ΚΥΡΙΑΚΗ ΙΓ´ ΛΟΥΚΑ, 26 Νοεμβρίου 2023

 

Τὸ Μυστήριο τῆς Θείας Οἰκονομίας κατὰ τὰ Ἀναγνώσματα τῆς Κυριακῆς καί τινων ἑορτῶν

Δέσπω Ἀθ. Λιάλιου, Α.Π.Θ.

ΚΥΡΙΑΚΗ ΙΓ´ ΛΟΥΚΑ, 26 Νοεμβρίου 2023, Μνήμη τῶν Ὁσίων Πατέρων ἡμῶν Ἀλυπίου τοῦ Κιονίτου (7ος αἰ.), Νίκωνος τοῦ Μετανοεῖτε (10ος αἰ.), Στυλιανοῦ τοῦ Παφλαγόνος (4ος αἰ.) καὶ Γεωργίου Νεομάρτυρος τοῦ Χιοπολίτου (1807), (Αριθμ. 54Β)

Α. 1. Η σημερινή Κυριακή μετά την Απόδοση της εορτής των Εισοδίων σηματοδοτεί περισσότερο εντατικά την περιόδο αναμονής και προχειρισμού της εορτής τῆς κατὰ Σάρκα Γεννήσεως τοῦ Κυρίου καὶ Θεοῦ καὶ Σωτῆρος ἡμῶν Ιησοῦ Χριστοῦ. Είναι μία περίοδος η οποία καταυγάζεται από το Απολυτίκιο «Ὁ καθαρώτατος ναός» και, ιδίως, μέχρις τις 24 Δεκεμβρίου με τις Καταβασίες «Χριστός γεννᾶται» και το επισφραγιστικό Κοντάκιο «Ἡ παρθένος σήμερον τὸν προαιώνιο Λογον». Ο κύκλος των εορτών προς τιμήν της Θεοτόκου θα κλείσει με την εορτή της Συλλήψεως τῆς Ἁγίας Ἄννης, τῆς Μητρὸς τῆς Θεοτόκου, της Προμήτορος, στις 9 Δεκεμβρίου, ενώ η Σύναξις τῆς Ὑπεραγίας Θεοτόκου την επομένη των Χριστουγέννων ανήκει εκφαντορικά στην ένσαρκη Θεία Οικονομία του Υιού και Λόγου, του Κυρίου Ιησού Χριστού, που εισάγει το ανθρώπινο στην όγδοη ημέρα Κυρίου του Θεού. Εξάλλου, η μετά τη γέννηση του Χριστού υπερύψωση της Αειπαρθένου Θεοτόκου πάνω από όλα τα κτιστά όντα, ως της εξαιρέτου μάρτυρος της πραγματικής Ενανθρωπήσεως του Λόγου, σηματοδότησε την τοποθέτηση του εορτασμού των Αγίων Ιωσήφ του Μνήστορος, Δαυίδ του Προφητάνακτος και Ιακώβ του Αδελφοθέου, τον παλαιό, δηλαδή, Ισραήλ, κατά την Κυριακή μετά τη Γέννηση κατά την Απόδοση της εορτής των Χριστουγέννων και οπωσδήποτε προ της εορτής της Περιτομής του Χριστού.

2. Μαζί με την πορεία προς τα Χριστούγεννα κατά τη σημερινή Κυριακή η Εκκλησία εορτάζει κατεξοχήν τέσσερις Αγίους από τους πρώτους χρόνους του ασκητικού βίου με τον Άγιο Στυλιανό μέχρι τους πρόσφατους χρόνους με τον Άγιο Νεομάρτυρα Γεώργιο, προστάτη των απανταχού Κυδωνιαίων. Πάντως, οι Κανόνες της ημέρας είναι αφιερωμένοι στους Οσίους Άγιο Αλύπιο, ποίημα Ιωσήφ του Υμνογράφου, και τον Άγιο Νίκωνα. Στο Τυπικὸν τῆς Μεγάλης Ἐκκλησίας αναγράφεται ως σημαντικό γεγονός η εορτή των εγκαινίων της εκκλησίας του Αγίου Γεωργίου του «ἐν Κυπαρισσίῳ», που είναι γνωστή ως Άγιος Γεώργιος ο Κυπαρισσάς στα Υψωμάθεια, ενώ δεν γίνεται ιδιαίτερη αναφορά στην εορτή του Αγίου Νίκωνος, ενός Αγίου που καλύπτει ιεραποστολική δράση από την Κρήτη μέχρι τη Λακωνία, αγαπημένου Αγίου και προστάτη ιδίως ολόκληρης της Λακωνίας, που κήρυξε έχοντας ως πρότυπο τον Άγιο Ιωάννη τον Πρόδρομο, όπως αποτυπώνεται και στον Κανόνα της εορτής του. Ως προς τον Κανόνα στον Άγιο Αλύπιο ο Άγιος Ιωσήφ κινείται στο ίδιο φωτοδοτικό κλίμα της εικονόφιλης θεολογικής του ερμηνείας και της νηπτικής πράξης που επιβαίνει στην κατά Θεόν «θεωρία» των «κεκαθαρμένων αἰσθητηρίων», όπως χαρακτηριστικά αναφέρεται.

 

Β. 1. Το Αποστολικό Ανάγνωσμα προέρχεται από την Επιστολή Προς Εφεσίους. Μας είναι γνωστή η Έφεσος από τις περιοδείες του Αποστόλου Παύλου και την παρουσία του Ευαγγελιστού Ιωάννου. Είναι μία ιδιαίτερης σημασίας επιστολή, γιατί δεν κατονομάζεται κάποιος αποδέκτης, αλλά μας εισάγει στο οικουμενικό κλίμα της απ᾽ αιώνος Αποκαλύψεως του Θεού από κτίσεως κόσμου στους Προφήτες και τους Αποστόλους σε μία συνέχεια θεοφανικών γεγονότων, ιδίως με το τρίτο κεφάλαιο, που μπορεί να χαρακτηρισθεί ως ο εκκλησιασμός των πάντων. ´Ετσι, στην αρχή του τέταρτου κεφαλαίου, που αποτελεί το σημερινό Αποστολικό Ανάγνωσμα, η παράκληση του Αποστόλου Παύλου περί τῆς κλήσεως αποκτά οικουμενικές διαστάσεις αποδοχής από μέρους των χριστιανών του μυστηρίου της Θείας Οικονομίας και της εντάξεώς τους στην Εκκλησία, που δυνάμει περιλαμβάνει ολόκληρη τη δημιουργία ως σώμα Χριστού εν Αγίω Πνεύματι. Πρόκειται για το δωρηθέντα ανακαινισμό του ανθρώπινου γένους διά της Ενανθρωπήσεως και της κατά την εκάστου δεκτικότητα προκοπής εν Αγίω Πνεύματι («ἓν σῶμα καὶ ἓν Πνεῦμα», «Ἑνὶ δὲ ἑκάστῳ ἡμῶν ἐδόθη ἡ χάρις κατὰ τὸ μέτρον τῆς δωρεᾶς τοῦ Χριστοῦ»).

2. Δεν είναι, λοιπόν, τυχαίο ότι στην ερμηνευτική των Αγίων Πατέρων (Άγιοι Αθανάσιος και Γρηγόριος Θεολόγος), οι οποίοι ερμήνευσαν συνοδικά τη βαπτισματική πίστη με το Σύμβολο της Πίστεως στη Νίκαια σύντομα και στην Κωνσταντινούπολη διεξοδικότερα (Α´ και Β´ Οικουμενική Σύνοδο αντίστοιχα), τα άρθρα περί της ομολογίας του Αγίου Πνεύματος εδράζονται στο σημερινό Αποστολικό Ανάγνωσμα, ιδίως στους στίχους: «εἷς Κύριος, μία πίστις, ἓν βάπτισμα· 6 εἷς Θεὸς καὶ πατὴρ πάντων, ὁ ἐπὶ πάντων καὶ διὰ πάντων, καὶ ἐν πᾶσιν ὑμῖν», έτσι καθώς ομολογείται η αποκάλυψη του Τριαδικού Θεού κατά το μυστήριο της Θείας Οικονομίας Πνευματικώς προς άπαν το ανθρώπινο γένος, πάντα κατά τη δεκτικότητα εκάστου και όχι ειδωλικά, μηχανιστικά, δηλαδή αναγκαστικά, χωρίς την προαίρεση του ανθρώπου, ή ακόμη όλων των λογικών όντων. Άλλως θα ήρετο το κύριο χαρακτηριστικό των λογικών όντων, η τρεπτότητα για συνεχή κατά χάρη αγάθυνση, ήτοι η πορεία, ειδικά για τον άνθρωπο, από το κατ᾽ εικόνα στο καθ᾽ ομοίωση, τουτέστιν η κλήση για την κατά χάρη τελείωση: «8. Καὶ εἰς τὸ Πνεῦμα τὸ Ἅγιον, τὸ κύριον, τὸ ζωοποιόν, τὸ ἐκ τοῦ Πατρὸς ἐκπορευόμενον, τὸ σὺν Πατρὶ καὶ Υἱῷ συμπροσκυνούμενον καὶ συνδοξαζόμενον, τὸ λαλῆσαν διὰ τῶν προφητῶν. 9. Εἰς μίαν, Ἁγίαν, Καθολικὴν καὶ Ἀποστολικὴν Ἐκκλησίαν. 10. Ὁμολογῶ ἓν βάπτισμα εἰς ἄφεσιν ἁμαρτιῶν».

 

Γ. Το Ευαγγελικό Ανάγνωσμα της Κυριακής ΙΓ´ Λουκά ταυτίζεται κατά περιεχόμενο με την Κυριακή ΙΒ´ Ματθαίου, ιθ´, 16-24. (Βλ. https://panorthodoxsynod.blogspot.com/2023/08/blog-post_25.html). Το σκηνικό είναι το ίδιο, όπως και τα προηγηθέντα γεγονότα. Ο κεντρικός λόγος, δηλαδή, είναι η βασιλεία του Θεού. Στο Ευαγγέλιο του Ματθαίου ο επερωτών είναι νεανίσκος, εδώ προσδιορίζεται ως άρχων, και επιπλέον στη σημερινή ευαγγελική περικοπή ο Χριστός μαζί με την πρώτη εντολή του Δεκαλόγου περί του ενός Κυρίου του Θεού Ισραήλ, απαριθμεί τις επιμέρους εντολές του Δεκαλόγου, δηλαδή του Νόμου. Προφανώς ο νεανίσκος ανήκε στην τάξη εκείνων που μελετούσαν το Νόμο συγκροτούντες την ομάδα που θα ανελάμβανε τα αξιώματα του Ισραήλ. Σημασία έχει ότι η όλη συζήτηση στρέφεται στον πυρήνα του κηρύγματος του Χριστού, τη βασιλεία του Θεού με ανακεφαλαίωση του Νόμου ως μετάβαση στην κατάσταση της χάριτος, προς ανάκληση του ανθρώπου στην πορεία για το καθ᾽ ομοίωση, δωρούμενη από το Θεό και όχι αποκλειστικά ως έργο μόνο από την ανθρώπινη προσπάθεια, η οποία αυτονομημένη συνιστά την ανθρώπινη έπαρση, την άνευ ορίου οίηση και την έκπτωση.

 

Αποστολικό Ανάγνωσμα: Ἐφεσ. δ´, 1-7: «1 Παρακαλῶ οὖν ὑμᾶς ἐγὼ ὁ δέσμιος ἐν Κυρίῳ, ἀξίως περιπατῆσαι τῆς κλήσεως ἧς ἐκλήθητε, 2 μετὰ πάσης ταπεινοφροσύνης καὶ πρᾳότητος, μετὰ μακροθυμίας, ἀνεχόμενοι ἀλλήλων ἐν ἀγάπῃ, 3 σπουδάζοντες τηρεῖν τὴν ἑνότητα τοῦ Πνεύματος ἐν τῷ συνδέσμῳ τῆς εἰρήνης. 4 ἓν σῶμα καὶ ἓν Πνεῦμα, καθὼς καὶ ἐκλήθητε ἐν μιᾷ ἐλπίδι τῆς κλήσεως ὑμῶν· 5 εἷς Κύριος, μία πίστις, ἓν βάπτισμα· 6 εἷς Θεὸς καὶ πατὴρ πάντων, ὁ ἐπὶ πάντων καὶ διὰ πάντων, καὶ ἐν πᾶσιν ὑμῖν. 7 Ἑνὶ δὲ ἑκάστῳ ἡμῶν ἐδόθη ἡ χάρις κατὰ τὸ μέτρον τῆς δωρεᾶς τοῦ Χριστοῦ».

 

Ευαγγελικό Ανάγνωσμα: Λουκ. ιη´, 18-27: «18 Καὶ ἐπηρώτησέ τις αὐτὸν ἄρχων λέγων· Διδάσκαλε ἀγαθέ, τί ποιήσας ζωὴν αἰώνιον κληρονομήσω; 19 εἶπε δὲ αὐτῷ ὁ Ἰησοῦς· Τί με λέγεις ἀγαθόν; οὐδεὶς ἀγαθὸς εἰ μὴ εἷς, ὁ Θεός. 20 τὰς ἐντολὰς οἶδας· μὴ μοιχεύσῃς, μὴ φονεύσῃς, μὴ κλέψῃς, μὴ ψευδομαρτυρήσῃς, τίμα τὸν πατέρα σου καὶ τὴν μητέρα σου. 21 ὁ δὲ εἶπε· Ταῦτα πάντα ἐφυλαξάμην ἐκ νεότητός μου. 22 ἀκούσας δὲ ταῦτα ὁ Ἰησοῦς εἶπεν αὐτῷ· Ἔτι ἕν σοι λείπει· πάντα ὅσα ἔχεις πώλησον καὶ διάδος πτωχοῖς, καὶ ἕξεις θησαυρὸν ἐν οὐρανῷ, καὶ δεῦρο ἀκολούθει μοι. 23 ὁ δὲ ἀκούσας ταῦτα περίλυπος ἐγένετο· ἦν γὰρ πλούσιος σφόδρα. 24 Ἰδὼν δὲ αὐτὸν ὁ Ἰησοῦς περίλυπον γενόμενον εἶπε· Πῶς δυσκόλως οἱ τὰ χρήματα ἔχοντες εἰσελεύσονται εἰς τὴν βασιλείαν τοῦ Θεοῦ! 25 εὐκοπώτερον γάρ ἐστι κάμηλον διὰ τρυμαλιᾶς ραφίδος εἰσελθεῖν ἢ πλούσιον εἰς τὴν βασιλείαν τοῦ Θεοῦ εἰσελθεῖν. 26 εἶπον δὲ οἱ ἀκούσαντες· Καὶ τίς δύναται σωθῆναι; 27 ὁ δὲ εἶπε· Τὰ ἀδύνατα παρὰ ἀνθρώποις δυνατὰ παρὰ τῷ Θεῷ ἐστιν».