾶς αὐτοκεφάλου ἐκκλησίας. ᾿Αλλὰ ἐπιτρέψτε μου νὰ ἀναφερθῶ στὰ ἐν λόγῳ ζητήματα ἀναλυτικώτερα, μὲ τὴν ἐλπίδα ὅτι δὲν θὰ σᾶς κουράσω λέγοντας πράγματα ποὺ προφανῶς γνωρίζετε ἤδη καλῶς.
1. Τὰ «Δίπτυχα τῆς ᾿Εκκλησίας τῆς ῾Ελλάδος», ὅπως λέει καὶ ὁ τίτλος τους, εἶναι εἰδικὴ ἔκδοσι τῆς ᾿Εκκλησίας τῆς ῾Ελλάδος καὶ ὄχι τῆς ᾿Εκκλησίας τῆς Οὐκρανίας ἢ τῆς ῾Ρωσίας ἢ τῆς ᾿Αλεξανδρείας κ.λπ.. Εἶναι αὐτονόητο λοιπὸν ὅτι πρώτιστος καὶ κυριώτερος στόχος τους εἶναι νὰ ἀναφέρουν –ὅσο πληρέστερα γίνεται– τὰ διοικητικὰ στοιχεῖα τῆς ᾿Εκκλησίας τῆς ῾Ελλάδος. Γι᾿ αὐτὸ περιέχουν ἀναλυτικῶς ὅλες τὶς ἐνορίες καὶ ὅλες τὶς μονὲς καὶ τὰ ὀνόματα ὅλων τῶν κληρικῶν τῶν μητροπόλεων τῆς ᾿Εκκλησίας τῆς ῾Ελλάδος, ἐνῷ γιὰ τὶς ἐκτὸς ῾Ελλάδος ᾿Εκκλησίες τὰ στοιχεῖα εἶναι πολὺ συνοπτικώτερα. ᾿Επειδὴ στὰ Δίπτυχα ἀναφέρονται ἀναλυτικῶς ὅλες οἱ ἐνορίες τῆς ᾿Εκκλησίας τῆς ῾Ελλάδος, δὲν σημαίνει ὅτι μποροῦν κάποιοι νὰ ἀπαιτήσουν νὰ ἀναγραφοῦν καὶ ὅλες οἱ ἐνορίες τῶν ἄλλων ᾿Εκκλησιῶν! Μία τέτοια ἀπαίτησι θὰ ἦταν παράλογη.
Τίποτε τὸ παράδοξο λοιπόν, ἐὰν στὰ Δίπτυχα ἀναφέρονται καὶ οἱ κατὰ μῆνα ᾿Οκτώβριον ἐκλεγέντες καὶ χειροτονηθέντες μητροπολῖτες τῆς ᾿Εκκλησίας τῆς ῾Ελλάδος. Aὐτὸ ὅμως δὲν σημαίνει ὅτι ἀπαραιτήτως θὰ ἀναφερθοῦν καὶ οἱ νέοι ἱεράρχες τῶν ἄλλων ᾿Εκκλησιῶν. Βεβαίως θὰ ἦταν ἐπιθυμητὸ κάτι τέτοιο γιὰ τὰ Δίπτυχα, ἀλλὰ οὔτε εἶναι δυνατὸν αὐτὸ οὔτε ἀποτελεῖ τὸν κύριο σκοπὸ τῆς ἐκδόσεως.
2. Τὰ διοικητικὰ στοιχεῖα τῶν διαφόρων ᾿Εκκλησιῶν ποὺ περιέχονται στὰ Δίπτυχα δὲν ἀναγράφονται οὔτε αὐτομάτως οὔτε μὲ πρωτοβουλία κάποιου προσώπου ἐκ τῆς ᾿Εκκλησίας τῆς ῾Ελλάδος, ἀλλὰ ἀποστέλλονται ἀπὸ τὶς ἴδιες τὶς αὐτοκέφαλες ᾿Εκκλησίες. Στοιχεῖα τῆς νεοπαγοῦς αὐτοκεφάλου ᾿Εκκλησίας τῆς Οὐκρανίας δὲν ἐστάλησαν γιὰ τὰ Δίπτυχα τοῦ 2020, καὶ ἑπομένως δὲν θὰ μποροῦσαν νὰ συμπεριληφθοῦν. Προφανῶς ἀπαιτεῖται ἕνα εὔλογο χρονικὸ διάστημα, γιὰ νὰ ἀποκτήσῃ ἡ νέα ᾿Εκκλησία τακτικὴ καὶ συνεχῆ ἐπικοινωνία μὲ τὶς ἄλλες ᾿Εκκλησίες, ὥστε νὰ στέλνῃ ἐγκαίρως τὰ ἀπαιτούμενα στοιχεῖα καὶ τὶς ἐτήσιες ἀλλαγές των.
3. Τὰ «Δίπτυχα τῆς ᾿Εκκλησίας τῆς ῾Ελλάδος» ὡς ἔκδοσι εἶναι ἕνα ἰδιαίτερα δύσκολο καὶ ἀπαιτητικὸ βιβλίο, γι᾿ αὐτὸ καὶ χρειάζεται μῆνες προετοιμασίας καὶ μῆνες γιὰ νὰ ἐκδοθῇ. ῾Η διαδικασία ἐκτυπώσεως τῶν Διπτύχων (τοῦ 2020) ξεκινᾷ ἀπὸ τὸ καλοκαῖρι (τοῦ 2019). Πρόκειται πραγματικὰ γιὰ τεράστιον ἐκδοτικὸ ἄθλο τῆς ᾿Αποστολικῆς Διακονίας τῆς ᾿Εκκλησίας τῆς ῾Ελλάδος, τὸν ὁποῖο ἐκπληρώνει κάθε ἔτος μὲ ἐξαιρετικὴ ἐπιτυχία!
Πρέπει νὰ γίνῃ κατανοητὸ ὅτι ὑπάρχει ἕνα χρονικὸ ὅριο, μέχρι τὸ ὁποῖο μποροῦν νὰ γίνουν ἀλλαγές, ἐνημερώσεις καὶ προσθῆκες στὸ διοικητικὸ τμῆμα τῶν Διπτύχων. Μεγάλες ἀλλαγὲς καὶ ἐκτενεῖς προσθῆκες δὲν μποροῦν νὰ γίνουν μέσα στὸν ᾿Οκτώβριο, διότι τότε τὸ βιβλίο δὲν θὰ ἐκδοθῇ ἐγκαίρως· ἀντὶ γιὰ ἀρχὲς Δεκεμβρίου θὰ κυκλοφορήσῃ ἀρχὲς Φεβρουαρίου. ῾Επομένως ἀκόμη καὶ ἐὰν ἀμέσως μετὰ τὴν ἔκτακτη συνεδρίασι τῆς ῾Ι. Συνόδου τῆς ῾Ιεραρχίας τῆς ᾿Εκκλησίας τῆς ῾Ελλάδος στὶς 12/10/2019 ἡ νεοπαγὴς ᾿Εκκλησία τῆς Οὐκρανίας ἔστελνε τὰ στοιχεῖά της, θὰ ἦταν τεχνικῶς ἀδύνατον νὰ προστεθοῦν στὰ Δίπτυχα τοῦ 2020.
4. Παλαιότερα συνέβαινε τὸ ἑξῆς στὰ Δίπτυχα· ἱεράρχες ποὺ εἶχαν ἐκλεγῆ καὶ χειροτονηθῆ π.χ. τὸν ᾿Οκτώβριο τοῦ 2002, δὲν ἦταν τεχνικῶς δυνατὸν νὰ ἀναγραφοῦν στὰ Δίπτυχα τοῦ 2003, ὁπότε ἡ μητρόπολί των φαινόταν ὡς χηρεύουσα γιὰ ἕναν ὁλόκληρο χρόνο, οἱ δὲ νέοι ποιμενάρχες σημειώνονταν ἀπὸ τὰ Δίπτυχα τοῦ 2004, δηλαδὴ 2 ἔτη μετὰ τὴν ἐκλογὴ καὶ χειροτονία τους! Προκειμένου λοιπὸν νὰ ξεπεραστοῦν τέτοια τεχνικὰ ἐμπόδια, ἔγινε νέος σχεδιασμὸς τοῦ χρονοδιαγράμματος τῆς ἐκδόσεως, πρὶν ἀπὸ 15 περίπου χρόνια. Ἔτσι οἱ πρῶτες 370 σελίδες τῶν Διπτύχων πρέπει νὰ εἶναι ἕτοιμες πρὸς ἐκτύπωσι στὶς ἀρχὲς ᾿Ιουλίου, οἱ τελευταῖες 600 σελίδες μέχρι τέλος Σεπτεμβρίου, καὶ στὶς ἀρχὲς ᾿Οκτωβρίου οἱ ὑπόλοιπες σελίδες, στὶς ὁποῖες λαμβάνεται μέριμνα νὰ περιλαμβάνωνται οἱ ὅποιες κενὲς μητροπόλεις, ὅπου ἡ μόνη ἀλλαγὴ ποὺ μπορεῖ νὰ γίνῃ ἐκείνη τὴν χρονικὴ στιγμὴ εἶναι ἡ προσθήκη τοῦ νέου ἱεράρχου (σὲ προκαθωρισμένο κενὸ σελίδος) καὶ τίποτε ἄλλο. Πρόκειται στὴν κυριολεξία γιὰ διορθώσεις «ἐπὶ τοῦ πιεστηρίου» καὶ σὲ ὁριακὰ χρονικὰ πλαίσια!
Εἶναι νομίζω σαφὲς ὅτι οἱ 1370 σελίδες τῶν Διπτύχων τοῦ 2020 δὲν τυπώθηκαν τὴν ἴδια χρονικὴ στιγμή. Δὲν εἶναι δυνατὸν κάτι τέτοιο. Ἄλλες σελίδες ἑτοιμάστηκαν ἀπὸ τὸ καλοκαῖρι, ἄλλες τυπώθηκαν πολὺ πρὶν ἀπὸ τὴν ῾Ι. Σύνοδο τῆς ῾Ιεραρχίας τοῦ ᾿Οκτωβρίου καὶ κάποιες ἀμέσως μετὰ τὴν ῾Ιεραρχία. ῾Επομένως ὅταν στὰ Δίπτυχα τοῦ 2020 προστίθονταν οἱ νεοχειροτόνητοι ἀρχιερεῖς τῆς ᾿Εκκλησίας τῆς ῾Ελλάδος, οἱ περισσότερες σελίδες τοῦ βιβλίου εἶχαν ἤδη τυπωθῆ καὶ καμμία ἄλλη ἀλλαγὴ ἢ προσθήκη δὲν μποροῦσε νὰ γίνῃ.
5. ᾿Απὸ τὰ παραπάνω γίνεται κατανοητὸ ὅτι στὰ Δίπτυχα τοῦ ἔτους 2020 ἁπλῶς δὲν ἀναφέρονται τὰ διοικητικὰ στοιχεῖα τῆς νέας ᾿Εκκλησίας λόγῳ τεχνικῶν ἀδυναμιῶν. Δὲν πρόκειται γιὰ σκόπιμη παράλειψί της. Αὐτὸ γίνεται φανερὸ καὶ ἀπὸ τὸ γεγονὸς ὅτι στὸν πίνακα τῶν «῾Ιστορικῶν Στοιχείων» στὴν ἀρχὴ τῶν Διπτύχων ἡ πιὸ πρόσφατη προσθήκη εἶναι ἡ ἀναφορὰ τοῦ Πατριαρχικοῦ Τόμου περὶ τῆς νέας αὐτοκεφάλου ᾿Εκκλησίας. Δυστυχῶς δὲν μπορῶ νὰ σᾶς παραπέμψω σὲ ἀκριβῆ σελίδα τῶν Διπτύχων τοῦ 2020, διότι δὲν ἔχω κατ᾿ οἶκον ἀντίτυπο, καὶ ὅταν εἶδα τὸ διαδικτυακὸ μήνυμά σας, ἤδη τὰ γραφεῖα τῆς ῾Ι. Συνόδου εἶχαν κλείσει λόγῳ τῶν ἑορτῶν. Γιὰ τὸν ἴδιο ἐπίσης λόγο δὲν γνωρίζω αὐτὴν τὴν στιγμὴ νὰ σᾶς πῶ ἐὰν στὸ «᾿Επίμετρο» στὸ τέλος τῶν Διπτύχων, ὅπου ὑπάρχει τὸ «Μηνολόγιον ᾿Ονομαστηρίων ῾Ιεραρχῶν», προστέθηκαν τυχὸν καὶ τὰ ὀνομαστήρια τοῦ νέου προκαθημένου (12/25 Μαΐου).
6. Τέλος, ἀδυνατῶ νὰ κατανοήσω τί εἴδους προπαγάνδα διαδίδουν καὶ τί «συμπεράσματα» ἐξάγουν οἱ ῥωσικὲς πηγὲς στὶς ὁποῖες ἀναφέρεστε. Ἄραγε πῶς ἑρμηνεύουν οἱ ἴδιοι κύκλοι τὸ γεγονὸς ὅτι ἐπίσης δὲν συμπεριλαμβάνεται στὰ Δίπτυχα τῆς ᾿Εκκλησίας τῆς ῾Ελλάδος καὶ ἡ ῥωσικῆς παραδόσεως καὶ προελεύσεως «᾿Ορθόδοξος ᾿Εκκλησία ἐν ᾿Αμερικῇ» ἡ ἄλλως γνωστὴ καὶ ὡς «Μετροπόλια»;
Σημειωτέον ὅτι καὶ ἡ ἀντίστοιχη ἔκδοσι τῆς πρωτοθρόνου ᾿Ορθοδόξου ᾿Εκκλησίας ὑπὸ τὸν τίτλον «᾿Επετηρὶς τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριαρχείου» ἐπίσης δὲν περιεῖχε στοιχεῖα γιὰ τὴν ἐκκλησιαστικὴ δομὴ τῆς «Μετροπόλια», ἀλλὰ αὐτὸ δὲν σημαίνει ὅτι τὸ Οἰκουμενικὸν Πατριαρχεῖον δὲν ἀναγνωρίζει τὴν ἱερωσύνη τῶν κληρικῶν ποὺ ὑπάγονται σ᾿ αὐτὴν τὴν δομή. Γι᾿ αὐτὸ καὶ κατὰ τὸ λῆγον ἔτος ὁ Οἰκουμενικὸς Πατριάρχης στὸ ἐτήσιο προσκύνημά του στὴν Καππαδοκία δέχθηκε ὡς συλλειτουργοῦντα τὸν μητροπολίτη Τύχωνα (23/6/2019). Εἰρήσθω δὲ ὡς ἐν παρόδῳ ὅτι στὸ ἐπίσημο ἀνακοινωθὲν τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριαρχείου γιὰ ἐκεῖνο τὸ προσκύνημα στὴν Καππαδοκία ὁ μητροπολίτης Τύχων ἀναφέρθηκε ὡς «ἐπικεφαλῆς τῆς “᾿Ορθοδόξου ᾿Εκκλησίας ἐν ᾿Αμερικῇ” (Ο.C.A.)», δηλαδὴ ὡς ἐπικεφαλῆς τῆς ἐν λόγῳ ἐκκλησιαστικῆς κοινότητος, παρὰ τὸ ὅτι ἐκκρεμεῖ ἐδῶ καὶ μισὸν αἰῶνα ἡ κανονικὴ ἀναγνώρισι καὶ ἔνταξι τῆς «Μετροπόλια», γι᾿ αὐτὸ καὶ δὲν ἀναφέρεται στὶς προαναφερθεῖσες ἐκδόσεις.
Σᾶς εὔχομαι καὶ πάλι χρόνια πολλὰ καὶ εὐλογημένο τὸ ἐπὶ θύραις νέον ἔτος 2020.
Αἰτούμενος τὶς εὐχές σας
Διονύσιος ᾿Ανατολικιώτης
δρ φιλοσοφικῆς σχολῆς ᾿Αθηνῶν, μουσικολόγος-τυπικολόγος,
πτυχιοῦχος κοινωνικῆς θεολογίας, διπλωματοῦχος βυζαντ. μουσικῆς,
συντάκτης τοῦ ἐτησίου Κανοναρίου τῶν «Διπτύχων» τῆς Ἐκκλ. τῆς Ἑλλάδος