ΤΟ «ΚΑΤ’ ΕΙΚΟΝΑ» ΣΤΗΝ ΕΠΟΧΗ ΤΗΣ ΤΕΧΝΗΤΗΣ ΝΟΗΜΟΣΥΝΗΣ

 

 

 Ιωάννης Λότσιος Δρ. (PhD), Μεταδιδακτορικός Ερευνητής ΕΚΠΑ

Περίληψη: Υπό των νέων τεχνολογικών επιτευγμάτων και επιστημονικών ερευνών περί της υπάρξεως του ανθρώπου στον Κόσμο, η σχέση του ανθρώπου με τον Θεό, ως κορωνίδα της δημιουργίας αμφισβητείται. Θεωρείται ο άνθρωπος, ένα ον το οποίο βρισκόταν σε μια εξελεγκτική διαδικασία. Σύμφωνα με την βιβλική και πατερική θεολογία ο άνθρωπος αποτελεί «Κατ’ Εικόνα» δημιουργία του Θεού. Είναι ιδιαίτερα κρίσιμο ζήτημα η κατανόηση της σημασίας της «Εικόνας του Θεού», και του «Κατ’ Εικόνα», ως μια πράξη που εκδηλώνεται στην εντολή του Θεού για κυριαρχία του ανθρώπινου είδους στον κόσμο. Περισσότερο, αυτή η αναφορά περιέχει τις σχέσεις του ανθρώπου στην κάθετη και ορίζουν την κάθετη και οριζόντια διάσταση: με τον Θεό και με τον πλησίον. Με την τεχνική νοημοσύνη οι δύο έννοιες της ερμηνείας και κατανόησης της «Εικόνας του Θεού» και του «Κατ’ Εικόνα», μπορεί να αμφισβητηθούν, να απορριφθούν και να θεωρηθούν ως απόψεις και θέσεις που δεν έχουν σχέση με την ύπαρξη του ανθρώπου στη γη, ως του τέλειου δημιουργήματος του Θεού. Όμως, η διαλογική σχέση μεταξύ Επιστήμης και Θεολογίας, μπορεί να μας δώσει το κίνητρο δια μέσου της τεχνικής νοημοσύνης,  αφ’ ενός μπορεί να μας εγγυηθεί στα αποτελέσματα της «Κατ’ Εικόνας» δημιουργίας του ανθρώπου,  και αφ’ ετέρου το ξεχωριστό, το ιδιαίτερο, το μοναδικό της παρουσίας του ανθρώπου πάνω στον πλανήτη. Τι είναι δηλαδή ο άνθρωπος; Μπορεί ένα ρομπότ να είναι ταυτόσημος Από την μια έχουμε μια πρόκληση αμφισβητήσεως και από την άλλη μια δυνατότητα κατανοήσεως αυτού του θέματος.

Abstract: In the light of new technological advances and scientific research on the existence of man in the World, the relationship between man and God as the pinnacle of creation is disputed. He is man, a being that was in controlling process. According to the biblical and paternal theology man is the «Imago Dei» creation of God. It is especially crucial to understand the importance of the «Image of God», and the «Imago Dei», as an act manifested in God's command for domination of the human species in the world. Rather, this reference contains the human relations in the vertical and defines the vertical and horizontal dimensions: with God and with the neighbor. With technical intelligence the two concepts of interpretation and understanding of the «Image of God» and the «Imago Dei» can be questioned, rejected, and considered as views and positions that are not related to the existence of man on earth, as the perfect creation of God. However, the dialogical relationship between science and theology can give us the motivation through technical intelligence, on the one hand it can guarantee us in the results of the «Imago Dei» creation of man, and on the other hand the special, the unique presence of man on the planet. What is man? Can a robot be identical? On the one hand we have a challenge and on the other we have a possibility of understanding this issue.

 

Λέξεις Κλειδιά: Τεχνητή Νοημοσύνη, Εικόνα, Κατ’ Εικόνα, Άνθρωπος, Θεός, Επιστήμη , Θεολογία, Ρομπότ

 

Εισαγωγή: Τεχνητή Νοημοσύνη, Κατ’ Εικόνα και Ρομπότ

 

Η τεχνητή νοημοσύνη[1] είναι ένα νέο εφεύρημα της διαδικτυακής επανάστασης, η ύπαρξη του αναπτύχθηκε από τους υπολογιστές. Οι δυνατότητες ενός ηλεκτρονικού συστήματος είναι πάρα πολλές, που σχετίζονται με την δυνατότητα των πιθανών συνδυασμών. Αυτό είναι εμφανές στα ηλεκτρονικά παιχνίδια που οι πιθανοί συνδυασμοί σε δίνουν λύσεις, για να οδηγηθείς στον τερματισμό και το σκοπό ενός παιχνιδιού. Οι πληροφοριακές δυνατότητες είναι πάρα πολλές. Οι πιθανοί συνδυασμοί εναλλάσσονται μεταξύ τους και δημιουργούνται νέοι. Αυτές οι τεχνικές ικανότητες των υπολογιστών, ξεπέρασαν την σκέψη και την φαντασία στην επίλυση θεμάτων, προβλημάτων ή διεξοδικών λύσεων.[2]

Η ψηφιακή τεχνολογία είναι βέβαια μια επανάσταση που δεν προσπαθεί να οδηγήσει τον άνθρωπο στην κατανόηση του τρόπου της δημιουργίας αλλά επικεντρώνεται στην κατασκευή μια εικονικής τεχνικής πραγματικότητας, μια όχι φυσική αλλά τεχνική των ψηφιακών δεδομένων, κατάσταση του κόσμου και της δημιουργίας. Αυτή η εξελεγκτική τεχνική διαδικασία παράγει θέσεις και πορίσματα που δεν εκ της φύσεως ή της δημιουργίας, είναι τεχνικά. Στην διαδικασία αυτή ο άνθρωπος από φυσικό ον, οδηγείται σε μια τεχνική ζωή, την ζωή της νοημοσύνης, με μεγάλες θετικές ή αρνητικές επιδράσεις[3]. Εδώ βρίσκεται και η βιβλική και πατερική θέση περί της «Εικόνας» και του «Κατ’ Εικόνα[4]» του ανθρώπου. Ένα ρομπότ είναι προϊόν τεχνικής νοημοσύνης, τηρώντας πιστά της τεχνολογικές και ψηφιακές προϋποθέσεις, μπορεί όμως αυτό το τεχνικό κατασκεύασμα να εξισωθεί με τον άνθρωπο;  Ο άνθρωπος μπορεί να μεταλλαχθεί σε ρομπότ; Μπορεί να υποβιβαστεί από ελεύθερο δημιούργημα σε αντικείμενο που υπόκειται σε έλεγχο; Η διαφορά είναι ουσιώδεις. Το ρομπότ μπορεί να έχει στοιχεία του «Κα’ Εικόνα»; Όχι φυσικά. Αλλά τι είναι η «Εικόνα του Θεού και το Κατ’ Εικόνα»;[5] Μπορεί η τεχνική νοημοσύνη να αποτελέσει μια άλλη μορφή «Εικόνας του Θεού» ή όχι; Τα στοιχεία του «Κατ’ Εικόνα» που έχει δημιουργηθεί ο άνθρωπος είναι μοναδικά[6].

Η τεχνική νοημοσύνη μπορεί να ερμηνεύσει ακριβώς αυτήν την λειτουργική και σχεσιακή κατάσταση του «Κατ’Εικόνα» της δημιουργίας του ανθρώπου. Αυτή η ερμηνεία θα τονίσει την ιδιαιτερότητα, την μοναδικότητα του εκ φύση ανθρώπου από ένα π.χ. ρομπότ. Αυτή η ερμηνεία, οδηγεί στην ιερατική διακονία του ανθρώπου απέναντι στην δημιουργία, τον Θεό και τους πλησίον,  ως πράξεις σχέσης, του όλου ανθρώπου, της ψυχοσωματικής του ύπαρξης και όχι μόνο μια μονοδιάστατη θεώρησης της διανοητικής και ορθολογικής πτυχής της ίδια της ανθρώπινης φύσεως. Η τεχνική νοημοσύνη[7] που βρίσκεται μεταξύ επιστημονικών θεωριών ή επιτευγμάτων περί της δημιουργίας του ανθρώπου, π.χ. Δαρβίνειος εξέλιξη κ.α. και της θεολογικής θεωρήσεως περί της «Κατ’ Εικόνα» δημιουργίας του ανθρώπου. Η τεχνική νοημοσύνη μπορεί να συμβάλλει σε αυτό το σημείο. Στην ιδιαιτερότητα του ανθρώπου μέσα στην δημιουργία, ως φυσικού όντος και όχι τεχνικού. Η διαδικασία αυτή αλληλοσχετίζεται με την νοημοσύνη του ανθρώπου και της αντίπερα όχθης των υπολογιστών. Με αυτήν την πράξη η νοημοσύνη βοηθά την επιστήμη και την θεολογία για του τί επιτέλους είναι ό άνθρωπος για την πορεία στην εξέλιξη της τεχνολογίας[8].

 

Εικόνα, Κατ’ εικόνα Θεού και Δαρβίνειος Εξέλιξη

Το ερώτημα περί δημιουργίας του ανθρώπου απασχολεί και την θεολογία και την επιστήμη. Ο άνθρωπος είναι ένα ξεχωριστό νοήμων ον στην δημιουργία[9], Το ερώτημα αυτό περί της δημιουργίας του ανθρώπου επαναλαμβάνεται σε πτυχές της Επιστήμης, της φιλοσοφίας, της Βιολογίας, της Ανθρωπολογίας, καθώς και άλλων. Τα επιστημονικά επιτεύγματα μέχρι και σήμερα δεν έχουν καταλήξει σε μια De facto θέση. Υπάρχουν βέβαια πορίσματα επιστημονικά, ως της δαρβίνειου θεωρίας ή με άλλα λόγια της εξελεγκτικής επιστήμης. Σε αυτήν την πτυχή ο άνθρωπος είναι ένα είδος ενός ζωντανού ογκανισμού, με νόηση και λογική[10]. Βιολογικά αποτελεί το ανθρώπινο είδος ένα ον, ένα ζώο που εξελίχθηκε[11]. Μια απλή διαφορά από τα υπόλοιπα δημιουργήματα, τους υπόλοιπους ζωντανούς οργανισμούς, και δη τα ζώα, όπως είναι ο πίθηκος.

Η διάκριση, σύμφωνα με αυτά τα επιστημονικά πρίσματα βρίσκεται ακριβώς στην ορθολογική και διανοητική διάσταση. Ο άνθρωπος σκέπτεται, γράφει, ταξιδεύει, έχει ιστορία και γενικά δραστηριοποιείται σε πράγματα που τον ξεχωρίζουν από τα υπόλοιπα όντα, που έχουν κάποια από αυτά τα ιδιαίτερα γνωρίσματα σε υποτυπώδη μορφή, σε χαμηλό δείκτη. Αυτό φαίνεται με τον τρόπο που τα επιστημονικά επιτεύγματα βλέπουν τον άνθρωπο στο DNA εν σχέση με άλλους ζωντανούς οργανισμούς. Που παρόλο δεν ταυτίζεται κατά εκατό τοις εκατό. Το θέμα στην τεχνική νοημοσύνη και την θεολογία δεν είναι να μας αναφέρει απλά ότι ο άνθρωπος είναι κάτι περισσότερο από τα ζωντανά δημιουργήματα[12]. Για την βιβλική και πατερική θεολογία ο άνθρωπος είναι το ξεχωριστό δημιούργημα, η κορωνίδα, το μοναδικό ον που δημιουργήθηκε από το «Κατ Εικόνα και καθ’ Ομοίωσιν Θεού»[13].

Τα στοιχεία του «Κατ΄Εικόνα» είναι αυτά που ξεχωρίζουν τον άνθρωπο από την υπόλοιπη δημιουργία. Η φυσική ανατομία και η νοημοσύνη, που υπάρχουν και σε άλλα όντα, αν και δεν ταυτίζονται, πλήρως με τον άνθρωπο, δεν τον κάνει ξεχωριστό και ιδιαίτερο. Αυτό που τον διακρίνει είναι ακριβώς η «Κατ Εικόνα και Καθ’ Ομοίωση» του δημιουργού του[14]. Αυτή η διαφοροποίηση από τα υπόλοιπα όντα, είναι καίριας σημασίας για την κατανόηση του μέλλοντος του ανθρώπου και της τεχνικής νοημοσύνης. Αυτά τα ιδιαίτερα στοιχεία δεν αναφέρονται πολλά στην λογική και την διάνοια του ανθρώπου, όπως αριστοτελικά ή πλατωνικά μπορεί κανείς να θεωρήσει. Η δαρβίνειος θεωρία ταυτίζει οντολογικά τον άνθρωπο με τα υπόλοιπα όντα, με μια μικρή διαφορά στο DNA[15]. Σε αυτό το θέμα της κατ’ εικόνα δημιουργίας του ανθρώπου, η αντιπαραβολή των στοιχείων που το συνιστούν, ενέχει αφ’ ενός λειτουργική αναφορά: ο άνθρωπος ως κατ’ εικόνα δημιούργημα έχει την ψυχική ικανότητα κυριαρχίας και φύλαξη της δημιουργίας, ένα ς άλλος βασιλιάς και αφ’ ετέρου μια σχεσιακή διάσταση: η κατ’ εικόνα δημιουργία, δηλαδή ο άνθρωπος έρχεται σε σχέση με τον Θεό και τους ανθρώπους και αποκτά διαπροσωπικές σχέσεις, όπως και στα πρόσωπα της Αγίας Τριάδος.

Αυτές οι δύο πτυχές κατανόησης του «Κατ’ Εικόνα» του ανθρώπου, της συνδημιουργίας και των σχέσεων, της πορείας από το «Κατ’ Εικόνα» προς το «Καθ’ Ομοίωσιν» διαφοροποιεί τον άνθρωπο από τα υπόλοιπα όντα. Σε αυτήν την πρόκληση της δαρβίνειου θεωρίας έρχεται η θέση της τεχνικής νοημοσύνης. Η τεχνική νοημοσύνη δεν είναι απλά μια βιολογική νοημοσύνη. Το έργο της τεχνικής νοημοσύνης είναι εκπληκτικό. Οι προκλήσεις που θέτει η τεχνική νοημοσύνη για την δημιουργία του ανθρώπου, ενέχει μεγάλη σοβαρότητα. Είναι η τροφοδότηση της από την φυσική νοημοσύνη. Για να έχει πορίσματα και θέσεις η τεχνική νοημοσύνη, όσο και να είναι σε μεγάλο βαθμό εκπληκτική, χρειάζεται την φυσική νοημοσύνη. Αυτό σημαίνει ότι η θεολογία μπορεί να χρησιμοποίηση τα πορίσματα της τεχνικής νοημοσύνης, προσφέρει νέα σημεία δεδομένων, ψηφιακών μεν που παράγουν νέες προσεγγίσεις κατανοήσεως  και απαντήσεως της θεολογίας[16].

 

 Τεχνική Νοημοσύνη και Εικόνα: Πρόκληση ή Συνεργασία Θεολογίας και Επιστήμης

 

Η «κατ’ Εικόνα» δημιουργία του ανθρώπου δημιουργεί μια σχέση μεταξύ ανθρώπου και δημιουργού΄. Αυτή η σχέση ορίζεται ως σχέση αγάπης, ως σχέση ζωής και ως σχέση οικογενειακή. Η δραστηριότητα του ανθρώπου στον κόσμο με βάση τα στοιχεία του «Κατ’ Εικόνα» δημιουργεί σχέσεις και προσωπικότητα νόημα και σκεπό σε πράξεις και ενέργειες. Μεταξύ ανθρώπου, ενός φυσικού όντος και ενός ρομπότ, ενός τεχνικού όντος, η  τεχνική νοημοσύνη μπορεί να δημιουργήσει αυθεντικές προσωπικές σχέσεις ή όχι; Αυτό είναι τι δίλλημα. Μπορεί να έχει συνείδηση ένα ρομπότ. Μπορεί η τεχνική νοημοσύνη να δημιουργήσει ψηφιακή συνείδηση; Τι είναι αυτό που διαφοροποιεί τον άνθρωπο από ένα ρομπότ τελικά. Ο άνθρωπος είναι σώμα και ψυχή, ενώ το ρομπότ δεν είναι, βρίσκεται μεταξύ ύλης και ύλης πραγματικότητας.  Η συνείδηση του ανθρώπου είναι γενετική λειτουργία δεν ψηφιακή. Ο άνθρωπος είναι άρρεν και θήλυ.  Ένα ρομπότ δεν πιστεύει σε Θεό, δεν ερωτεύεται, δεν κάνει τόσα άλλα πράγματα που κάνει ένας άνθρωπος[17].

 Η τεχνική νοημοσύνη δρα και κινείται με διαφορετικό κίνητρο από ότι ο άνθρωπος, έχουν άλλες προϋποθέσεις που συνίσταται και αναδύονται από τον τρόπο με τον οποίο είναι δημιουργημένοι, τόσο ο άνθρωπος  όσο και ένα ρομπότ.  Η ταχτική νοημοσύνη στο διάβας της εξέλιξης της μπορεί να οδηγήσει σε περισσότερα, ίσως και σε ποιο μεγάλο βαθμό πορίσματα, αλλά δεν θα είναι ανθρώπινα, δεν θα είναι φυσικά. Εδώ η «Κατ’ Εικόνα» δημιουργία του ανθρώπου δεν μπορεί να ταυτιστεί ως σχεσιακή λειτουργική, με άλλα λόγια μια σχέση προσωπική με την συμπεριφορά των ρομπότ[18].  Η πορεία του ανθρώπου από το «Κατ΄Εικόνα» στο  «Καθ’ Ομοίωσιν» δεν δείχνει μόνο την αναζήτηση άλλων αναγκών, όπως σχέση αγάπη αλλά δείχνει και την φθαρτότητα του ανθρώπου, που την κατανοεί[19]. Αυτή η φθαρτότητα του ανθρώπου οδηγεί στον Θεό που είναι άφθαρτος. Επίσης ακόμα περισσότερο δεν μπορεί ένας άνθρωπος να υπόκειται σε μαθηματικούς υπολογισμούς ή πιθανές επιπτώσεις στην δημιουργία διαπροσωπικών σχέσεων. Η ανάγκη για ενότητα, με το Θεό και τον πλησίον οδηγεί τον άνθρωπο στην πλήρωση. Τα κίνητρα μεταξύ τεχνικής νοημοσύνης και ανθρώπινης συμπεριφοράς δεν είναι τα ίδια. Οι εξελίξεις βέβαια στην τεχνική΄ νοημοσύνη ως μιας έξυπνης τεχνολογίας  παρότι δεν θέτουν σε κινδύνους την ανθρώπινη ύπαρξη οδηγεί  στο συμπέρασμα ότι η θεολογία αποκτά μια ευκαιρία να δώσει την απάντηση μεταξύ ανθρώπου και ρομπότ. Οι άνθρωποι ως λογικά όντα εικονίζουν τον δημιουργό τους. Ο άνθρωπος όμως δεν είναι ή δεν έχει μόνο λογική είναι πρόσωπο που έρχεται σε σχέση με άλλα όντα και με τον ίδιο το Θεό.  Μεταξύ θεολογίας και τεχνικής νοημοσύνης, ο άνθρωπος αποτελεί το πεδία έρευνας. Για μεν την θεολογία αναφέρεται στον δημιουργό κι το σχέδιο σωτηρίας. Η «Εικόνα του θεού», το «Κατ’ Εικόνα» ο νέος και παλαιός Αδάμ και το γεγονός της ενανθρωπήσεως αποτελούν το πλαίσιο κατανόησης. Ενώ για την επιστημονική πλευρά ο άνθρωπος δια μέσου της τεχνολογίας, ίσως βρίσκεται σε υπαρξιακό κίνδυνο, μια άλλη πτώση που μπορεί να οδηγήσει στην εξαφάνιση του.

 

Επίλογος

Η τεχνική νοημοσύνη είναι θα λέγαμε ένα εργαλείο της σύγχρονης τεχνολογικής ανάπτυξης. Η  ίδια αν και δεν αμφισβητεί την θεολογία, τον Θεό και την Εκκλησία ως κοινωνία, μας προβληματίζει  όμως για το είδος της τροφοδοσίας στοχασμού σκέψεων και λογισμών που προφέρει. Κατασκευάζεται με συγκεκριμένα πρότυπα, δημιουργεί εικονικές παραστάσεις ακόμα και στο παρελθόν ή το μέλλον, που αυτά είναι μόνο σε ψηφιακή μορφή εκφραζόμενα.

Η τεχνική νοημοσύνη είναι μια άλλη εφαρμογή, ψηφιακού τύπου. Οι αξίες, τα συναισθήματα, οι ιδιότητες του Κατ’ Εικόνα στον άνθρωπο θα αποτελούν το μυστήριο της δημιουργίας του. Η ανθρώπινη ιδιαιτερότητα προέρχεται από τα στοιχεία του Κατ’ Εικόνα, δηλαδή δεν είναι αυθύπαρκτος αλλά έχει σχέση με τον Θεό[20]. 

 

 

[1] Βικιπαιδεία, ‘‘Τεχνική Νοημοσύνη’’, στο Διαδίκτυο, https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%A4%CE%B5%. Σ. Γιαγκάζογλου, ''Θεολογία καὶ Τεχνητὴ Νοημοσύνη'',  στο Θεολογία, Α 91, 3 (2020) σ. 95 -97. Π. Παναγιωτόπουλου, ‘‘Χριστιανικὴ Θεολογία καὶ Σύγχρονη Τεχνολογία: Ἡ τιμὴ ἐπὶ τὸν ἄνθρωπον νὰ διαβαίνει’’, στο Θεολογία, ϟΑ(2020), σσ. 59-61.

[2] M. Dorobantu, ''Imago Dei in the Age of Artificial Intelligence: Challenges and Opportunities for a Science-Engaged Theology'', in Christian Perspectives on Science and Technology, 1(2022), p. 175. Fryderyk Kwiatkowski, “Let Us Make ROBOT in Our Image, According to Our Likeness”, An Examination of Robots in Several Science Fiction Films through the Christian Concept of the “Image of God”, in Studia Religiologica, 49, 3, (2016,) pp..219–220.

[3] M Dorobantu, ''Imago Dei in the Age of Artificial Intelligence: Challenges and Opportunities for a Science-Engaged Theology'', ο.π., pp. 176-178.

[4] Γέν. 1, 26. Ι. Καραβιδόπουλου, «“Εικών Θεού” και “κατ’ Εικόνα Θεού”  παρά τω Αποστόλω  Παύλω», Διδακτορική Διατριβή,  Α.Π.Θ., 1964, σσ. 35-40. Ν. Ματσούκα, Δογματική και συμβολική θεολογία Β, Θεσσαλονίκη 1988, σσ. 195-196. Π. Παναγιωτόπουλου,, ‘‘Χριστιανικὴ Θεολογία καὶ Σύγχρονη Τεχνολογία: Ἡ τιμὴ ἐπὶ τὸν ἄνθρωπον νὰ διαβαίνει’’,  στο Θεολογια,, ϟΑ(2020), σσ.59-93

[5] Σ. Γιαγκάζογλου, ''Θεολογία καὶ Τεχνητὴ Νοημοσύνη'',  ο.π., σ. 96 -98.

[6] Noreen Herzfeld, ‘‘Creating in Our Own Image: Artificial Intelligence and the Image of God’’, in Zygon (2003), pp. 304–308.

[7] M. Dorobantu, ''Imago Dei in the Age of Artificial Intelligence: Challenges and Opportunities for a Science-Engaged Theology'', ο.π., pp. 178-182. Fryderyk Kwiatkowski, “Let Us Make ROBOT in Our Image, According to Our Likeness”. An Examination of Robots in Several Science Fiction Films through the Christian Concept of the “Image of God”, ο.π., pp..221–225.

[8] J.M., Moritz, ‘Evolution, the end of human uniqueness, and the election of the
Imago Dei’, in Theology and Science 9(2011), pp. 307–339.

[9] Noreen Herzfeld, ‘‘Creating in Our Own Image: Artificial Intelligence and the Image of God’’, in Zygon (2003), pp.304–317.

[10] Σ. Γιαγκάζογλου, ''Θεολογία καὶ Τεχνητὴ Νοημοσύνη'', ο.π., σ.100.

[11] M. Dorobantu, ''Imago Dei in the Age of Artificial Intelligence: Challenges and Opportunities for a Science-Engaged Theology'', ο.π., pp. 182-187. Fryderyk Kwiatkowski, “Let Us Make ROBOT in Our Image, According to Our Likeness”. An Examination of Robots in Several Science Fiction Films through the Christian Concept of the “Image of God”, ο.π., pp. 227.

[12] M. Dorobantu, ''Imago Dei in the Age of Artificial Intelligence: Challenges and Opportunities for a Science-Engaged Theology'', ο.π., pp. 189-192.

[13] Όπως αναφέρει και ο Άγιος Γρηγόριος ο Παλαμάς «Το καθ’ ομοίωσιν είναι θείαν αποβαλόντες, το κατ’ εικόνα ουκ απωλέσαμεν» PG 150, 1148. Ι. Κορναράκη, Σώμα και Αίμα Χριστού (Εγχειρίδιο ευχαριστιακής παιδείας), εκδ. Ι.Μ. Παντοκράτορος Κερκύρας, 2010 σσ.  49-51.

[14] Σ. Γιαγκάζογλου, ''Θεολογία καὶ Τεχνητὴ Νοημοσύνη'', ο.π., σσ.10 -103.

[15] Peters, T., 2018, ‘Imago Dei, DNA, and the transhuman way’, in Theology and Science, 16(2018), pp. 353–362.

[16] Πρβλ. B. Goertzel, ‘Artificial general intelligence: Concept, state of the art, and future prospects’, in Journal of Artificial General Intelligence, 5(2014), pp.1–48.

[17] M. Dorobantu, ''Imago Dei in the Age of Artificial Intelligence: Challenges and Opportunities for a Science-Engaged Theology'', ο.π., pp. 190-193.

[18] Π. Παναγιωτόπουλου,, ‘‘Χριστιανικὴ Θεολογία καὶ Σύγχρονη Τεχνολογία: Ἡ τιμὴ ἐπὶ τὸν ἄνθρωπον νὰ διαβαίνει’’, ο.π., σσ. 63-70.

[19] M. Dorobantu, ''Imago Dei in the Age of Artificial Intelligence: Challenges and Opportunities for a Science-Engaged Theology'', ο.π., pp. 194-196.

[20]Ted Peters, “Imago Dei, DNA, and the Transhuman Way”, ο.π., p.356.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

 

Βικιπαιδεία, ‘‘Τεχνική Νοημοσύνη’’, στο Διαδίκτυο, https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%A4%CE%B5%.

 Γιαγκάζογλου,  Σ., ''Θεολογία καὶ Τεχνητὴ Νοημοσύνη'',  στο Θεολογία, Α 91, 3 (2020) σ. 95-124.

Dorobantu. Μ., ''Imago Dei in the Age of Artificial Intelligence: Challenges and Opportunities for a Science-Engaged Theology'', in Christian Perspectives on Science and Technology, 1(2022), pp. 175-196.

Goertzel, Β., ‘Artificial general intelligence: Concept, state of the art, and future prospects’, in Journal of Artificial General Intelligence, 5(2014), pp.1–48.

Herzfeld, Noreen, ‘‘Creating in Our Own Image: Artificial Intelligence and the Image of God’’, in Zygon (2003), pp.304–317.

Καραβιδόπουλου, Ι., «“Εικών Θεού” και “κατ’ Εικόνα Θεού”  παρά τω Αποστόλω  Παύλω», Διδακτορική Διατριβή,  Α.Π.Θ., 1964.

Κορναράκη, Ι., Σώμα και Αίμα Χριστού (Εγχειρίδιο ευχαριστιακής παιδείας), εκδ. Ι.Μ. Παντοκράτορος Κερκύρας, 2010 σσ. 49-51.

Kwiatkowski, Fryderyk, “Let Us Make ROBOT in Our Image, According to Our Likeness”. An Examination of Robots in Several Science Fiction Films through the Christian Concept of the “Image of God”, in Studia Religiologica, 49, 3, (2016,) pp..219–220.

Ματσούκα,  Ν., Δογματική και συμβολική θεολογία Β, Θεσσαλονίκη 1988, σσ. 195-196.

Herzfeld, Noreen, ‘‘Creating in Our Own Image: Artificial Intelligence and the Image of God’’, in Zygon (2003), pp. 303–306.

Moritz, J.M., ‘Evolution, the end of human uniqueness, and the election of the
Imago Dei’, in Theology and Science 9(2011), pp. 307–339.

Παναγιωτόπουλου, Π., ‘‘Χριστιανικὴ Θεολογία καὶ Σύγχρονη Τεχνολογία: Ἡ τιμὴ ἐπὶ τὸν ἄνθρωπον νὰ διαβαίνει’’, στο Θεολογία, ϟΑ(2020), σσ. 59-93.

Peters, T., ‘‘Imago Dei, DNA, and the transhuman way’’, in Theology and Science, 16(2018), pp. 353–362.