Panorthodox Synod : ΟΜΙΛΙΑ ΤΟΥ ΟΙΚΟΥΜΕΝΙΚΟΥ ΠΑΤΡΙΑΡΧΟΥ ΣΤΗΝ ΘΕΙΑΝ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑΝ ΤΗΣ ΕΟΡΤΗΣ ΤΗΣ ΥΨΩΣΕΩΣ ΤΟΥ ΤΙΜΙΟΥ ΣΤΑΥΡΟΥ ΙΕΡΟΣ ΝΑΟΣ ΑΓΙΟΥ ΔΗΜΗΤΡΙΟΥ, ΜΠΟΛΟΝΙΑ

Τετάρτη 15 Σεπτεμβρίου 2021

ΟΜΙΛΙΑ ΤΟΥ ΟΙΚΟΥΜΕΝΙΚΟΥ ΠΑΤΡΙΑΡΧΟΥ ΣΤΗΝ ΘΕΙΑΝ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑΝ ΤΗΣ ΕΟΡΤΗΣ ΤΗΣ ΥΨΩΣΕΩΣ ΤΟΥ ΤΙΜΙΟΥ ΣΤΑΥΡΟΥ ΙΕΡΟΣ ΝΑΟΣ ΑΓΙΟΥ ΔΗΜΗΤΡΙΟΥ, ΜΠΟΛΟΝΙΑ

Ομιλία της Α.Θ.Παναγιότητος του Οικουμενικού Πατριάρχου κ.κ. Βαρθολομαίου κατα την Θείαν Λειτουργίαν της εορτής της Υψώσεως του Τιμίου καὶ Ζωοποιού Σταυρού (Ιερὸς Ναὸς Αγίου Δημητρίου, Μπολόνια, 14 Σεπτεμβρίου 2021)

Ἱερώτατοι ἐν Χριστῷ ἀδελφοί,

Εὐλαβέστατοι πατέρες,

Ἐντιμολογιώτατοι Ἄρχοντες τῆς Ἁγίας τοῦ Χριστοῦ Μεγάλης Ἐκκλησίας,

Τέκνα ἐν Κυρίῳ ἀγαπητά,

Εὐδοκίᾳ τοῦ Πατρὸς καὶ συνεργείᾳ τοῦ ἁγίου Πνεύματος, ὁ Κύριος ἡμῶν Ἰησοῦς Χριστὸς κατέστη τὸ κύριον πρόσωπον τῆς ἐνσάρκου Θείας Οἰκονομίας. Συγκαταβάσει θείᾳ, ὁ μονογενὴς Υἱὸς καὶ Λόγος τοῦ Θεοῦ, ὁ Παλαιὸς τῶν ἡμερῶν καὶ Νέος Ἀδάμ, ἐσαρκώθη ἐκ τῆς ἁγίας Θεοτόκου καὶ ἀειπαρθένου Μαρίας, ἀνῆλθε δὲ ἐπὶ Σταυροῦ ὁ καταβὰς ἐξ οὐρανοῦ, ἐλευθερῶν ἡμᾶς ἐκ τῆς τυραννίδος τοῦ ᾍδου, ἤτοι τῆς φθορᾶς καὶ τοῦ θανάτου, τοῦ φόβου καὶ τοῦ ψεύδους, τῆς κακίας καὶ τῆς ἀδικίας. Οὖτος, μετὰ τὴν τριήμερον ἔγερσιν καὶ τὴν ἀνάληψιν αὐτοῦ, κατέλιπεν ἡμῖν «ὑπομνήματα τοῦ σωτηρίου αὐτοῦ πάθους» τό τε θεῖον καὶ ἱερὸν εὐαγγέλιον, τὸ ἄχραντον αὐτοῦ σῶμα καὶ τὸ τίμιον αὐτοῦ αἷμα, ὡς καὶ τὸ τίμιον ξύλον τοῦ Σταυροῦ, τὸν ὁποῖον οἱ Ὀρθόδοξοι Χριστιανοὶ ὑψοῦμεν πανηγυρικῶς καὶ προσκυνοῦμεν εὐλαβῶς ἐν Ἐκκλησίαις, ἐξόχως κατὰ τὴν σήμερον ἀγομένην ἑορτήν.

«Διὰ τοῦ Σταυροῦ», διατρανοῖ ὁ Μέγας Βασίλειος, «ἡ οἰκονομία τῆς ἐνανθρωπήσεως ἐτελέσθη» (Εἱς Ἡσαΐαν 3· PG 30, 557B). Ὡς ἐκ τούτου, ὁ Σταυρὸς τοῦ Χριστοῦ εἶναι συνυφασμένος μὲ τὴν ζωὴν παντὸς πιστοῦ. Εἶναι ἡ ἐλπὶς καὶ τὸ καύχημά του. Ὁ ἅγιος Κύριλλος Ἱεροσολύμων, εἰς τὰς Βαπτισματικὰς Κατηχήσεις, ἀναφέρει σχετικῶς (Κατήχησις ιγ ́ 1, 3): «Καύχημα μὲν τῆς Καθολικῆς Ἐκκλησίας καὶ πᾶσα πρᾶξις Ἰησοῦ, καύχημα δὲ καυχημάτων ὁ Σταυρός. […] Μὴ τοίνυν ἐπαισχυνώμεθα τῷ Σταυρῷ τοῦ Σωτῆρος, ἀλλὰ μᾶλλον ἐγκαυχώμεθα». Ἐν τῇ καυχήσει ταύτη εὑρίσκεται τὸ τέλειον νόημα τοῦ ἀγῶνος διὰ τὴν πνευματικὴν ζωήν, καθὼς λέγει ὁ Ἀπόστολος τῶν ἐθνῶν Παῦλος· «Ἐμοὶ δὲ μὴ γένοιτο καυχᾶσθαι εἰ μὴ ἐν τῷ Σταυρῷ τοῦ Κυρίου ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ, δι’ οὗ ἐμοὶ κόσμος ἐσταύρωται, κἀγὼ τῷ κόσμῳ» (Γαλ. ϛ´, 14). Δυνάμει τοῦ μυστηριακοῦ βαπτίσματος ἡμῶν «εἰς τὸν θάνατον τοῦ Κυρίου» (πβλ. Ρωμ. ϛ´, 4), ὁ ὡς ἄνω ἀποστολικὸς λόγος ἀποτελεῖ καὶ προσωπικὴν διακήρυξιν καὶ ὁμολογίαν ἑνὸς ἑκάστου ἑξ ἡμῶν. Προσέτι δέ, διὰ τῆς αὐτῆς πράξεως τοῦ βαπτίσματος, ὡς ὑπενθυμίζει εἰς ἡμᾶς ὁ Ἰωάννης ὁ Δαμασκηνός, «ὁ θάνατος τοῦ Χριστοῦ, ἤτοι ὁ Σταυρός, τὴν ἐνυπόστατον τοῦ Θεοῦ Σοφίαν ἡμᾶς περιέβαλε» (Ἔκδοσις ἀκριβὴς τῆς Ὀθροδόξου Πίστεως, δ ́ 11· PG 94, 1129Α).

Ὁ Σταυρὸς τῆς ἐνυποστάτου Σοφίας τοῦ Θεοῦ εἶναι «ὁ φύλαξ πάσης τῆς οἰκουμένης» (Ἑορτὴ τῆς Ὑψώσεως· εἰς τὸν Ὄρθρον, Ἐξαποστειλάριον), ἀλλὰ καὶ ὁ φύλαξ τοῦ πανσέπτου Οἰκουμενικοῦ Θρόνου, ἤτοι τῆς Ἁγίας τοῦ Χριστοῦ Μεγάλης Ἐκκλησίας, ὡς καὶ ἡ πυξὶς τοῦ Προκαθημένου αὐτῆς. Ἡ ποιμαντορικὴ ράβδος, τὴν ὁποίαν, ἐλέῳ Θεοῦ, βαστάζομεν, ὡς Ἀρχιεπίσκοπος Κωνσταντινουπόλεως-Νέας Ρώμης καὶ Οἰκουμενικὸς Πατριάρχης ἐπὶ τριάκοντα ἔτη, ἀποτελεῖ, κατὰ τὸ κοινὸν βίωμα τῶν προκατόχων ἡμῶν, ἀντίτυπον τῆς ράβδου τοῦ Μωϋσέως, ἡ ὁποία συνιστᾷ προτύπωσιν τοῦ Σταυροῦ τοῦ Κυρίου. Τὸ μυστήριον τοῦ τιμίου Σταυροῦ συνδέεται ἀρρήκτως μετὰ τοῦ μυστηρίου τῆς Θείας Οἰκονομίας, ἤτοι τῆς προαιωνίου θείας βουλῆς τῆς ἐνανθρωπήσεως, διὰ νὰ καταστήσῃ ἀπολύτως προσιτὴν καὶ ἄμεσον τὴν κοινωνίαν Θεοῦ καὶ ἀνθρώπου. Αὕτη ἡ μεγάλη πραγματικότης γίνεται κατανοητή, μόνον ἐὰν διεισδύσωμεν εἰς τὸ μυστήριον τοῦ τιμίου Σταυροῦ, ἀναφερόμενοι εἰς τὰς δύο βασικὰς ἰδιότητας αὐτοῦ, ἤτοι τοῦ θριάμβου καὶ τῆς θεραπείας, ἀνατρέχοντες ἐν ταὐτῷ καὶ εἰς τὰς μωσαϊκὰς προτυπώσεις ἐκ τῆς Παλαιᾶς Διαθήκης.

Πρώτη ἰδιότης τοῦ τιμίου Σταυροῦ εἶναι αὐτὴ τοῦ θριάμβου. Εἰς τὸν ἀόρατον πόλεμον ὅστις διεξάγεται κατὰ τοῦ διαβόλου, ὅλως διδακτικὴ εἶναι καὶ ἡ νίκη τοῦ λαοῦ τοῦ Θεοῦ ἔναντι τοῦ πανώλους Ἀμαλήκ, ὡς αὕτη περιγράφεται ἐν τῇ Ἁγίᾳ Γραφῇ. Εἰδικώτερον, συμφώνως πρὸς τὴν μαρτυρίαν τοῦ βιβλίου τῆς Ἐξόδου (ιζ΄, 8- 15), ὁ λαὸς τοῦ Ἰσραὴλ ἐθριάμβευσεν, ἐπειδὴ ἀκριβῶς ὁ Μωυσῆς ἤγειρε τὴν ράβδον αὐτοῦ, ἔχων τὰς χεῖρας ὑψωμένας εἰς σχῆμα σταυροῦ. Ὁμοίως καὶ ἡμεῖς γινόμεθα θριαμβευταὶ εἰς τὸν πνευματικὸν ἀγῶνα ἡμῶν, ὁσάκις ἀτενίζομεν εἰς τὸν Σταυρὸν τοῦ Κυρίου. Διὰ τοῦτο ψάλλομεν εἰς τὸν κανόνα τοῦ Ὄρθρου τῆς σημερινῆς ἑορτῆς, (Ποίημα Κοσμᾶ τοῦ Μελῳδοῦ· ᾠδὴ α΄, τροπάριον α΄): «Τὸν τύπον πάλαι Μωσῆς τοῦ ἀχράντου πάθους, ἐν ἑαυτῷ προέφηνε, τῶν ἱερῶν μεσούμενος. Σταυρῷ δὲ σχηματισθείς, τεταμέναις τρόπαιον παλάμαις ἤγειρε, τὸ κράτος διολέσας Ἀμαλὴκ τοῦ πανώλους· διὸ Χριστῷ ᾄσωμεν τῷ Θεῷ ἡμῶν, ὅτι δεδόξασται».

Βεβαίως, ὁ γηραιὸς Μωυσῆς δὲν ἦτο μόνος, ἀλλὰ παρίσταντο καὶ ὁ Ἀαρών μετὰ τοῦ Ὤρ, οἵτινες ὑπεστήριζον τὰς χεῖρας αὐτοῦ διὰ τὴν ὑπερίσχυσιν τοῦ Ἰσραὴλ ἔναντι τοῦ Ἀμαλήκ. Ἀντιστοίχως, ὁ ἑκάστοτε Πατριάρχης παρίσταται, ὡς ἄλλος Μωυσῆς, κατὰ τὴν πατριαρχικὴν αὐτοῦ διακονίαν ἐν Φαναρίῳ, ὑπὸ «ἱερῶν (ἀνδρῶν) μεσούμενος», ἀκτινοβολῶν διὰ τοῦ βιώματος τοῦ Σταυροῦ τὸ σταυροαναστάσιμον μήνυμα τῆς Ἐκκλησίας Κωνσταντινουπόλεως. Εἰς τὴν θέσιν τοῦ Ἀαρὼν εὑρίσκονται οἱ ἀδελφοὶ τῆς ἡμῶν Μετριότητος, οἱ ἅγιοι Ἀρχιερεῖς, ὡς καὶ ὁ εὐσεβὴς κλῆρος τοῦ Οἰκουμενικοῦ Θρόνου, εἰς δὲ τὴν θέσιν τοῦ Ὤρ εὑρίσκονται οἱ πιστοὶ λαϊκοί, τέκνα τῆς Μεγάλης τοῦ Χριστοῦ Ἐκκλησίας, ἰδιαιτέρως δὲ οἱ ἄρχοντες ὀφφικίαλοι αὐτῆς, εἰς τοὺς ὁποίους ἅπαξ ἔτι ἐπιδαψιλεύομεν, ἐκ τῆς θέσεως ταύτης, τὴν πατριαρχικὴν ἡμῶν εὐλογίαν καὶ εὐαρέσκειαν.

Αἰτούμενοι τὸ ἔλεος τοῦ Παντοδυνάμου Σωτῆρος Ἰησοῦ, ἀναμέλπομεν τὸν ὕμνον (Ἦχος πλ. β ́, εἰς τὸ Κύριε, ἐκέκραξα, στιχηρὸν α ́): «Νίκην ἔχων, Χριστέ, τὴν κατὰ τοῦ ᾍδου, ἐν τῷ Σταυρῷ ἀνῆλθες, ἵνα τοὺς ἐν σκότει θανάτου καθημένους, συναναστήσῃς σεαυτῷ, ὁ ἐν νεκροῖς ἐλεύθερος». Ὁ δὲ Ρωμανὸς ὁ Μελῳδός, εἰς τὸ Σταυρώσιμον Κοντάκιον αὐτοῦ, ἀναπτύσσει ἔτι περαιτέρω τὴν θεματικὴν τῆς διὰ τοῦ Σταυροῦ νίκης κατὰ τοῦ ᾍδου, περιγράφων τὸν θρῆνον ὡς καὶ τὸ ἄλγος τοῦ ᾍδου, ὅταν αὐτὸς ἀντικρίζῃ τὸν Σταυρὸν τοῦ Κυρίου:

Τρεῖς σταυροὺς ἐπήξατο ἐν Γολγοθᾷ ὁ Πιλᾶτος,
δύο τοῖς λῃστεύσασι καὶ ἕνα τῷ Ζωοδότῃ·
ὃν εἶδεν ὁ ᾍδης καὶ εἶπε τοῖς κάτω·
«Ὦ λειτουργοί μου καὶ δυνάμεις μου, τίς ὁ ἐμπήξας ἧλον τῇ καρδίᾳ μου;

Ξυλίνη με λόγχη ἐκέντησεν ἄφνω καὶ διαρρήσσομαι·

τὰ ἔνδον πονῶ, τὴν κοιλίαν μου ἀλγῶ·
τὰ αἰσθητήριά μου· μαιμάσσει τὸ πνεῦμά μου,

καὶ ἀναγκάζομαι ἐξερεύξασθαι τὸν Ἀδὰμ καὶ τοὺς Ἀδὰμ ξύλῳ δοθέντας μοι·

ξύλον τούτους εἰσάγει πάλιν εἰς τὸν παράδεισον».

Δευτέρα ἰδιότης τοῦ Τιμίου Σταυροῦ, ἀλλὰ καὶ τῆς ράβδου τοῦ Μωυσέως, εἶναι αὐτὴ τῆς θεραπείας, ἔναντι τῆς προσβολῆς τοῦ ἰοβόλου ὄφεως. Καὶ πάλιν ψάλλομεν εἰς τὸν κανόνα τοῦ Ὄρθρου (ᾠδὴ α΄, τροπάριον β ́): «Ἀνέθηκε Μωυσῆς ἐπὶ στήλης ἄκος, φθοροποιοῦ λυτήριον καὶ ἰοβόλου δήγματος· καὶ ξύλῳ τύπῳ Σταυροῦ, τὸν πρὸς γῆν συρόμενον ὄφιν προσέδησεν ἐγκάρσιον, ἐν τούτῳ θριαμβεύσας τὸ πῆμα· διὸ Χριστῷ ᾄσωμεν τῷ Θεῷ ἡμῶν, ὅτι δεδόξασται». Ἡ ἀναφορὰ ἐδῶ εἶναι ἀρχικῶς εἰς τὸ θαῦμα ὅπερ ἐπετελέσθη εἰς τὴν ἕρημον ὑπὸ τοῦ θεόπτου Μωυσέως, τὸ ὁποῖον καταγράφεται εἰς τὸ παλαιοδιαθηκικὸν βιβλίον τῶν Ἀριθμῶν. Ἐκεῖ ἀναγινώσκομεν ὅτι εἰς τὴν ἕρημον, μετὰ τὴν προσβολὴν τοῦ λαοῦ ὑπὸ τῶν θανατηφόρων ὄφεων (Ἀριθμ. κα΄, 9), «… ἐποίησε Μωυσῆς ὄφιν χαλκοῦν καὶ ἔστησεν αὐτὸν ἐπὶ σημείου, καὶ ἐγένετο ὅταν ἔδακνεν ὄφις ἄνθρωπον, καὶ ἐπέβλεψεν ἐπὶ τὸν ὄφιν τὸν χαλκοῦν καὶ ἔζη». Ὁ δὲ εὐαγγελιστὴς Ἰωάννης ὁ Θεολόγος, ἑρμηνεύων χριστολογικῶς τὸ γεγονὸς αὐτό, γράφει (Ἰωάν. γ΄, 13-15): «… οὐδεὶς ἀναβέβηκεν εἰς τὸν οὐρανόν, εἰ μὴ ὁ ἐκ τοῦ οὐρανοῦ καταβάς, ὁ υἱὸς τοῦ ἀνθρώπου ὁ ὢν ἐν τῷ οὐρανῷ. Καὶ καθὼς Μωυσῆς ὕψωσε τὸν ὄφιν ἐν τῇ ἐρήμῳ, οὕτως ὑψωθῆναι δεῖ τὸν υἱὸν τοῦ ἀνθρώπου, ἵνα πᾶς ὁ πιστεύων εἰς αὐτὸν μὴ ἀπόληται, ἀλλ’ ἔχῃ ζωὴν αἰώνιον».

Σκοπὸς τοῦ Σταυροῦ, λοιπόν, εἶναι ἡ αἰώνιος ζωή, ἡ σωτηρία πάντων τῶν πιστευόντων εἰς τὸν Κύριον. Ὡς ὑπόμνησις δὲ τῆς διὰ τοῦ Σταυροῦ προσφερομένης ἡμῖν σωτηρίας, ἡ ποιμαντορικὴ ράβδος τῶν ἀρχιερέων κατασκευάζεται ὡσεὶ χάλκινος, σταυρόσχημος, δικέφαλος ὄφις, διὰ νὰ προβάλῃ ἐν τῷ σχήματι τοῦτο τὴν θαυματουργικὴν δύναμιν τῆς Ἐκκλησίας διὰ τὴν θεραπείαν τῶν ποικίλων ἀσθενειῶν, σωματικῶν καὶ πνευματικῶν, ὅλως ἰδιαιτέρως κατὰ τὰς ἐσχάτας ταύτας ἡμέρας, ἐν αἷς ἡ ἀνθρωπότης δοκιμάζεται πολλαπλῶς ὑπὸ τῆς ἐνσκηψάσης πανδημίας.

Ἅπαντες εἴμεθα τετραυματισμένοι ὑπὸ τοῦ ἰοβόλου ὄφεως, ἅπαντες πονοῦμεν, ἅπαντες χρήζομεν θεραπείας, καθὼς ἀγωνιζόμεθα καθημερινῶς εἰς τὸν στίβον τῆς ζωῆς, ἐντὸς δυσμενῶν συνθηκῶν, πνευματικῶν, σωματικῶν, ψυχικῶν, πολιτικῶν, οἰκονομικῶν καὶ ὑπαρξιακῶν. Εἰς τὸ πλαίσιον τοῦτο, ἀγωνιζόμεθα φιλοτίμως κατὰ τῶν παθῶν ἡμῶν καὶ κατὰ τῶν ἐπιβουλῶν τοῦ ἀλλότριον. Εἰς τὴν ἐπώδυνον ταύτην κατάστασιν, πολλάκις εἴμεθα ἕτοιμοι νὰ κράξωμεν: «Ἠλὶ ἠλί, λαμὰ σαβαχθανί; τοῦτ’ ἔστιν· Θεέ μου, Θεέ μου, ἱνατί με ἐγκατέλιπες;» (Ματθ. κζ ́, 46). Ἐκ τῆς παλαίστρας ταύτης, ὡς ὁ προπάτωρ Ἰακώβ (πβλ. Γέν. λβ ́, 22-32), δὲν ἐξερχόμεθα ἀλώβητοι· συνεχίζομεν ὅμως, μὲ τὴν χάριν τοῦ παντοδυνάμου Θεοῦ, τὸν καλὸν ἀγῶνα. Ἐλπὶς καὶ δύναμις πάντων ἡμῶν ὁ Σταυρὸς τοῦ Κυρίου, ὅστις εἶναι «ὁ τῶν πιστῶν στηριγμός». Ὁ Χριστός, «ὁ αἴρων τὴν ἁμαρτίαν τοῦ κόσμου», εἶναι ἐν τέλει ὁ νικητής. «Ταῦτα λελάληκα ὑμῖν, ἵνα ἐν ἐμοὶ εἰρήνην ἔχητε. Ἐν τῷ κόσμῳ θλῖψιν ἕξετε· ἀλλὰ θαρσεῖτε, ἐγὼ νενίκηκα τὸν κόσμον» (Ἰω. ιϛ´, 33).

Ἡ θεραπευτικὴ καὶ νικηφόρος αὕτη δύναμις τοῦ Σταυροῦ ἔρχεται, σήμερον εἰδικῶς, διὰ νὰ ἐπουλώσῃ τὰ τραύματα ἅτινα προκαλοῦν ἡ ἁμαρτία, ἡ ἀνομία καὶ ἡ φιλαυτία, ὁ μερισμὸς καὶ τὰ σχίσματα τῶν χριστιανῶν, ὡς καὶ ἡ ἀπληστία τῶν ἀνθρώπων, ἥτις ὁδηγεῖ, μεταξὺ ἄλλων, εἰς τὴν καταστροφὴν τοῦ φυσικοῦ περιβάλλοντος, αἱ τραγικαὶ συνέπειαι τῆς ὁποίας αὐξάνονται ὁσημέραι. Ἀλλ᾽ ἡ δύναμις τοῦ Σταυροῦ ἐνεργοποιεῖται, ὅταν ἀπὸ κοινοῦ πορευόμεθα ἐν ἀγάπῃ, ἡ ὁποία δὲν σταυρώνει, ἀλλὰ σταυρώνεται, δὲν διεκδικεῖ, ἀλλὰ μοιράζεται, δὲν ἀπαιτεῖ, ἀλλά διακονεῖ. Εἰς τὴν ὁδὸν ταύτην, ἀπλανὴς ὁδηγὸς ἡμῶν εἶναι ὁ τίμιος καὶ ζωοποιὸς Σταυρὸς τοῦ Κυρίου, ὅστις χαρίζεται ἡμῖν τὴν ἄφεσιν τῶν ἁμαρτιῶν, τὴν ἑνότητα τῆς πίστεως καὶ τὴν χαρὰν τῆς σωτηρίας· διὸ καὶ ψάλλομεν ἐν ἀγαλλιάσει: «Τὰ οὐράνια καὶ τὰ ἐπίγεια συγχαίρουσι δικαίως τῷ Ἀδὰμ ὅτι κέκληται πάλιν εἰς τὸν παράδεισον». «Διὰ τοῦ Σταυροῦ σου, Χριστέ, μία ποίμνη γέγονεν Ἀγγέλων καὶ ἀνθρώπων καὶ μία Ἐκκλησία· οὐρανὸς καὶ ἡ γῆ ἀγάλλεται, Κύριε, δόξα σοι» (Παρακλητική· Τετάρτη, ἦχος α ́. Εἰς τὸν Ὄρθρον· ἀπόστιχα σταυρώσιμα, β ́).

Εἴθε καὶ ἡμεῖς ἅπαντες, ἀδελφοὶ καὶ τέκνα ἐν Κυρίῳ ἀγαπητά, νὰ ἀξιωθῶμεν, «δυνάμει τοῦ τιμίου καὶ ζωοποιοῦ Σταυροῦ», τοιαύτης τιμῆς καὶ σωτηρίας. Γένοιτο

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου

Σημείωση: Μόνο ένα μέλος αυτού του ιστολογίου μπορεί να αναρτήσει σχόλιο.