ΠΡΟΣΦΩΝΗΣΙΣ ΤΟΥ ΟΙΚΟΥΜΕΝΙΚΟΥ ΠΑΤΡΙΑΡΟΥ ΚΑΤΑ ΤΗΝ ΕΚΔΗΛΩΣΙΝ «RELIGIONS AND EDUCATION: TOWARDS A GLOBAL COMPACT ON EDUCATION»

                              

Προσφώνησις του Παναγιωτάτου κατά την εκδήλωσιν «Religions and Education: Towards a Global Compact on Education» (Βατικανόν, 5 Οκτωβρίου 2021) |
(Βατικανόν, 5 Ὀκτωβρίου 2021)

Ἁγιώτατε,

Τιμιώτατοι ἐκπρόσωποι τῶν θρησκειῶν,

Ἐκλεκτή Ὁμήγυρις,

Ἡ ἐκπαίδευσις τῆς νέας γενεᾶς ἀνήκει εἰς τά δυσκολώτερα προβλήματα, τά ὁποῖα καλοῦνται νά λύσουν αἱ κοινωνίαι. Εἰς τήν ἐποχήν μας, εἰς τό οὐσιαστικῶς πολύπλοκον ἔργον τῆς παιδείας προστίθενται καί νέαι δυσχέρειαι, αἱ ὁποῖαι συνδέονται μέ τά σημεῖα τῶν καιρῶν. Ἡ ἁλματώδης ἀνάπτυξις τῆς ἐπιστήμης καί τῆς τεχνολογίας, ἡ ἔκρηξις τῶν πληροφοριῶν καί τό διαδίκτυον, τό φαινόμενον τῆς παγκοσμιοποιήσεως καί ἡ παντοκρατορία τῶν οἰκονομικῶν κριτηρίων, ἡ ἐκκοσμίκευσις, αἱ κοινωνικοπολιτικαί ἐξελίξεις, ἡ πολυπολιτισμικότης καί ὁ πλουραλισμός, ὁ ἀγών διά τάς πολιτισμικάς ταυτότητας, ὁ θρησκευτικός φονταμενταλισμός κ. ἄ., δημιουργοῦν ἰσχυρούς κλυδωνισμούς εἰς τόν θεμελιώδη διά τήν κοινωνίαν καί τόν πολιτισμόν αὐτόν χῶρον. Πολύτιμοι παραδόσεις κλονίζονται, ἡ ἐλευθερία τοῦ ἀνθρώπου παρανοεῖται ὡς «τέχνη ἀποφυγῆς τῶν δεσμεύσεων», διαδίδεται παγκοσμίως ὁ ἀτομοκεντρισμός καί ὁ δικαιωματισμός. Τοιουτοτρόπως, καθίσταται λίαν δυσχερής ἡ διατήρησις τοῦ ἀνθρωπιστικοῦ προσανατολισμοῦ τῆς παιδείας καί τοῦ παιδαγωγικοῦ χαρακτῆρος τοῦ σχολείου.

Ἐκ τῆς ἑλληνικῆς ἀρχαιότητος προέρχεται ἡ θεώρησις τῆς παιδείας ὡς «περιαγωγῆς τῆς ψυχῆς» πρός τό ἀγαθόν (Πλάτωνος, Πολιτεία, 518 d). Ἡ ἑλληνική σοφία ἀπεφάνθη ἐπίσης, ὅτι ἡ ἀληθής παιδεία δέν μᾶς προετοιμάζει ἁπλῶς διά νά ἐπιτυγχάνωμεν ὅ,τι ἐπιθυμοῦμεν, ἀλλά διά νά ἐπιθυμῶμεν τό «δέον», αὐτό τό ὁποῖον ὑπηρετεῖ τήν ἀρετήν καί τήν ἀλήθειαν. Ὄντως, ἡ παιδεία ἀναφέρεται εἰς αὐτό πού ὀφείλει νά εἶναι ὁ ἄνθρωπος καί ὄχι εἰς ὅ,τι εἶναι.

Σήμερον ἀποκαλύπτεται ἐκ νέου ἡ ζωτική σημασία τῆς λειτουργίας τῆς ἀγωγῆς ὡς «παιδείας ἀξιῶν», ἡ ὁποία στρέφει τόν ἄνθρωπον πρός τά οὐσιώδη τοῦ βίου. Ἐπειδή δέ ἡ μετάδοσις τῶν ἀξιῶν διέρχεται διά τῆς ὀρθῆς σχέσεως διδασκάλου καί μαθητοῦ, τονίζεται ἐκ νέου ὁ παιδαγωγικός ρόλος τοῦ διδασκάλου καί ἡ σπουδαιότης τῆς μαθητείας.

Ὁ γνήσιος διδάσκαλος καί ὁ μαθητής ἀποτελοῦν πολυτίμους κατακτήσεις, αἱ ὁποῖαι δέν ἀπεμπολοῦνται, ἀλλά φυλάσσονται ὡς κόρη ὀφθαλμοῦ. Ὁ διδάσκαλος, ὁ ὁποῖος διαχειρίζεται τήν παιδικήν καί τήν ἐφηβικήν ἡλικίαν, κατά τήν ὁποίαν τίθενται αἱ βάσεις διά τόν ἀξιολογικόν προσανατολισμόν καί τήν διαμόρφωσιν τοῦ χαρακτῆρος τοῦ ἀνθρώπου, δέν εἶναι εἷς ἀνώνυμος παράγων τῆς ἐκπαιδεύσεως, ὁ ὁποῖος μεταδίδει χρηστικάς γνώσεις, ἀλλά ὁ παιδαγωγός πού βοηθεῖ τόν μαθητήν νά ἀποκτήσῃ αἰσθητήριον διά τό βάθος τῶν πραγμάτων, νά ἱεραρχήσῃ τάς ἐπιθυμίας καί τούς στόχους του, νά κατανοήσῃ τήν ἀξίαν τῆς κοινωνικῆς εὐθύνης. Ἀπευθύνεται πάντοτε εἰς τήν ἐλευθερίαν τοῦ νέου ἀνθρώπου καί ἀποβλέπει εἰς τήν στήριξίν του εἰς τόν ἀγῶνα διά τήν ὀρθήν χρῆσιν της. Δέν ἐπιβάλλει, ἀλλά προτρέπει, προσκαλεῖ, συμπορεύεται, ἐν ἐπιγνώσει ὅτι ἡ ἐλευθερία καί ἡ ὑπευθυνότης θέλουν χρόνον καί προσπάθειαν διά νά ριζώσουν καί νά ἀναπτυχθοῦν. Ὁ διδάσκαλος διδάσκει μέ αὐτό πού εἶναι, μέ τήν προσωπικότητα, μέ τήν ἀκτινοβολίαν τῆς ψυχῆς του, μέ τό παράδειγμά του, μέ τήν ἀπροϋπόθετον ταύτισίν του μέ τήν «ἁγίαν ἀποστολήν» του.

Μέ ὅλα αὐτά μετατρέπει τά παιδιά εἰς πραγματικούς «μαθητάς», οἱ ὁποῖοι ἀναγνωρίζουν τόν μόχθον καί τό ἐνδιαφέρον τοῦ διδασκάλου δι᾿ αὐτούς, καί ἡ ἰδέα τῆς «μαθητείας» ἐγγράφεται εἰς τήν συνείδησίν των ὡς τιμαλφεστάτη παρακαταθήκη δι᾿ ὁλόκληρον τήν ζωήν των. Εἶναι βέβαιον, ὅτι ὁ ἐκπαιδευτικός χωρίς αὐτό τό «ἦθος τοῦ δασκάλου» δέν δύναται νά ἀσκήσῃ ἀποτελεσματικῶς τό ἔργον παιδείας. «Μόνον ἡ ἰδέα πού ῾γίνεται σάρκα᾿ μπορεῖ νά ἐπιδράσει στόν ἄνθρωπο. Ἡ ἰδέα πού παραμένει λόγος, μπορεῖ νά ἀλλάξει μόνον λόγια». Ὄντως, ὁ αὐθεντικός διδάσκαλος ἀποτελεῖ καί σήμερον τό μέγιστον κεφάλαιον τῆς παιδείας.

Εἶναι αὐτονόητον, ὅτι μόνον γνήσιοι διδάσκαλοι δύνανται νά συμβάλουν εἰς τήν θετικήν ἀντιπετώπισιν τῶν συγχρόνων μεγάλων προκλήσεων εἰς τόν χῶρον τῆς παιδείας. Αὐτοί θά διαδραματίσουν σημαντικόν ρόλον εἰς τήν ὑπέρβασιν τῶν δυσκολιῶν εἰς τήν ἐκπαίδευσιν, τάς ὁποίας ἔχει προκαλέσει καί συνεχίζει νά δημιουργῇ ἡ πανδημία τοῦ κορωνοϊοῦ Covid – 19. Αὐτοί θά ἀναδεικνύουν τήν σημασίαν τῆς σχολικῆς θρησκευτικῆς ἀγωγῆς διά τήν πνευματικήν καί κοινωνικήν ἀνάπτυξιν τῶν νέων, καί θά διδάξουν εἰς τήν νέαν γενεάν τήν λειτουργίαν τοῦ διαλόγου, τό πνεῦμα τῆς διαπολιτισμικότητος καί τήν ἀξίαν τῆς εἰρηνικῆς συμβιώσεως μέ τόν ἄλλον, τόν διαφορετικόν.

Ἐπιθυμοῦμεν νά ἐξάρωμεν τήν συμβολήν τῆς θρησκευτικῆς ἀγωγῆς εἰς τό ζήτημα τῆς συνυπάρξεως τῶν διαφορετικῶν εἰς τάς συγχρόνους πολυπολιτισμικάς κοινωνίας. Ἐν τῷ πλαισίῳ της, τά παιδιά καί οἱ νέοι θά κατανοοῦν ὅτι τό ἐνδιαφέρον διά τήν ἀνάπτυξιν τῆς ἰδικῆς των θρησκευτικῆς ταυτότητος ὄχι μόνον δέν συνιστᾷ ἐμπόδιον διά τήν ἐπικοινωνίαν μέ τόν διαφορετικόν, ἀλλά ὅτι ἀποτελεῖ βάσιν καί προϋπόθεσιν διά τήν ἀνοικτοσύνην πρός τόν ἄλλον. Μόνον ὅσοι ἔχουν ταυτότητα καί τήν ἐκτιμοῦν, δύνανται νά ἐπιδείξουν γνήσιον ἐνδιαφέρον καί διά τήν ταυτότητα τοῦ ἄλλου, δι᾿ ἐπικοινωνίαν καί συνεργασίαν μετ᾿ αὐτοῦ.

Ἡ παρουσία καί ἡ ὀρθή ὀργάνωσις τῆς θρησκευτικῆς ἀγωγῆς εἰς τόν χῶρον τῆς ἐκπαιδεύσεως εἶναι ζωτικῆς σημασίας διά τό μέλλον τῆς ἀνθρωπότητος. Οἱ νέοι πρέπει νά διδάσκωνται τήν θρησκείαν, ἡ ὁποία τονίζει τήν πνευματικήν ταυτότητα καί τόν αἰώνιον προορισμόν τοῦ ἀνθρώπου, δίδει ἀπαντήσεις εἰς τά μεγάλα ὑπαρξιακά ἐρωτήματα καί εἰς τήν ἀναζήτησιν νοήματος ζωῆς, καθορίζει τήν ἰδιοπροσωπίαν λαῶν καί πολιτισμῶν, ἔχει διασώσει πολυτιμοτάτας πνευματικάς παραδόσεις, τόν σεβασμόν πρός τήν δημιουργίαν, ἀντιστέκεται εἰς τάς τάσεις, αἱ ὁποῖαι ὁδηγοῦν εἰς τήν φαλκίδευσιν τῆς ἱερότητος τοῦ ἀνθρωπίνου προσώπου, καί δύναται νά συμβάλῃ καθωριστικῶς εἰς τήν εἰρήνην καί τήν καταλλαγήν, εἰς τήν ἀνάπτυξιν ἑνός πολιτισμοῦ ἀλληλεγγύης καί ἀδελφοσύνης.

Ἐν ὄψει τοῦ γεγονότος ὅτι ἡ θρησκεία χρησιμοποιεῖται σήμερον συχνάκις ἀπό φονταμενταλιστικούς κύκλους ὡς ὄχημα διασπάσεων καί συγκρούσεων, ἡ ὀρθή θρησκευτική ἀγωγή, ὡς παιδεία εἰρήνης, ἀποκτᾷ ἰδιαιτέραν ἐπικαιρότητα. Προετοιμάζει τά παιδιά καί τούς νέους διά νά συμμετάσχουν εἰς τήν οἰκοδομήν ἑνός κόσμου εἰρήνης, ὅπου ὁ ἄνθρωπος θά βλέπῃ εἰς τό πρόσωπον τοῦ συνανθρώπου του τόν ἀδελφόν καί ὄχι τόν ἐπίβουλον ἤ ἀκόμη καί τόν ἐχθρόν.

Ἁγιώτατε,

Ἐκλεκτοί παρόντες,

Ἡ ποιότης τῶν ὁραμάτων μιᾶς κοινωνίας κρίνεται ἀπό τό πῶς αὐτή ἀξιολογεῖ καί ὀργανώνει τήν ἐκπαίδευσιν τῆς νέας γενεᾶς, ἀπό τό πῶς βλέπει τό σχολεῖον καί τούς σκοπούς τῆς παιδείας, τόν ρόλον τοῦ διδασκάλου καί τοῦ μαθητοῦ. Συγχαίρομεν τούς διοργανωτάς τῆς παρούσης συναντήσεως, ἀφιερωμένης εἰς τό ἀνεξάντλητον θέμα τῆς παιδείας ἐν ἀναφορᾷ πρός τήν θρησκείαν, καί εὐχαριστοῦμεν διά τήν εὐκαιρίαν νά ἀπευθύνωμεν τήν παροῦσαν προσφώνησιν πρός πάντας ὑμᾶς.

Εὐχαριστοῦμεν διά τήν προσοχήν σας!

 

 

 hyetert.org