ARCHBISHOP OF OHRID AND METROPOLITAN OF SKOPJE JOVAN HOMILY ON THE OCCASION OF THE 1000 YEAR JUBILEE SINCE THE FOUNDATION OF THE OHRID ARCHBISHOPRIC

Ιερά Αρχιεπισκοπή Αχρίδος

Greek-English

Archbishop of Ohrid and Metropolitan of Skopje Jovan
Homily on the occasion of the 1000 year jubilee since the foundation of the Ohrid Archbishopric

Your Eminences and Graces, dear brother clergymen, people of God,

That generation which can celebrate these kinds of longlasting jubilees is indeed a priviliged one. Thousand years is a lot in comparisson to a man’s life, which acording to the psalmist is on average between 70 and 80 years. But, what are hundered years for God? They are not even one drop in the ocean of eternity with which only the Holy Trinity reigns, however, 1000 year jubilee of one Church is nether trivial, nor insignificant in front of God. That is exactly half of the time since God became like one of us, half of the time since Christ accepted onto Himself this created nature, with the one and only goal, to bestow etermity upon her.

The Ohrid Archbishopric takes that path to eternity which the God-man Himslef openned, which the apostles widened, which the holy martyries moistened, the holy fathers tempered, but which was asphalted by our praise-worthy anscestors from the lineage of the Ohrid Archbishops, some of whom have already been canonized.

Flourishing through time, even though this Archbishopric was faced with not few temptations, the spiritually healthy men and the bright examples of Archbishops who did not stray from the path that Christ Himslef traced, transformed the hurdles set by the temptations into victories, for them, for the people they led, for the whole Church of God.

To know everything about the historical journey of this famous Archibishopric of 1000 years would be too much to ask. However, those instances that history managed to preserve are enough for us to reconstruct thrustworthily the development of the church life on the territories which were under the jurisdition of this Church.

The Ohrid Archbishopric was administratevely founded in 1018 by the Emperor Basil II the Bulgar-Slayer. Her predecessor on this territory, Justiniana Prima, was also founded by an Emperor, the way the Archbishopric of Sinai was also founded by a Emperor. These are three churches in the history of the Church that were administratively founded by an Emperor.

We say administratively, because since the earliest centuries of Christianity these territories were leavened with evangelical preaching and life according to her. Some of the Bishops of Hereclea, modern Bitola, Stobi, modern Veles, Bargala, modern Shtip, Skupi, modern Skopje, Tiveriopolis, modern Strumica, signed the acts from the Ecumenical and Regional Councils.  

 We cannot forget the deed of the first Slavonic Bishop Clement, who never carried the title “from Ohrid”, but because he transferred to the Heavenly Jerusalem from the Slavonic Jerusalem, i.e., Ohrid, he is called Saint Clement from Ohrid posthumously. On this occastion, we could not forget the Ohrid Archbishop Leo, who during the years before and after the great divide with the Catholic Church, wrote texts and letters in which he elaborated in detail the mistakes made by the Church in the West. And Theophylact, the Ohrid Archbishop, the omni-talented man established cults of many saints from these regions. His name is synonymous with scholarship in the middle ages. His written legacy was a beneficial text for many theologians, but especially profitable for the church people in our time, even though many centuries have passed since the times when he lived.

The saintly image of the Ohrid Archbishop Constantine Cavasila is most strikingly visible from the frescography  in the temple of Holy Theotokos Perivleptos in Ohrid, where he stands next to Saint Clement. The Ohrid Archbishops Nicola and Prohor with their saintly halos are also portrayed in several of the Ohrid churches. 

This Archbishopric used to be nursery of literacy among the Slavonic churches. She was a herald of the byzantine culture among the Slavs. Following that legacy, we believe that even today, the canonical Church on this terriory needs to nourish that legacy. The religious services used to be both in Greek and in Slavonic. Therefore, we invited a choir from our neighbouring Greece, to participate in the fullness of this event. We are truly grateful for their participation.

The way the Ohrid Archibishopric was founded by imperial authorities. in 1018, it was also abolished by imperial authorities in 1767.  Thus, the continuity of the uninterrupted adminstrative existence has been abolished for several centuries. That of course, does not mean that the Church has been abolished, because the Church can be abolished only by the one who founded it, and that is Christ. However, from an organizational point of view, as an autocephalous Church, the Ohrid Archbishopric does not exist for 251 years.

The godless communist authorities in former Jugoslavija allowed for a national Church, subjugated by  the regime, to be created; however, the church as a communist deed was acknolwedged by all the Orhodox Churches, but was not recognized then and continues to be unrecognized even today.  

The ethnophyletism has done great meddles in the Church. It was condemned at the Council in Constantinopole in 1872, and unfortunately since the 19^th century it hasn’t disappeared from the Church. It has been tolerated for more than a century and half, and lately some individuals in the Church, for reasons only known to them, act as if they have forgotten that. It is unacceptable, and even hypocritical, that Church which has been in schism for many years, to be accepted and recognized without repentance and even rewarded just because they were persistent in the schism.

If we remember that the Church was born through martyrdom, foremost through the archmartydom of Chirst and later through the martyrdom of His apostles and of those who were ready to suffer for the faith, we will not find it strange that the sole criterion for authority in the Church is exactly the readiness for martyrdom. The Church persevered through the most improbable situations, just because She was always ready to witness with blood.

It was Holy Martyr Erasmus who was the first one to convert the Ohrid people in the third century after Christ, in then-Lychnidos. He added the leaven on these territories so that we know how to lay the foundations for a Church, which if founded on martyrs’ blood, is bound to prevail over oncoming temptations.

The Orthodox Ohrid Archbishopric, which today is a canonical Church for part of the territories that used to be under the jurisdiction of the Ohrid Archbishopric, is an autonomous Church in the canonical jurisdiction of the Serbian Orthodox Church. She is not founded by an Emperor, but receives autonomy through a canonical way from that Church that had the right to provide that autonomy. On one hand, the Church is obliged to keep the traditions of the renowned Ohrid Archbishopric, but on the other hand to know how to witness the Word in the present, on the path to the quiet harbour in the Kingdom of God.

Therefore, at this festive moment we would like to express our gratitude to the Bishops and clergymen of the Ohrid Archbishopric, but most of all to the people of God who with dignity have endured the persecution of the Church on this territory, untypical for the circumstances of the 21^st century. It is exactly these people that are perplexed, and even us the Bishops and clergymen, how is it possible that in the Church occasions arise for disagreements, especially because in our epoch solutions would be hard to find.

It is not possible for us not to worry about what is happening in the Church anywhere around the world. The Church is one and only as one it can be Christ’s. Because of everything we have said earlier, we feel it is righteous to instruct that no one in the body of the Church should create problems more difficult than the ones they can solve, because those kind of problems threaten to shake the church peace, which is vital for religious progress.

Us, who celebrate this grand jubilee, in really modest conditions that were created by the parties in power from this coutnry just because we opposed their irridentist polistics towards the neighbouring Greece, have the full right to speak about that which is well known in all of the regional Churches. There is nothing more important that the unity of the Church, in the faith, dogmas and in the canonical order.  

The schism is a problem for the whole Church, not only a problem for those who have seceded, but also a problem for the ones from whom they have seceded. Therefore, it comes as a no surprise the worry of the Firstthroned Church for the healing of all the schisms that exist in the Orthodoxie. However, no one can justify the healing of one schism by creating a new one. A new Holy and Great Council that would imporve on the weakness of the last one, should be called.

May the jubilee that we celebrate make all of us living in this coutnry responsible so that we approach history and the historical facts in a serious manner. Unfortunately, the disrespect of exactly those historical facts that was perpetrated by the state powers in this coutnry became an object of ridicule for the world. One cannot manipulate with the historical truth, especially not during the time of our modern days. Time flies so fast that it does not allow any room for half-filled gaps, for falsifications and untruths.

We take this opportunity to thank the representatives of the regional Churches that have honored us with their participation in this liturgical celebration. However, this celebration is not only ours. This is a panorthodox celebration, a celebration of the whole Church of God that lives as one body, as one organism. The Ohrid Archbishopric functioned as a regional Church, but always in the unity of the one, holy, catholic and apostolic Church. Not once in the history of the Church, had the Ohrid Archbishopric been in schism, and thus we wish this celebration to be a incentive for our brothers who are in schism to overcome the schism, certainly according to the ecclastiastical and canonical tenets of the Orthodox Church.

I hope that some other generation that would celebrate even a greater jubilee of the Ohrid Archbishopric, would not have to mention the problem with the schism, just because this jubilee would make all of us who can contribute to resolving and overcoming  this unnatural state of being more serious.

Translation:
Ilina Kachinske

Αρχιεπίσκοπος Αχρίδος και Μητροπολίτης Σκοπίων Ιωάννης
Ομιλία για την επέτειο 1.000 χρόνων από την ίδρυση της Αρχιεπισκοπής Αχρίδος

Σεβασμιώτατοι, Θεοφιλέστατοι, αγαπητοί ιερείς, λαέ του Θεού,

προνομιακή είναι η γενιά αυτή που μπορεί να γιορτάσει τέτοια μακρόχρονη επέτειο. 1000 χρόνια είναι πολύ σε σύγκριση με την ανθρώπινη ζωή, η οποία κατά μέσο όρο διαρκεί μεταξύ 70 και 80 έτη, όπως λέει ο ψαλμωδός. Αλλά τι είναι 1000 χρόνια για τον Θεό; Δεν είναι καν μια σταγόνα στον ωκεανό της αιωνιότητας, στην οποία κυριαρχεί μόνο η Αγία Τριάδα. Αλλά από την άλλη πλευρά 1000 χρόνια επέτειος μιας Εκκλησίας, δεν είναι ασήμαντο γεγονός ενώπιον του Θεού. Αυτό είναι ακριβώς το μισό του χρόνου, από τότε που ο Θεός έγινε ένας από εμάς, είναι το μισό του χρόνου από τη στιγμή που ο Χριστός έλαβε επάνω του την κτιστή φύση με ένα μόνο σκοπό, να της χαρίσει την αιωνιότητα.

Η Αρχιεπισκοπή Αχρίδος κινείται σε αυτό το δρόμο προς την αιωνιότητα, τον οποίο άνοιξε ο ίδιος ο Θεάνθρωπος, το διεύρυναν οι άγιοι Απόστολοι, το πότισαν με το αίμα τους οι άγιοι μάρτυρες, το προετοίμασαν επαρκώς οι άγιοι Πατέρες, και έβαλαν την άσφαλτο οι αξιομακάριστοι προκάτοχοι μας από το κλήμα των αρχιεπισκόπων Αχρίδος, από τους οποίους κάποιοι έχουν ανακηρυχθεί άγιοι.

Προχωρώντας μέσα στο χρόνο η Αρχιεπισκοπή αυτή συνάντησε όχι λίγους πειρασμούς, αλλά επίσης και πνευματικά υγιείς άνδρες και λαμπρά παραδείγματα των Αρχιεπισκόπων που δεν παραστράτησαν από το δρόμο που χάραξε ο ίδιος ο Χριστός, οι οποίοι μετάτρεψαν σε νίκες τα εμπόδια στημένα από τους πειρασμούς, αλλά επίσης σε νίκες για το λαό που οδήγησαν και για ολόκληρη την Εκκλησία του Θεού.

Πιθανώς θα ήταν μάλλον υπερβολικό το ζήτημα να ξέρουμε τα πάντα για την ιστορική διαδρομή αυτής της ενδόξου Αρχιεπισκοπής για μια περίοδο 1000 χρόνων. Αλλά αυτά τα γεγονότα που η ιστορία πέτυχε να τα καταγράψει είναι αρκετά για να κάνουμε μια αξιόπιστη ανασυγκρότηση της ανάπτυξης της εκκλησιαστικής ζωής στα εδάφη που υπάγονται στη δικαιοδοσία της Εκκλησίας αυτής.

Διοικητικά ιδρύθηκε από τον αυτοκράτορα Βασίλειο Β\' τον Βουλγαροκτόνο, το 1018. Και η προηγούμενη αρχιεπισκοπή στην περιοχή αυτή, η Πρώτη Ιουστινιανή, ιδρύθηκε από τον αυτοκράτορα, καθώς από τον αυτοκράτορα ιδρύθηκε και η Αρχιεπισκοπή Σινά. Αυτές είναι οι τρεις εκκλησίες στην ιστορία της Εκκλησίας, που διοικητικά ιδρύθηκαν από έναν αυτοκράτορα.

Λέμε διοικητικά, επειδή από τους πρώτες αιώνες του Χριστιανισμού, οι περιοχές αυτές έχουν ζυμωθεί με το ευαγγελικό κήρυγμα και τη ζωή σύμφωνα με αυτό. Κάποιοι εκ των Επισκόπων, της Ηράκλειας (σημερινή Μπίτολα), Στόβι (σημερινή Βέλες), Μπαργκάλα (σημερινή Στιπ), Σκούπι (σημερινή Σκόπια), Τιβεριούπολη (σημερινή Στρώμνιτσα), έχουν υπογράψει τις πράξεις των Οικουμενικών και Τοπικών Συνόδων.

Δεν μπορούμε να μην θυμηθούμε το έργο του πρώτου Σλάβου Επισκόπου Κλήμεντος, ο οποίος ποτέ δεν είχε τον τίτλο Αχρίδος, αλλά επειδή στην Άνω Ιερουσαλήμ έφυγε από την σλαβική Ιερουσαλήμ - Αχρίδος, αργότερα ονομάστηκε Αχρίδος. Σε αυτή την γιορτή, δεν μπορούμε να μην θυμηθούμε τον Αρχιεπίσκοπο Αχρίδος Λέων, ο οποίος στα χρόνια πριν και μετά το μεγάλο σχίσμα με την Ρωμαιοκαθολική Εκκλησία, έγραψε άρθρα και επιστολές στις οποίες λεπτομερώς εξηγούσε τα λάθη που κάνει η Εκκλησίας της Δύσης. Και ο Θεοφύλακτος, ο Αρχιεπίσκοπος Αχρίδος, αυτός ο πολυπροικισμένος άνθρωπος καθιέρωσε εορταστικές τελετές πολλών αγίων από την περιοχή αυτή. Το όνομά του είναι συνώνυμο για την εκπαίδευση στο Μεσαίωνα. Η δική του γραπτή διαθήκη ήταν χρήσιμη ανάγνωση για πολλούς θεολόγους, αλλά ιδιαίτερα χρήσιμη για τους ανθρώπους της εκκλησίας στην εποχή μας, αν και από τη στιγμή που έζησε έχουν περάσει πολλοί αιώνες.

Το άγιο πρόσωπο του Αρχιεπισκόπου Αχρίδος Κωνσταντίνου Καβάσιλα πιο εντυπωσιακά το γνωρίζουμε από τις τοιχογραφίες του ναού «Η Θεοτόκος Περίβλεπτος» στην Αχρίδα, όπου βρίσκεται ακριβώς δίπλα στον  Άγιο Κλήμεντα, αλλά ζωγραφισμένοι σε μερικές εκκλησίες της Αχρίδος είναι και οι αρχιεπίσκοποι Αχρίδος: Νικόλαος και Πρόχορος και μάλιστα με φωτοστέφανο αγίων.

Η Αρχιεπισκοπή αυτή ήταν το φυτώριο της παιδείας στις Σλαβικές Εκκλησίες. Ήταν μεταδότης του βυζαντινού πολιτισμού ανάμεσα στους Σλάβους. Ακολουθώντας αυτή την παράδοση, πιστεύουμε ότι στις μέρες μας, η κανονική Εκκλησία στις περιοχές αυτές πρέπει να διατηρεί αυτή την παράδοση. Οι ακολουθίες στη Αρχιεπισκοπής Αχρίδος ήταν στα ελληνικά και στα σλαβικά. Γι\' αυτό το λόγο καλέσαμε χορωδία από τη γειτονική Ελλάδα για να συμμετάσχουν στην πραγματοποίηση αυτής της εκδήλωσης. Για την συμμετοχή τους, τους ευχαριστούμε ειλικρινά.

Όπως ιδρύθηκε από την αυτοκρατορική αρχή, το 1018, έτσι η ίδια καταργείται από την αυτοκρατορική αρχή το 1767. Έτσι, η συνέχεια της αδιάλειπτης διοικητικής ύπαρξης έχει ακυρωθεί εδώ και αρκετούς αιώνες. Αυτό βεβαίως δεν σημαίνει ότι καταργήθηκε η Εκκλησία, διότι την Εκκλησία μπορεί να την καταργήσει μόνο Αυτός που την ίδρυσε και Αυτός είναι ο Χριστός. Αλλά, οργανωτικά ως αυτοκέφαλη Εκκλησία, η Αρχιεπισκοπή Αχρίδος πλέον δεν υφίσταται εδώ και 251 χρόνια.

Το άθεο κομμουνιστικό καθεστώς της πρώην Γιουγκοσλαβίας επέτρεψε σε αυτά τα εδάφη να οργανωθεί σαν υπόδουλη στο καθεστώς, εθνική Εκκλησία, αλλά, όλες οι Ορθόδοξες Εκκλησίες είδαν ότι αυτή είναι ένα κομμουνιστικό κατασκεύασμα, και δεν τη αναγνώρισαν, ούτε τότε και παραμένει μη αναγνωρισμένη μέχρι και σήμερα.

Ο εθνοφυλετισμός έχει κάνει και εξακολουθεί να δημιουργεί μεγάλες αναταράξεις στην Εκκλησία. Καταδικάστηκε στη Σύνοδο της Κωνσταντινούπολης το 1872, αλλά, δυστυχώς, από τον 19ο αιώνα μέχρι σήμερα δεν εξαφανίστηκε από την Εκκλησία. Είναι ανεκτός για έναν αιώνα και μισό, αλλά τα τελευταία χρόνια κάποιοι στην Εκκλησία, για τους δικούς τους γνωστούς λόγους σαν να το ξεχνάνε αυτό. Είναι απαράδεκτο, ακόμη και υποκριτικό, Εκκλησίες, που εδώ και χρόνια είναι σε σχίσμα, χωρίς μετάνοια να γίνουν δεκτοί ακόμα και να ανταμείβονται, μόνο και μόνο για την επιμονή τους σε σχίσμα.

Αν θυμηθούμε ότι η Εκκλησία γεννιόταν δια του μαρτυρίου, πρώτιστος μέσω των παθών του Χριστού, και μετά με το μαρτύριο των αποστόλων Του και εκείνων που ήταν πρόθυμοι να μαρτυρήσουν για την πίστη, δεν θα μας εκπλήσσει γιατί το μόνο κριτήριο της αυθεντίας στην Εκκλησία είναι η ετοιμότητα για το μαρτύριο. Η εκκλησία επέζησε στις πιο δύσκολες καταστάσεις, μόνο και μόνο επειδή ήταν πάντα έτοιμη να μαρτυρήσει δια του αίματος.

Ο πρώτος που βάπτισε τους πολίτες της Αχρίδος, που τότε ονομαζόταν Λύχνιδος, ήδη τον τρίτο αιώνα μετά Χριστού, ήταν ο ιερομάρτυς  Έρασμος. Έβαλε ζύμη σε αυτή την περιοχή, για να ξέρουμε πώς θεμελιώνεται η Εκκλησία, η οποία όταν θεμελιώνεται σε μαρτυρικό αίμα οι πειρασμοί δεν μπορεί να την κλονίσουν.

Η Ορθόδοξη Αρχιεπισκοπή Αχρίδος, η οποία σήμερα είναι η κανονική Εκκλησία των περιοχών που κάποτε ήταν υπό τη δικαιοδοσία της Αρχιεπισκοπής Αχρίδος είναι αυτόνομη Εκκλησία στο κανονικό έδαφος της Σερβικής Ορθόδοξης Εκκλησίας. Αυτή δεν είναι ιδρυμένη από κάποιον αυτοκράτορα, αλλά λαμβάνει την αυτονομία με κανονικό τρόπο από εκείνη την Εκκλησία η οποία είχε το δικαίωμα να της δώσει αυτή την αυτονομία.

Από τη μία πλευρά, είναι υποχρεωμένη να διατηρεί την παράδοση της περιώνυμης  Εκκλησίας της Αχρίδος, αλλά από την άλλη πλευρά να ξέρει πώς να μαρτυρεί τον Λόγο στο παρόν, στο δρόμο προς το ειρηνικό λιμάνι της Βασιλείας του Θεού.

Ως εκ τούτου, σε αυτήν την λαμπρή στιγμή θα θέλαμε να ευχαριστήσουμε τους Επισκόπους της Ορθόδοξης Αρχιεπισκοπής Αχρίδας, τον κλήρο, και κυρίως τον λαό του Θεού, οι οποίοι με αξιοπρέπεια υπέφεραν τους διωγμούς έναντι της Εκκλησίας σε αυτό το τόπο, απαράδεκτες για τις συνθήκες του 21ου αιώνα. Ακριβώς αυτός ο λαός είναι που παραξενεύεται, αλλά όχι λιγότερο και εμείς οι Επίσκοποι και ιερείς, πώς είναι δυνατόν στην Εκκλησία να γίνουν αφορμές για διαφωνίες και μάλιστα εκεί που στην εποχή μας πιθανώς να μην μπορεί να υπάρχουν λύσεις;

Δεν είναι δυνατόν να μην έχουμε φροντίδα για το τι συμβαίνει στην Εκκλησία οπουδήποτε στον κόσμο. Η Εκκλησία είναι μία και μόνο σαν μια μπορεί να είναι του Χριστού. Λόγο όλα αυτά που είπαμε, περνούμε το δικαίωμα να στείλουμε το μήνυμα αυτό: κανείς στο σώμα της Εκκλησίας ας μην κάνει προβλήματα βαρύτερα από αυτά που μπορεί να λύσει, επειδή αυτά τα προβλήματα απειλούν να συντρίψουν την εκκλησιαστική ειρήνη, τόσο απαραίτητη για την εκκλησιαστική αναβάθμιση.

Εμείς, οι οποίοι γιορτάζουμε αυτό το μεγάλο ιωβηλαίο, πράγματι σε περιορισμένες συνθήκες στις οποίες μας οδήγησαν οι αρχές αυτής της χώρας και στους οποίους αντισταθήκαμε στην αλυτρωτική τους πολιτική την οποία για πολλά χρόνια διατήρησαν προς την γειτονική Ελλάδα, έχουμε κάθε δικαίωμα να μιλούμε για αυτό που είναι καλά γνωστό σε όλες τις τοπικές Εκκλησίες. Δεν υπάρχει τίποτα πιο σημαντικό από την ενότητα της Εκκλησίας, στη πίστη, στα δόγματα, και στην κανονική τάξη.

Το σχίσμα είναι πρόβλημα ολόκληρης της Εκκλησίας, δεν είναι μόνο πρόβλημα για εκείνους που έχουν χωριστεί, είναι επίσης ένα πρόβλημα για εκείνους από τους οποίους έχουν χωριστεί. Ως εκ τούτου, είναι κατανοητή η φροντίδα της πρωτόθρονης Εκκλησίας για την θεραπεία όλων των σχισμάτων που υπάρχουν στην Ορθοδοξία, αλλά κανείς δεν μπορεί να δικαιολογεί τη θεραπεία ενός σχίσματος με δημιουργία ενός άλλου σχίσματος. Επομένως, πρέπει να συγκληθεί μια νέα Αγία και Μεγάλη Σύνοδος για να διορθωθούν οι ατέλειες της προηγούμενης.

Το ιωβηλαίο που γιορτάζουμε πρέπει να μας κάνει υπεύθυνους όλους εμάς οι οποίοι ζούμε σε αυτή τη χώρα να προσεγγίσουμε σοβαρά την ιστορία και τα ιστορικά γεγονότα. Δυστυχώς, η αδιαφορία σχετικά με αυτά τα ιστορικά γεγονότα καθιστούσε τις κρατικές αρχές αυτής της χώρας ως περίγελο στον κόσμο. Тην ιστορική αλήθεια δεν μπορεί να την παραποιήσει κάποιος ειδικά στη σύγχρονη εποχή μας. Απλώς ο χρόνος τρέχει τόσο γρήγορα ώστε να μην αφήνει ατελείωτα κενά για πλαστογραφία και αναλήθειες.

Παίρνουμε την ευκαιρία σε αυτό το σημείο, να ευχαριστήσουμε τους εκπροσώπους των τοπικών Εκκλησιών που μας τίμησαν με τη συμμετοχή τους σε αυτή τη λειτουργική εορτή. Αλλά αυτή η γιορτή δεν είναι μόνο δική μας. Αυτή είναι μια γιορτή ολόκληρης της Εκκλησίας του Θεού που ζει ως ένα σώμα, ως ένας οργανισμός. Η Αρχιεπισκοπή Αχρίδος λειτουργούσε ως τοπική εκκλησία, αλλά πάντα στην ενότητα της Μιας, Αγίας, Καθολικής και Αποστολικής Εκκλησίας. Ούτε μια στιγμή στην ιστορία δεν ήταν σε σχίσμα, για αυτό ευχόμαστε αυτό να είναι αφορμή, το σχίσμα στο οποίο βρίσκονται τα αδέλφια μας σε αυτή τη χώρα, να ξεπεραστεί, αλλά οπωσδήποτε πάνω στις εκκλησιολογικές και κανονικές αρχές στις οποίες βασίζεται η Ορθόδοξη Εκκλησία.

Ευχόμαστε κάποια άλλη γενιά που θα γιορτάσει το ιωβηλαίο με περισσότερα χρόνια της Αρχιεπισκοπής Αχρίδος, να μην αναφέρει πια το πρόβλημα του σχίσματος, ακριβώς επειδή αυτή η επέτειος θα μας κάνει όλους πιο σοβαρούς για να μπορούμε να συμβάλουμε ώστε να ξεπεραστεί αυτή η αφύσικη κατάσταση.

Μετάφραση:
Επίσκοπος Στοβίων Δαυίδ