ΟΙΚΟΥΜΕΝΙΚΟΣ ΠΑΤΡΙΑΡΧΗΣ ΒΑΡΘΟΛΟΜΑΙΟΣ: Ο ΗΡΕΜΟΣ «ΕΝ ΤΗ ΔΥΝΑΜΕΙ» ΤΟΥ ΗΓΕΤΗΣ ΤΗΣ ΟΡΘΟΔΟΞΙΑΣ

Του Ιωάννη Τσερεβελάκη , Φως Φαναρίου

Φιλολόγου - Θεολόγου 

Η Αγία και Μεγάλη Σύνοδος της Ορθόδοξης Εκκλησίας ολοκληρώθηκε, αποκαλύπτοντας την αξία του συνοδικού θεσμού και βαθαίνοντας την ενότητά της, αυτήν που θέλησαν να δηλητηριάσουν τόσο οι υπερορθόδοξοι «ζηλωτές» εντός και εκτός Ελλάδος, όσο και οι Εκκλησίες που, χωρίς ουσιαστική αιτία, απουσίασαν από αυτήν.
Το Άγιο Πνεύμα, που συγκροτεί, συνέχει και κατευθύνει την Εκκλησία και είναι παρόν αδιαλείπτως στα αγιαστικά Μυστήριά της, κατηύθυνε και τώρα τους προκαθημένους των Ορθοδόξων Εκκλησιών και όλους όσοι έλαβαν μέρος στη Σύνοδο, ώστε, παρά τις διαφορές τους σε επιμέρους ζητήματα, ομόφωνα να αποφασίσουν τα άριστα για την Ορθοδοξία στο σύνολό της. Το μέγα αυτό για προς Ορθοδόξους γεγονός θα καταγραφεί στην ιστορία ως μία στιγμή, κατά την οποία το τρίπτυχο της εκκλησιαστικής ενότητας, ήτοι η ενότητα στα Μυστήρια, στην πίστη και στην κανονική δομή (όπως το όρισε στον εναρκτήριο λόγο του ο Οικουμενικός Πατριάρχης κ. Βαρθολομαίος), πραγματώθηκε στο ακέραιο και απέδειξε ότι η Ορθοδοξία είναι έτοιμη να πορευτεί και να αντιμετωπίσει τις προκλήσεις των καιρών ενωμένη, με σύμπνοια και κοινή φωνή.

Θεανθρώπινος οργανισμός είναι η Εκκλησία και γι’ αυτό η ζωή της είναι αποτέλεσμα της συνεργίας του Θεού με τον άνθρωπο. Ο άνθρωπος παραδίδεται με εμπιστοσύνη στο Θεό κι Εκείνος τον φωτίζει και κατευθύνει τα βήματά του, ώστε με τη ζωή του να πραγματώνει το θέλημά Του επί της γης, δίχως ποτέ να θέτει φραγμό στην ελευθερία του. Αν αυτό συμβαίνει με όλους τους απλούς χριστιανούς, πολύ περισσότερο αφορά στους επισκόπους της Εκκλησίας, οι οποίοι στις δύσκολες στιγμές του εκκλησιαστικού και του καθόλου ανθρώπινου βίου καλούνται να παίξουν ηγετικό ρόλο και να λάβουν κρίσιμες αποφάσεις για το λαό του Θεού. Η εκκλησιαστική ιστορία αποδεικνύει ότι πάντοτε, τις δύσκολες και μεγάλες στιγμές της ζωής της Εκκλησίας, εμφανίζονταν «χάριτι Θεού» ηγετικές εκκλησιαστικές μορφές, που συνδύαζαν την αγιότητα του βίου με τη γνώση των προβλημάτων και την ικανότητα συνθέσεων και έδιδαν απαντήσεις και λύσεις στις προκλήσεις που η Εκκλησία αντιμετώπιζε. Τα παραδείγματα είναι πολλά: ο Μέγας Αθανάσιος κατά την Α΄ Οικουμενική Σύνοδο, όταν η Εκκλησία αντιμετώπιζε τη μεγάλη αίρεση του αρειανισμού, οι Καππαδόκες Πατέρες κατά τη δύσκολη περίοδο της συνάντησης του χριστιανισμού με τον παγανιστικό αρχαίο κόσμο, ο Μάξιμος ο Ομολογητής την περίοδο της αίρεσης του Μονοθελητισμού, ο άγιος Ιωάννης ο Δαμασκηνός και ο άγιος Θεόδωρος ο Στουδίτης την περίοδο της Εικονομαχίας, ο άγιος Γρηγόριος ο Παλαμάς την περίοδο των ησυχαστικών ερίδων κ.ά. 

Όπως, λοιπόν, σε κάθε εποχή, έτσι και σήμερα, εποχή τεράστιων προκλήσεων και μεγάλων προβλημάτων που αντιμετωπίζει η ανθρωπότητα και κατ’ επέκταση η Ορθοδοξία, η χάρη του Θεού έδωσε, ώστε στο τιμόνι του Οικουμενικού Πατριαρχικού Θρόνου να βρίσκεται ο Πατριάρχης Βαρθολομαίος. Διότι μόνο υπό την ηγεσία μιας προσωπικότητας, σαν κι αυτήν του Οικουμενικού Πατριάρχη κ. Βαρθολομαίου, θα μπορούσε το πλοίο της Εκκλησίας να πλεύσει με ασφάλεια ανάμεσα σε σκοπέλους και σε υφάλους της θάλασσας της ιστορίας. Όπως έχουν δείξει τα είκοσι πέντε έτη της πατριαρχίας του, το Οικουμενικό Πατριαρχείο, παρά τις ποικίλες και μεγάλες δυσκολίες που αντιμετωπίζει, ανθεί και πορεύεται σφριγηλό την μακρόχρονη πορεία του, έχοντας αναγνωριστεί παγκοσμίως ως πυλώνας ειρήνης και καταλλαγής. Υποστηρικτής της ελληνοτουρκικής προσέγγισης αλλά και των δικαιωμάτων της ελληνικής μειονότητας της Πόλης, ο Οικουμενικός Πατριάρχης εργάζεται όχι με κραυγές αλλά με σιωπή, ταπείνωση και φαναριώτικη διπλωματία για την προώθησή τους. Υπέρμαχος της σύσφιγξης των σχέσεων των Ορθοδόξων Εκκλησιών, εγκαινίασε τις συναντήσεις των Προκαθημένων, μέσω των οποίων εστάλη μήνυμα ενότητας των Ορθοδόξων. Συνεχιστής της παράδοσης των προκατόχων του, επεδίωξε και επιδιώκει τη συνέχιση του διαλόγου με τη Ρωμαιοκαθολική Εκκλησία και τα άλλα χριστιανικά δόγματα, παρακάμπτοντας τα εμπόδια που κατά καιρούς προκύπτουν. Πολύ σημαντική είναι και η συμβολή του στην προστασία του περιβάλλοντος, με τη διοργάνωση σχετικών συνεδρίων και συμποσίων και με την καθιέρωση της 1ης Σεπτεμβρίου ως Ημέρας Προστασίας του Περιβάλλοντος. 

Αλλά η τελευταία μεγάλη του συμβολή στο θέμα της ενότητας των Ορθοδόξων Εκκλησιών είναι η σύγκληση της Αγίας και Μεγάλης Συνόδου στην Κρήτη. Διότι, παρόλο που πολλοί και για πολλά χρόνια εργάστηκαν για την σύγκλησή της, ο Βαρθολομαίος είναι ο Οικουμενικός Πατριάρχης που ανέλαβε το «ρίσκο» να λάβει σάρκα και οστά η απόφαση των Προκαθημένων, όταν κάποιοι από αυτούς, για δικούς τους ακατανόητους λόγους, θέλησαν να την τορπιλίσουν. Εκεί αποκαλύφθηκε ότι όντως ο Πατριάρχης είναι αληθινός ηγέτης. Αλλά και οι επίσκοποι που έλαβαν μέρος στη Σύνοδο ομολόγησαν ότι ο Οικουμενικός Πατριάρχης ήταν εκείνος που τις δύσκολες στιγμές έδινε κουράγιο αλλά και λύσεις στα αναφυόμενα προβλήματα. 

Όλα τα παραπάνω μαρτυρούν πως ο Οικουμενικός Πατριάρχης διαθέτει όλα εκείνα τα χαρίσματα (που κατά τον Απόστολο Παύλο είναι χαρίσματα του Αγίου Πνεύματος (Ρωμ. 5,15), του «διαιροῦντος τά χαρίσματα»), που δίδονται στον άνθρωπο «πρός οἰκοδομήν τῆς Ἐκκλησίας» (Α΄Κορ. 14,12), «ἵνα μή ᾖ σχίσμα ἐν τῷ σώματι» (Α΄ Κορ. 12, 25). Έχοντας αυτά τα χαρίσματα, ο Οικουμενικός Πατριάρχης έχει τη δυνατότητα να λειτουργεί ως αληθινός Ορθόδοξος ηγέτης, ως ηγέτης πνευματικός, που κατανοεί την ηγετική του θέση ως θέση υψηλής ευθύνης και διακονίας. Έτσι μπορεί να έχει λόγο «τομώτερον μαχαίρας», λόγο αληθείας, που μπορεί ταυτόχρονα να είναι λόγος δυνάμεως και παραμυθίας, λόγος που αποπνέει αγάπη «ἐν δικαιοσύνῃ». Η χαρισματική παρουσία του τον επιβάλλει με ένα τρόπο που δεν εξουθενώνει τον άλλο, αλλά του εμπνέει το σεβασμό. Ο Βαρθολομαίος δεν επιβάλλεται δια της θέσεως την οποία κατέχει αλλά δια της πνευματικής λάμψεως που εκπέμπει ως πρόσωπο. Η πνευματικότητά του είναι έκφανση της πνευματικής παραδόσεως της Ορθοδοξίας, που φτάνει ατόφια σε μας δια του προσώπου του από τα βάθη του χρόνου. 

Ο Πατριάρχης δεν είναι απλώς ο φορέας μιας παράδοσης κι ενός αιωνόβιου θεσμού· δεν είναι μόνο ο Πατριάρχης της θείας λατρείας και της προσευχής. Είναι, ο Πατριάρχης που, ενώ πατεί σταθερά στο στέρεο έδαφος της παράδοσης, έχει και απόλυτη επίγνωση του ιστορικού ρόλου του Πατριαρχείου καθώς και της ιστορικής στιγμής, αυτού δηλαδή που στην εκκλησιαστική γλώσσα λέγεται «καιρός». Ο Πατριάρχης ζει τον «καιρό» της Ορθοδοξίας, για την οποία έχει όραμα, και το απέδειξε η σύγκληση της Μεγάλης Συνόδου. Είναι ο Πατριάρχης των ανοικτών οριζόντων, που έχει πλήρη συνείδηση των προβλημάτων και της αγωνίας του σύγχρονου ανθρώπου. Ανοιχτό πνεύμα, δίδει το λόγο της Ορθόδοξης Εκκλησίας ως λόγο ενότητας και παρηγορίας προς κάθε άνθρωπο. Ο Βαρθολομαίος, υπερβαίνοντας τις μικρότητες και τις διαφορές που αναφύονται στις σχέσεις των Ορθοδόξων Εκκλησιών, λόγω του εωσφορικού εγωισμού που συχνά είναι παρών και μεταξύ των ανθρώπων προς Εκκλησίας, μπορεί να αίρεται πάνω από αυτές και να προχωρεί σε συνθέσεις, δίνοντας διέξοδο στα αδιέξοδα. 

Ο Οικουμενικός Πατριάρχης κ. Βαρθολομαίος στέκεται και φυλάει άγρυπνος Θερμοπύλες της Ορθοδοξίας και του Γένους, ενώ γύρω του - δυστυχώς- «λύκοι» βαρείς», εντός της Εκκλησίας, υλακτούν και «κινούν την πτέρναν» κατά του ευεργέτη τους. Αλλά Εκείνος είναι σαν την Αγιά- Σοφιά: ήρεμος «ἐν τῇ δυνάμει» του, χωρίς να ενοχλεί, χωρίς να μισεί, αλλά φωτεινός, παρηγορητικός και ανεκτικός, περιμένει «ἐν ἀγάπῃ ἀνυποκρίτῳ» τη μετάνοια των φωνασκούντων, αυτών που «οὐκ οἴδασι τὶ ποιοῦσι». Η Ορθοδοξία έχει ηγέτη τον Οικουμενικό Πατριάρχη Βαρθολομαίο, «δεξιόν οιακοστρόφον» επί της ιεράς ολκάδος της Εκκλησίας, ο οποίος, χάριτι του Θεού, την κυβερνά και την κατευθύνει, με γνώση και επίγνωση των πραγμάτων, με αγάπη και ηρεμία, εν μέσω σκοπέλων και υφάλων και βράχων αλικτύπων, προς το φως του Χριστού. 

«Του Οικουμενικού Πατριάρχου κ.κ. Βαρθολομαίου εἴησαν πολλά τά ἔτη».