ΚΥΡΙΑΚΗ Α΄ΛΟΥΚΑ: ΜΝΗΜΗ ΤΗΣ ΑΓΙΑΣ ΜΕΓΑΛΟΜΑΡΤΥΡΟΣ ΙΣΑΠΟΣΤΟΛΟΥ ΘΕΚΛΑΣ

 Ι. ΜΟΝΗ ΑΓΙΑΣ ΘΕΚΛΑΣ, ΜΑΑΛΟΥΛΑ ΣΥΡΙΑΣ

Τὸ Μυστήριο τῆς Θείας Οἰκονομίας κατὰ τὰ Ἀναγνώσματα τῆς Κυριακῆς καί τινων ἑορτῶν

Δέσπω Ἀθ. Λιάλιου, Α.Π.Θ.

ΚΥΡΙΑΚΗ Α´ ΛΟΥΚΑ, 24 Σεπτεμβρίου 2023, Μνήμη τῆς Ἁγίας Μεγαλομάρτυρος καὶ Ἰσαποστόλου Θέκλης (Αριθμ. 43Β1)

Α. 1. Η Αγία Θέκλα είναι Πτωτομάρτυς, Πρώταθλος των γυναικών και Ισαπόστολος, μαθήτρια του Αποστόλου Παύλου, καταγόμενη από το Ικόνιο της Λυκαονίας, που απετέλεσε τμήμα της ευρύτερης περιοχής της Καππαδοκίας. Είναι η Μεγαλομάρτυς που μνημονεύεται ήδη από τις αρχές του 4ου αιώνα μαζί με τη δράση των Αγίων Αποστόλων στο Ικόνιο, την Αντιόχεια, τα Μύρα, τη Σελεύκεια της Κιλικίας, τη Ρώμη με την Κατακόμβη της Αγίας Θέκλας, τη Συρία, όπου στο χωριό Μααλούλα υπάρχει το μοναστήρι της Αγίας Θέκλας, πιο πιθανός τόπος του μαρτυρίου της, με δεδομένο ότι και οι πρώτοι Πατέρες που την μνημονεύουν, όπως οι Άγιοι Γρηγόριος Νύσσης και Γρηγόριος Θεολόγος, προέρχονται από την αυτήν ευρύτερη περιοχή. Λείψανά της υπάρχουν στο μοναστήρι της Αγίας Θέκλας, ιδρυμένο από την Αγία Ελένη, κοντά στη Λάρνακα της Κύπρου και στην εκκλησία των Αγίων Αναργύρων Δράμας, που μεταφέρθηκαν από τους εξ Ικονίου πρόσφυγες.

2. Στην Κωνσταντινούπολη υπήρχε παρεκκλήσιο της Αγίας Θέκλας μέσα στο Παλάτι των Βλαχερνών στον έκτο λόφο, ήδη από τις αρχές του έκτου αιώνα, και η εορτή της μνήμης της περιγράφεται από το Τυπικό της Μεγάλης του Χριστού Εκκλησίας, με τη λιτή να πορεύεται από το Φόρο του Μεγάλου Κωνσταντίνου, προφανώς δια της Μέσης οδού, προς τον πάνσεπτο ναό της. Η διάταξη της εορτής καταγράφει το καθορισμένο Αποστολικό και Ευαγγελικό Ανάγνωσμα της Ισαποστόλου, που για τη φετεινή εορτή, επειδή συμπίπτει με την πρώτη Κυριακή του Λουκά, το Ευαγγελικό είναι εκ του Κατά Λουκάν Ευαγγελίου.

Β. 1. Το Αποστολικό Ανάγνωσμα της σημερινής Κυριακής βρίσκεται στην ίδια νοηματική ενότητα με εκείνο των Ιερομαρτύρων. Εντασσόμενο, ωστόσο, το παρόν Ανάγνωσμα στο ευρύτερο πλαίσιο του Μυστηρίου της Θείας Οικονομίας κινείται σε τρεις άξονες, δηλαδή την αναφορά των διωγμών των ευσεβών εξ αιτίας της πίστης, τις προϋποθέσεις πιστοποίησης της πίστης και τη γνώση των ιερών γραμμάτων ως εξοπλισμού σοφίας για τη σωτηρία, η οποία ταυτίζεται με την πίστη στον Ιησού Χριστό. Πρέπει να σημειωθεί ότι η πίστη στον Ιησού Χριστό για τον Απόστολο Παύλο δεν είναι μία παραδοχή κάποιων αντικειμενικών επιταγών αλλά αφορά στο περιεχόμενο των ιερών γραμμάτων. Πρόκειται για την αποδοχή και ομολογία όλων των θεοφανικών γεγονότων της ιστορίας του Ισραήλ και της ένσαρκης επιφάνειας του Υιού και Λόγου του Θεού Πατρός, του Κυρίου ημών Ιησού Χριστού, κατά τη μαρτυρία των παθόντων θεοπτών. Γι᾽ αυτό υπενθυμίζεται στον Τιμόθεο το «ἐν οἷς ἔμαθες καὶ ἐπιστώθης» και το «παρὰ τίνος ἔμαθες». Η αναφορά στους διωγμούς και τα παθήματα των ευσεβών αντικατοπτρίζει τη δύσκολη κατάσταση, στην οποία βρίσκεται ο Απόστολος Παύλος τον καιρό συγγραφής της Β´ Επιστολής Προς Τιμόθεο, αλλά συγχρόνως αυτή αποτελεί υπόμνηση προς τον Τιμόθεο για ένα ενδεχόμενο που μπορεί να συμβεί και στον ίδιο ανά πάσα στιγμή, ενώ η ανάγνωση της περικοπής και κατά την Κυριακή του Τελώνου και του Φαρισαίου ενισχύει την εγρήγορση για τον αγώνα κατά των φθοροποιών παθών κατά το στάδιο του Τριωδίου.

2. Η Επιστολή Β´ Προς Τιμόθεον είναι χρονικά η τελευταία Επιστολή του Αποστόλου Παύλου και γράφτηκε από τη φυλακή του στη Ρώμη εν αναμονή της εκτελέσεώς του: «ἐν ᾧ κακοπαθῶ μέχρι δεσμῶν ὡς κακοῦργος». Η σημερινή περικοπή είναι μέρος των παραινέσεων του Αποστόλου Παύλου προς τον Τιμόθεο, ο οποίος υπήρξε από τους πλέον έμπιστους μαθητές του Απόστολου Παύλου, από τα Λύστρα της Λυκαονίας με μητέρα Ιουδαία χριστιανή και πατέρα Έλληνα. Μολονότι ήταν ασθενικός ανέλαβε αποστολές στη διάρκεια των περιοδειών του Αποστόλου Παύλου σχεδόν σε όλες τις Ελληνικές πόλεις, ενώ έδρασε ως επίσκοπος της Εφέσου, που σήμερα είναι μία από τις Γεροντικές Μητροπόλεις του Οικουμενικού Πατριαρχείου. Φαίνεται ότι ο Τιμόθεος βρέθηκε στη Ρώμη κοντά στο φυλακισμένο Παύλο και μετά το μαρτύριό του επέστρεψε στην Έφεσο, όπου μαρτύρησε και ο ίδιος από τους ειδωλολάτρεις που είχαν κέντρο τους το ναό, «καταγώγιον» της θεάς Αρτέμιδος. Λόγω της διπλής καταγωγής του ο Απόστολος Τιμόθεος φαίνεται ότι εκινείτο με άνεση ανάμεσα στους δύο κόσμους, εθνικό και ιουδαϊκό, και οι παραινέσεις του Αποστόλου Παύλου προς αυτόν φέρουν τον εκφραστικό- παραδειγματικό τρόπο των δύο κόσμων σε αντιστοίχηση με το κοινωνικό και πολιτιστικό περιβάλλον της Εφέσου και του Ελληνορωμαϊκού κόσμου της Μεσογείου, όπου αναδύθηκαν οι πρώτες Αποστολικές κοινότητες. Πάντως κέντρο των παραινέσεων είναι ο Ιησούς Χριστός κατά τις επαγγελίες, όμως, των Προφητών («ἐκ σπέρματος Δαυίδ») και, βέβαια, ο καινούργιος κόσμος των πιστών της χάριτος και της σωτηρίας εν Χριστώ Αναστάντι, που συνιστά το Ευαγγέλιο, το κήρυγμα του Αποστόλου Παύλου.

3. Για τον Απόστολο Παύλο το κήρυγμα της Αναστάσεως του Ιησού Χριστού ως του ασάρκου Λόγου των Προφητικών επαγγελιών, δηλαδή, ως του Κυρίου και Θεού της δημιουργίας του κόσμου, του αυτού Κυρίου του Θεού των Προφητικών Θεοφανειών, αναιρεί το απλοϊκό αίτημα του Ελληνικού κόσμου περί αναζητήσεως μιας αθανασίας μέσω της ειδωλοποίησης του κύκλου της ζωής και του θανάτου της φυσικής πραγματικότητος και των σχετικών θεοτήτων, ή της σοφίας ως γνώσης του κόσμου με ουκ ολίγη ανθρώπινη οίηση, γιατί με την Ανάσταση του Χριστού, του Κυρίου της Δόξης, αίρεται η αντίθεση μεταξύ των δύο καταστάσεων, της ζωής και του θανάτου, καθώς ο Χριστός ενοποιεί και πάλι το ανθρώπινο γένος από τη δημιουργία των Πρωτοπλάστων, ζώντων και τεθνεώτων, στον άπειρο χρόνο της βασιλείας του, «οὗ τῆς βασιλείας οὐκ ἔσται τέλος».

Γ. 1. Το Ευαγγελικό Ανάγνωσμα μπορεί να συνδεθεί με την εορτή του Γενεθλίου της Θεοτόκου, ή το πρόσωπο του Αγίου Ιωάννη του Ευαγγελιστή, αφού έχουμε την αρχή της κλήσεως των πρώτων Μαθητών. Έχει προηγηθεί στο τρίτο κεφάλαιο του Κατά Λουκάν Ευαγγελίου η βάπτιση του Χριστού από τον Ιωάννη, στο τέταρτο οι πειρασμοί και το κήρυγμα στις Συναγωγές της Ιουδαίας, οι θεραπείες και οι θεοσημίες, η θεραπεία της πεθεράς του Σίμωνος και με την αρχή του πέμπτου κεφαλαίου ο Χριστός ανοίγει το κήρυγμά του στον ὄχλο, προς όλο τον κόσμο. Πρέπει να σημειωθεί και πάλι ότι οι Ισραηλίτες της Ιουδαίας, των Ιεροσολύμων, θεωρούσαν τους Ισραηλίτες της Γαλιλαίας δεύτερης κατηγορίας, λόγω επιμειξιών και εγκαταστάσεων και άλλων εθνοτήτων, Ελλήνων και Ρωμαίων, στη Γαλιλαία. Ασφαλώς, στους ακροατές του Χριστού εκτός Συναγωγών, στον όχλο, περιλαμβάνονταν και μη Ιουδαίοι, ή προσήλυτοι. Σημειωτέον ότι οι προσήλυτοι είναι ένα στοιχείο που προσέφερε στον Ισραήλ το οικουμενικό στοιχείο, ένα θεόσδοτο άνοιγμα προς τα έθνη. Εξάλλου, μετά το κήρυγμα από το πλοίο του Σίμωνος- Πέτρου προς τον όχλο και την υπερπληθώρα των ιχθύων από το Σίμωνα και τους αδελφούς Ιάκωβο και Ιωάννη, παιδιά του Ζεβεδαίου, συγγενείς του Χριστού, που ήσαν και μεταξύ τους γνωστοί, ο Χριστός καλεί τον Πέτρο λέγοντας: «Μὴ φοβοῦ· ἀπὸ τοῦ νῦν ἀνθρώπους ἔσῃ ζωγρῶν». Είναι κλήση που αφορά σε όλους τους ανθρώπους, όχι μόνο στους οικείους του Νόμου. Οι τρεις τους έβγαλαν τις βάρκες στη στεριά και ακολούθησαν το Χριστό. Στο ίδιο σημείο θα τους συναντήσει ο Χριστός μετά την Ανάσταση, όταν, απογοητευμένοι με τη Σταύρωση, ξαναγύρισαν στη Γεννησαρέτ και άρχισαν να επιδιορθώνουν τις βάρκες! Ας σημειωθεί ακροτελεύτια ότι ο Πέτρος, ο οποίος ήταν προηγουμένως αυτόπτης μάρτυρας της θεραπείας της πεθεράς του, δεν είχε φανεί να του είχε δημιουργήσει το γεγονός ιδιαίτερη εντύπωση. Μετά τη θεραπεία πάει στην παραλία και ετοιμάζεται να ψαρέψει, η πληθωρική ψαριά τον εντυπωσιάζει, ως γνώστη του επαγγέλματος, ίσως και όλες οι θεοσημείες, ομολογεί την αναξιότητά του, αλλά και τη θεότητα του Χριστού, γιατί πέφτει στα γόνατα του Χριστού, τον αποκαλεί Κύριο. Η περιγραφή μάς παραπέμπει στην πίστη ενός Ισραηλίτη, που γνωρίζει την πρώτη εντολή του Δεκαλόγου. Έτσι εξηγείται και η άμεση ανταπόκριση στην κλήση.

2. Πορευόμενη η Εκκλησία προς το γεγονός της Γεννήσεως του Χριστού, ως γεγονός που αφορά σε όλο τον κόσμο, εγκαινιάζει την ανάγνωση του Ευαγγελίου του Λουκά, τρεις σχεδόν μήνες πριν, για να κατηχηθούμε άπαντες με ασφάλεια, όπως σημειώνει ο Ευαγγελιστής από τις πρώτες γραμμές του Ευαγγελίου του, αυτός ένας προσήλυτος, ή ένας χριστιανός εξ εθνών!

Αποστολικό Ανάγνωσμα: Β´ Τιμ. γ´, 10-15: «10 Σὺ δὲ παρηκολούθηκάς μου τῇ διδασκαλίᾳ, τῇ ἀγωγῇ, τῇ προθέσει, τῇ πίστει, τῇ μακροθυμίᾳ, τῇ ἀγάπῃ, τῇ ὑπομονῇ, 11 τοῖς διωγμοῖς, τοῖς παθήμασιν, οἷά μοι ἐγένοντο ἐν Ἀντιοχείᾳ, ἐν Ἰκονίῳ, ἐν Λύστροις, οἵους διωγμοὺς ὑπήνεγκα! καὶ ἐκ πάντων με ἐρρύσατο ὁ Κύριος. 12 καὶ πάντες δὲ οἱ θέλοντες εὐσεβῶς ζῆν ἐν Χριστῷ Ἰησοῦ διωχθήσονται· 13 πονηροὶ δὲ ἄνθρωποι καὶ γόητες προκόψουσιν ἐπὶ τὸ χεῖρον, πλανῶντες καὶ πλανώμενοι. 14 σὺ δὲ μένε ἐν οἷς ἔμαθες καὶ ἐπιστώθης, εἰδὼς παρὰ τίνος ἔμαθες, 15 καὶ ὅτι ἀπὸ βρέφους τὰ ἱερὰ γράμματα οἶδας, τὰ δυνάμενά σε σοφίσαι εἰς σωτηρίαν διὰ πίστεως τῆς ἐν Χριστῷ Ἰησοῦ».

 

Ευαγγελικό Ανάγνωσμα: Λουκ. ε´, 1-11: «1 Ἐγένετο δὲ ἐν τῷ τὸν ὄχλον ἐπικεῖσθαι αὐτῷ τοῦ ἀκούειν τὸν λόγον τοῦ Θεοῦ καὶ αὐτὸς ἦν ἑστὼς παρὰ τὴν λίμνην Γεννησαρέτ, 2 καὶ εἶδε δύο πλοῖα ἑστῶτα παρὰ τὴν λίμνην· οἱ δὲ ἁλιεῖς ἀποβάντες ἀπ’ αὐτῶν ἀπέπλυνον τὰ δίκτυα. 3 ἐμβὰς δὲ εἰς ἓν τῶν πλοίων, ὃ ἦν Σίμωνος, ἠρώτησεν αὐτὸν ἀπὸ τῆς γῆς ἐπαναγαγεῖν ὀλίγον· καὶ καθίσας ἐδίδασκεν ἐκ τοῦ πλοίου τοὺς ὄχλους. 4 ὡς δὲ ἐπαύσατο λαλῶν, εἶπε πρὸς τὸν Σίμωνα· Ἐπανάγαγε εἰς τὸ βάθος καὶ χαλάσατε τὰ δίκτυα ὑμῶν εἰς ἄγραν. 5 καὶ ἀποκριθεὶς Σίμων εἶπεν αὐτῷ· Ἐπιστάτα, δι᾽ ὅλης νυκτὸς κοπιάσαντες οὐδὲν ἐλάβομεν· ἐπὶ δὲ τῷ ῥήματί σου χαλάσω τὸ δίκτυον. 6 καὶ τοῦτο ποιήσαντες συνέκλεισαν πλῆθος ἰχθύων πολύ· διερρήγνυτο δὲ τὸ δίκτυον αὐτῶν. 7 καὶ κατένευσαν τοῖς μετόχοις τοῖς ἐν τῷ ἑτέρῳ πλοίῳ τοῦ ἐλθόντας συλλαβέσθαι αὐτοῖς· καὶ ἦλθον, καὶ ἔπλησαν ἀμφότερα τὰ πλοῖα, ὥστε βυθίζεσθαι αὐτά. 8 ἰδὼν δὲ Σίμων Πέτρος προσέπεσε τοῖς γόνασιν Ἰησοῦ λέγων· Ἔξελθε ἀπ᾽ ἐμοῦ, ὅτι ἀνὴρ ἁμαρτωλός εἰμι, Κύριε· 9 θάμβος γὰρ περιέσχεν αὐτὸν καὶ πάντας τοὺς σὺν αὐτῷ ἐπὶ τῇ ἄγρᾳ τῶν ἰχθύων ᾗ συνέλαβον, 10 ὁμοίως δὲ καὶ Ἰάκωβον καὶ Ἰωάννην, υἱοὺς Ζεβεδαίου, οἳ ἦσαν κοινωνοὶ τῷ Σίμωνι. καὶ εἶπε πρὸς τὸν Σίμωνα ὁ Ἰησοῦς· Μὴ φοβοῦ· ἀπὸ τοῦ νῦν ἀνθρώπους ἔσῃ ζωγρῶν. 11 καὶ καταγαγόντες τὰ πλοῖα ἐπὶ τὴν γῆν, ἀφέντες ἅπαντα ἠκολούθησαν αὐτῷ».