Η ''ΑΓΙΑ ΚΑΙ ΜΕΓΑΛΗ ΣΥΝΟΔΟΣ'' ΣΤΗΝ ΚΡΗΤΗ ΝΕΟ ΒΙΒΛΙΟ ΤΟΥ ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΤΟΥ ΝΑΥΠΑΚΤΟΥ ΚΑΙ ΑΓΙΟΥ ΒΛΑΣΙΟΥ ΙΕΡΟΘΕΟΥ

Ἱερὰ Μητρόπολη Ναυπάκτου καὶ Ἁγίου Βλασίου 

Νέο βιβλίο τοῦ Μητροπολίτου Ναυπάκτου καί Ἁγίου Βλασίου Ἱεροθέου

Στούς προκατόχους μου
Ἐπισκόπους Ναυπάκτου
πού συμμετεῖχαν
σέ Τοπικές καί Οἰκουμενικές Συνόδους
ἤτοι
Μαρτύριο στήν Σαρδική (342-343)
Καλλικράτη στήν Γ´ Οἰκουμενική (431)
Εἰρηναῖο στήν Δ´ Οἰκουμενική (451)
Ἀντώνιο στήν Η´ Οἰκουμενική (879-880)

Εἰσαγωγή

Ἡ δομή τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας εἶναι συνοδική, πού σημαίνει ὅτι σέ ὅλες τίς ἐκφάνσεις τῆς ζωῆς της ἐπικρατεῖ ἡ συνοδικότητα. Ὅταν κάνουμε λόγο γιά συνοδικότητα, ἐννοοῦμε ὅτι σέ ὅλα τά ἐπίπεδα τῆς ἐκκλησιαστικῆς ζωῆς ἐκφράζεται καί βιώνεται αὐτός ὁ συνοδικός τρόπος ζωῆς. Ἀρχίζει ἀπό τήν συνοδική ζωή τῶν Ἐνοριῶν καί τῶν Μοναστηριῶν, προχωρεῖ στίς Μητροπόλεις, φθάνει στίς Αὐτοκέφαλες Ἐκκλησίες καί καταλήγει στίς Πανορθόδοξες Συνοδικές Διασκέψεις.

Στήν ἱστορία τῆς Ἐκκλησίας ἀπό τούς πρώτους αἰῶνες γιά τήν ἀντιμετώπιση ποικίλων προβλημάτων, δογματικῶν, κανονικῶν καί ποιμαντικῶν, συνεκλήθησαν Τοπικές καί Οἰκουμενικές Σύνοδοι, στίς ὁποῖες συμμετεῖχαν Πατέρες πού εἶχαν ἐμπειρική γνώση τοῦ Θεοῦ καί τῆς ἐκκλησιαστικῆς ζωῆς, καί αὐτήν τήν διατύπωσαν σέ ὅρους καί Κανόνες γιά νά ἀντιμετωπίσουν τίς αἱρέσεις καί νά συγκροτήσουν τήν ἑνότητα τῆς Ἐκκλησίας.

Τό συνοδικό αὐτό πολίτευμα ἐκφράζεται σέ ὅλη τήν ζωή τῆς Ἐκκλησίας, κυρίως στήν θεία Εὐχαριστία, ὅπου συγκεντρώνεται ὁ λαός τοῦ Θεοῦ μέ τήν ποικιλία τῶν χαρισμάτων γιά νά ἀνυμνήσουν τόν Θεό καί νά κοινωνήσουν τοῦ Σώματος καί τοῦ Αἵματος τοῦ Χριστοῦ. Ἀλλά αὐτό ἐκφράζεται καί στίς κατά τόπους Συνοδικές διασκέψεις. Οἱ Κανόνες τῆς Ἐκκλησίας προσδιορίζουν ὅτι σέ ὅλα τά ἐκκλησιαστικά συστήματα, ἤτοι στό Μητροπολιτικό, τό Συνοδικό, τό Πατριαρχικό κλπ. πρέπει νά συνέρχωνται οἱ Ἐπίσκοποι κατά τακτά διαστήματα γιά τήν ἐπίλυση τῶν διαφόρων προβλημάτων.

Αὐτό τό βλέπουμε καθαρά στήν πρώτη χιλιετία τοῦ Χριστιανισμοῦ μέ τήν σύγκληση τῶν Τοπικῶν καί Οἰκουμενικῶν Συνόδων, ἀλλά καί στήν δεύτερη χιλιετία, κατά τήν ὁποία συνήρχοντο κατά καιρούς καί μέ διάφορα σχήματα οἱ Ἐκκλησίες γιά τήν ἀντιμετώπιση τῶν δογματικῶν, κανονικῶν καί ποιμαντικῶν ζητημάτων. Δέν ὑπάρχει περίοδος κατά τήν ὁποία ἐλλείπει ἡ σύγκληση Συνόδων.

Στίς ἀρχές τοῦ 20οῦ αἰῶνος, ἔγινε συζήτηση γιά σύγκληση μιᾶς Μεγάλης Συνόδου, τήν ὁποία στήν ἀρχή χαρακτήριζαν Οἰκουμενική Σύνοδο καί στήν συνέχεια Ἁγία καί Μεγάλη Σύνοδο. Ὅταν ἐξετάση κανείς τήν ὅλη κινητικότητα γύρω ἀπό τό θέμα αὐτό, διαπιστώνει ὅτι ὑπάρχουν τέσσερεις περίοδοι.

Στήν πρώτη περίοδο, μεταξύ τῶν ἐτῶν 1902-1961, ἔγινε συζήτηση γιά τήν ἀνάγκη συγκλήσεως μιᾶς Μεγάλης Συνόδου, ἀλλά λόγῳ τῆς ἀκαταστασίας πού ἐπικρατοῦσε σέ παγκόσμιο ἐπίπεδο, δέν μποροῦσε αὐτό νά πραγματοποιηθῆ.

Στήν δεύτερη περίοδο, μεταξύ τῶν ἐτῶν 1961-1976 ἄρχισε νά ὑλοποιῆται τό πρόγραμμα τῶν Πανορθοδόξων Διασκέψεων καί τέθηκαν τά θέματα μέ τά ὁποῖα θά ἔπρεπε νά ἀσχοληθῆ ἡ Ἁγία καί Μεγάλη Σύνοδος.

Στήν τρίτη περίοδο, μεταξύ τῶν ἐτῶν 1976-2015 πραγματοποιήθηκαν πέντε Προσυνοδικές Πανορθόδοξες Διασκέψεις, οἱ ὁποῖες ἀφ’ ἑνός μέν προσδιόρισαν τά δέκα θέματα πού ἔπρεπε νά συζητηθοῦν καί τελικά κατέληξαν σέ ἕξι θέματα, ἀφ’ ἑτέρου δέ καθόρισαν καί τήν διαδικασία μέ τήν ὁποία θά συγκληθῆ ἡ Ἁγία καί Μεγάλη Σύνοδος καί θά διεξαχθοῦν οἱ συζητήσεις της.

Τόν Ἰανουάριο τοῦ 2016 ἔγινε ἡ σύναξη τῶν Προκαθημένων τῶν Ὀρθοδόξων Ἐκκλησιῶν στήν Γενεύη, ἡ ὁποία κατέληξε στήν σύγκληση τῆς Ἁγίας καί Μεγάλης Συνόδου, ἀλλά καί στά τελικά κείμενα, τά ὁποῖα θά εἰσάγονταν πρός συζήτηση καί ἀπόφαση. Τελικά τόν Ἰούνιο τοῦ 2016 πραγματοποιήθηκε ἡ "Ἁγία καί Μεγάλη Σύνοδος" στήν Θεολογική Ἀκαδημία στό Κολυμπάρι τῆς Κρήτης.

Πρώτη φορά ἄρχισα διεξοδικῶς νά μελετῶ τό θέμα αὐτό μέ τήν ἰδιότητα τοῦ Ἱεράρχου τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ἑλλάδος τό ἔτος 2014, μετά τήν Σύναξη τῶν Προκαθημένων τῶν Ὀρθοδόξων Ἐκκλησιῶν στήν Κωνσταντινούπολη καί τό παρακολουθοῦσα μέχρι καί τήν λήξη τῶν ἐργασιῶν τῆς "Ἁγίας καί Μεγάλης Συνόδου". Καί προηγουμένως μελετοῦσα σποραδικῶς τό θέμα αὐτό, ἀλλά ἀπό τό 2014 καί μετά τό ἔκανα ἐπισταμένως, ἰδιαιτέρως ἐπειδή ἤμουν μέλος τῆς Διαρκοῦς Ἱερᾶς Συνόδου τῆς περιόδου 2015-2016 καί διότι συμμετεῖχα στίς ἐργασίες τῆς «Ἁγίας καί Μεγάλης Συνόδου» τῆς Κρήτης καί ἑπομένως σχημάτισα ἄποψη προσωπική περί τοῦ θέματος.

Ἀποτέλεσμα αὐτῆς τῆς μελέτης ἦταν νά δημοσιεύσω εὐρύτερα διάφορα κείμενα, στά ὁποῖα κατέγραφα τίς ἀπόψεις μου, τόσο πρίν τήν σύγκληση τῆς Συνόδου ὅσο καί μετά ἀπό αὐτήν.

Στό παρόν βιβλίο περιλαμβάνονται ὅλα τά κείμενα τά ὁποῖα ἔχω γράψει ἀπό τό 2014 μέχρι σήμερα, γιά τά θέματα πού συζήτησε καί ἀποφάσισε ἡ Σύνοδος τῆς Κρήτης. Τά περισσότερα ἀπό αὐτά ἔχουν ἀναρτηθῆ στό διαδίκτυο καί δημοσιεύθηκαν στήν ἐφημερίδα τῆς Ἱερᾶς Μητροπόλεώς μας «Ἐκκλησιαστική Παρέμβαση», μερικά δέ ἀπό αὐτά δημοσιεύονται ἐδῶ γιά πρώτη φορά.

Στό βιβλίο αὐτό παρατίθενται τά κείμενα σέ θεματικές ἑνότητες καί ὄχι μέ τήν χρονολογική σειρά πού ἐγράφησαν, διότι μέ τόν τρόπο αὐτό θά γίνουν κατανοητότερα καί ὁ ἀναγνώστης θά σχηματίση μιά καθαρότερη θεολογική εἰκόνα τοῦ θέματος αὐτοῦ.

Στήν πρώτη ἑνότητα δημοσιεύονται κείμενα πού ἐγράφησαν πρίν καί μετά τήν Σύνοδο τῆς Κρήτης καί εἶναι βασικά γιά τήν κατανόηση τῆς θεολογίας καί τῆς ἐκκλησιολογίας τοῦ ὅλου θέματος, καί τρόπον τινα ἀποτελοῦν τήν θεωρία περί Ἐκκλησίας, Συνόδων καί διαλόγων τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας μέ τούς ἑτεροδόξους. Τά κείμενα αὐτά δημοσιεύονται στήν ἑνότητα αὐτή, γιατί ἔχουν σχέση μέ τήν Σύνοδο τῆς Κρήτης καί τήν θεματολογία της, καί μέ τόν τρόπο αὐτό ἀποτελοῦν μιά θεολογική εἰσαγωγή. Οἱ γνώσεις αὐτές εἶναι ἀπαραίτητες γιά τήν θεολογική κατανόηση τῶν ἑπομένων ἑνοτήτων.

Στήν δεύτερη ἑνότητα δημοσιεύονται κείμενα πού ἀναφέρονται στά συγκεκριμένα θέματα τά ὁποῖα ἐπρόκειτο νά συζητηθοῦν στήν Σύνοδο τόν Ἰούνιο 2016 καί δείχνουν τήν ἀγωνία μου γιά τό θέμα αὐτό, ἀλλά καί τήν προετοιμασία μου.

Στήν τρίτη ἑνότητα περιλαμβάνονται κείμενα πού ἀφοροῦν τίς παρεμβάσεις μου στήν Σύνοδο τῆς Κρήτης μέ κατάλληλα διευκρινιστικά σχόλια.

Στήν τέταρτη ἑνότητα δημοσιεύονται τά κείμενα πού ἐγράφησαν ὡς σχολιασμός τῶν ἀποφάσεων τῆς «Ἁγίας καί Μεγάλης Συνόδου» τῆς Κρήτης.

Στό τέλος ὡς ἐπίμετρον δημοσιεύεται ἕνα κείμενο γιά τήν «Ἐκκλησία καί τό ἐκκλησιαστικό φρόνημα» ὡς ἐπισφράγιση ὅλου τοῦ βιβλίου.

Θά ἤθελα νά παρακαλέσω καί νά προτρέψω τόν ἀναγνώστη νά διαβάση ἀπό τήν ἀρχή τό βιβλίο αὐτό, γιατί ἔτσι θά ἀποκτήση μιά συνολική καί ὄχι ἀποσπασματική εἰκόνα τοῦ θέματος πού καταγράφηκε κατά διαστήματα ἀπό τό 2014 μέχρι σήμερα. Σέ μερικά σημεῖα ὑπάρχουν ἐπικαλύψεις, οἱ ὁποῖες ἄλλωστε θά λειτουργήσουν ὡς ὑπενθυμίσεις, πού εἶναι ἀπαραίτητο στοιχεῖο τῆς γνώσης.

Τελικά, τό βιβλίο αὐτό εἶναι μιά μαρτυρική κατάθεση ἑνός Ἐπισκόπου πού προετοιμάσθηκε καί συμμετεῖχε στήν Σύνοδο αὐτή καί εἶδε ἀπό κοντά ὅλα τά θεολογικά καί ἐκκλησιολογικά προβλήματα πού προέκυψαν, καί ἡ ὁποία θά ἀξιολογηθῆ ἀπό τήν ἴδια τήν Ἐκκλησία μέσα στήν διαδρομή τῆς ἱστορίας.

Εἶναι εὐνόητο ὅτι σέβομαι τόν θεσμό τῆς Ἐκκλησίας πού ἐκφράζεται χαρισματικῶς, καί ἐπιθυμῶ νά πορεύομαι κατά τάς τῶν Ἁγίων θεοπνεύστους θεολογίας καί τό τῆς Ἐκκλησίας εὐσεβές φρόνημα, γι᾽ αὐτό προτάσσεται τοῦ ὅλου βιβλίου ἡ θεολογία τῶν Οἰκουμενικῶν Συνόδων.

Τελειώνοντας, θά ἤθελα νά εὐχαριστήσω θερμά ὅσους μέ στήριξαν σέ ὅλη αὐτήν τήν προσπάθεια καί ὅσους βοήθησαν ποικιλοτρόπως τήν ἔκδοση αὐτοῦ τοῦ βιβλίου. Εὔχομαι ὁ Θεός νά τούς τό ἀνταποδώση ἑκατονταπλασίονα.

Ἔγραφα στήν Ναύπακτο

στίς 16 Ἰουλίου 2017,

ἑορτή τῶν ἁγίων καί θεοφόρων Πατέρων τῆς Δ' ἐν Χαλκηδόνι Οἰκουμενικῆς Συνόδου, στήν ὁποία παρευρισκόταν καί ὑπέγραψε τά Πρακτικά της ὁ Ἐπίσκοπος Ναυπάκτου Εἰρηναῖος.

† Ὁ Ναυπάκτου καί Ἁγίου Βλασίου Ἱερόθεος

Περιεχόμενα τοῦ βιβλίου

Α΄ Βασικά θεολογικά καί ἐκκλησιολογικά θέματα γιά τίς Συνόδους καί τούς διαλόγους μέ τούς ἑτεροδόξους

1. Ἡ θεολογία τῶν Οἰκουμενικῶν Συνόδων

Ἡ Α΄ Οἰκουμενική Σύνοδος (325 μ.Χ.)

Ἡ Β΄ Οἰκουμενική Σύνοδος (381 μ.Χ.)

Ἡ Γ΄ Οἰκουμενική Σύνοδος (431 μ.Χ.)

Ἡ Δ΄ Οἰκουμενική Σύνοδος (451 μ.Χ.)

Ἡ Ε΄ Οἰκουμενική Σύνοδος (553 μ.Χ.)

Ἡ ΣΤ΄ Οἰκουμενική Σύνοδος (680-681 μ.Χ.)

Ἡ Ζ΄ Οἰκουμενική Σύνοδος (787 μ.Χ.)

Ἡ Η΄ Οἰκουμενική Σύνοδος (879-880 μ.Χ.)

Ἡ Θ΄ Οἰκουμενική Σύνοδος (1351 μ.Χ.)

2. Ἡ θεολογία τῆς περιχώρησης

1. Ὁ ὅρος καί ἡ θεολογική ἔννοια τῆς περιχώρησης

2. Σημαντικά σημεῖα

3. Συμπέρασμα

3. Τό Χριστολογικό θεμέλιο τῆς Ἐκκλησίας

1. Ἡ Ἐκκλησία ὡς Σῶμα Χριστοῦ

2. Ἡ Ἐκκλησία ὡς «κοινωνία θεώσεως»

3. Ἡ Ἐκκλησία δέν εἶναι εἰκόνα τῆς Ἁγίας Τριάδος, ἀλλά Σῶμα Χριστοῦ

4. Ἡ Σύνοδος τῶν Τριῶν Πατριαρχῶν τοῦ ἔτους 1756 καί ἡ σύγχρονη «βαπτισματική θεολογία»

1. Ἡ ἀκρίβεια καί ἡ οἰκονομία, κατά τόν Μητροπολίτη Ἐφέσου Χρυσόστομο Κωνσταντινίδη

2. Ἡ Σύνοδος τῶν Τριῶν Πατριαρχῶν τοῦ ἔτους 1756

3. Οἱ ἀπόψεις τοῦ Μητροπολίτου Γέροντος Δέρκων Ἀποστόλου Δανιηλίδη

4. «Ἡ βαπτισματική θεολογία»

5. Ἡ Β΄ Βατικανή Σύνοδος καί ἡ νέα θεολογία καί ἐκκλησιολογία της

1. Τό περιεχόμενο τῆς διατριβῆς (π. Πέτρου Χίρς)

2. Βασικές θέσεις τῆς διατριβῆς

3. Ἡ νέα θεολογία καί ἡ νέα ἐκκλησιολογία

6. Ἡ «νέα ἐκκλησιολογία» τῆς Β΄ Βατικανῆς Συνόδου

1. Ἡ προσφορά τῶν Θεολογικῶν Σχολῶν στήν ἔρευνα συγχρόνων ἐκκλησιαστικῶν καί θεολογικῶν θεμάτων

2. Τρία βασικά θέματα τῆς διατριβῆς (π. Πέτρου Χίρς)

3. Τά συμπεράσματα τῆς διατριβῆς

4. Συμπερασματικό μου σχόλιο

7. Ἡ θεολογία τοῦ ἁγίου Γρηγορίου τοῦ Παλαμᾶ ὡς βάση ὀρθοδόξου ὁμολογίας καί ὀρθοδόξου διαλόγου μέ τούς ἑτεροδόξους

1. Οἱ ἀπεικονίσεις τοῦ ἁγίου Γρηγορίου τοῦ Παλαμᾶ στούς Ἱερούς Ναούς

2. Σημαντικές θεολογικές θέσεις

3. Ἡ ἐπιστολή τοῦ ἁγίου Γρηγορίου τοῦ Παλαμᾶ πρός Παῦλο Ἀσάνη

4. Ἐπίκαιρες ἀναφορές στήν σύγχρονη ἐκκλησιαστική ζωή

5. Ἡ Ἐκκλησία κατά τόν ἅγιο Γρηγόριο τόν Παλαμᾶ

8. «Διάλογος Ὀρθοδόξων καί Ρωμαιοκαθολικῶν»

1. Τό περιληπτικό διάγραμμα τῆς εἰσηγήσεως

2. Παρατηρήσεις σέ σημαντικά σημεῖα τῆς εἰσηγήσεως

α) Πολιτικές σκοπιμότητες καί ἀντιδράσεις

β) Ἄρση ἀναθεμάτων ἤ ἄρση ἀκοινωνησίας;

γ) Τά θεολογικά κείμενα τῶν συναντήσεων

δ) Ἡ διδασκαλία τοῦ ἁγίου Γρηγορίου τοῦ Παλαμᾶ στόν διάλογο

ε) Τό θεολογικό νόημα τῆς φράσεως «ἵνα ὦσιν ἓν»

9. Ἱστορία καί προοπτική τῶν θεολογικῶν διαλόγων μεταξύ Ὀρθοδόξων καί Ρωμαιοκαθολικῶν

1. Ἡ ἱστορία τοῦ Διαλόγου

2. Παρατηρήσεις ἐπί τοῦ διαλόγου μεταξύ Ὀρθοδόξων καί Ρωμαιοκαθολικῶν

3. Συμπεράσματα

10. «Ὁμολογιακή» διγλωσσία, ἀσάφεια καί σύγχυση

1. «Ἡ οἰκουμενική συνεργασία τῶν Χριστιανῶν»

2. «Ἡ μία Ἐκκλησία καί αἱ Ἐκκλησίαι»

3. Ἐκκλησιαστικές ἐφαρμογές

α) «Ρωμαιοκαθολικοί Χριστιανοί»

β) «Οἱ Ἀγγλικανοί Χριστιανοί»

γ) «Οἱ Κοπτοαρμένιοι καί Αἰθίοπες Χριστιανοί»

δ) «Οἱ Λουθηρανοί καί οἱ ἄλλοι Προτεστάνται Χριστιανοί»

4. Συμπέρασμα

Β΄ Πρίν τήν σύγκληση τῆς «Ἁγίας καί Μεγάλης Συνόδου» (περίοδος Μάρτιος 2014‑ἀρχές Ἰουνίου 2016)

1. Ἡ Σύναξη τῶν Προκαθημένων τῶν Ὀρθοδόξων Ἐκκλησιῶν τό ἔτος 2014

1. Ἡ θεματολογία τῆς Ἁγίας καί Μεγάλης Συνόδου

2. Οἱ ἀποφάσεις μέ ὁμοφωνία

3. Μία «φωνή» ψῆφος γιά κάθε Ἐκκλησία

4. Ἡ θεολογική ὁρολογία

2. Ἔγγραφά μου στήν Σύνοδο, Πρακτικά τῆς Συνόδου καί Ἐκθέσεις τῶν ἐκπροσώπων τῆς Ἐκκλησίας

1. Προτάσεις πρός τήν Ἱερά Σύνοδο γιά τήν διόρθωση τῶν κειμένων

2. Ἐρωτήματα πρός τήν Ἱερά Σύνοδο σχετικά μέ τήν προετοιμασία τῶν κειμένων

3. Ἀποσπάσματα Πρακτικῶν τῆς Διαρκοῦς Ἱερᾶς Συνόδου

4. Ἀποσπάσματα Πρακτικῶν τῆς Συνεδριάσεως τῆς Δ.Ι.Σ. Ἀπριλίου 2015

5. Ἐκθέσεις τῶν ἐκπροσώπων τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ἑλλάδος στήν Εἰδική Ἐπιτροπή Ἀναθεωρήσεως τῶν Κειμένων

6. Ἀπόψεις γιά τά κείμενα πού ἐπρόκειτο νά συζητηθοῦν στήν «Ἁγία καί Μεγάλη Σύνοδο»

1. «Σχέσεις τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας πρός τόν λοιπόν Χριστιανικόν κόσμον»

2. «Ἡ ἀποστολή τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας ἐν τῷ συγχρόνῳ κόσμῳ»

7. Παρατηρήσεις γιά τήν «Ἁγία καί Μεγάλη Σύνοδο» κατά τήν Σύνοδο τῆς Ἱεραρχίας τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ἑλλάδος (8 Μαρτίου 2016)

1. Ἡ ταυτότητα τῆς Ἁγίας καί Μεγάλης Συνόδου

2. Θεολογικά σχόλια στά καταρτισθέντα κείμενα

8. Πρόταση πρός τήν Διαρκῆ Ἱερά Σύνοδο γιά τήν μνημόνευση τῶν Μεγάλων Συνόδων ἐπί Μεγάλου Φωτίου καί ἁγίου Γρηγoρίου τοῦ Παλαμᾶ στό Μήνυμα τῆς «Ἁγίας καί Μεγάλης Συνόδου»

3. Ἡ ὄντως Ἁγία καί Μεγάλη Σύνοδος τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας
4. Τά οὐσιαστικά προβλήματα μέ τήν «Ἁγία καί Μεγάλη Σύνοδο»

1. Σύνοδος Προκαθημένων

2. Ἡ παράκαμψη Μεγάλων Συνόδων

3. Ἐλλιπής προετοιμασία

4. Ἐκκλησιαστική διγλωσσία

5. Ὁ ὅρος ἀδελφαί Ἐκκλησίαι

6. Τό «ἔγκυρο» καί «ὑποστατό» τοῦ Βαπτίσματος

7. Ἡ κακοδοξία τῆς «ὀντολογίας τοῦ προσώπου»

8. Συμπέρασμα

5. Λίγο πρίν τήν Ἁγία καί Μεγάλη Σύνοδο

1. Ἡ αὐτοσυνειδησία τῆς Συνόδου

2. Ὁ δυτικός Χριστιανισμός

3. Ἐκκλησία – Ὀρθοδοξία – Εὐχαριστία

4. Οἱ ἀποφάσεις τῆς Ἱεραρχίας τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ἑλλάδος

5. Συμπέρασμα

6. Οἱ ἀποφάσεις τῆς Ἱεραρχίας κατά τήν Συνεδρίαση τῆς 24ης καί 25ης Μαΐου 2016
7. Θεολογία καί πολιτική

1. Ἡ θεολογία τῆς Πεντηκοστῆς

2. Τά σύγχρονα θεολογικά ρεύματα

3. Ἡ εἴσδυση τῆς πολιτικῆς στίς ἐνδοορθόδοξες ἐκκλησιαστικές σχέσεις

Γ΄ Οἱ παρεμβάσεις μου στήν «Ἁγία καί Μεγάλη Σύνοδο» ( Ἰούνιος 2016)

Οἱ παρεμβάσεις μου στήν «Ἁγία καί Μεγάλη Σύνοδο»

1. Ὁ Κανονισμός Ὀργανώσεως καί Λειτουργίας τῆς Συνόδου

2. Οἱ παρεμβάσεις μου στίς συζητήσεις

Πρώτη Παρέμβαση

Δεύτερη παρέμβαση

Τρίτη παρέμβαση

Τέταρτη παρέμβαση

Πέμπτη παρέμβαση

Ἕκτη παρέμβαση

Ἑβδόμη παρέμβαση

Ὀγδόη παρέμβαση

Ἐνάτη παρέμβαση

Δέκατη παρέμβαση

Ἑνδέκατη παρέμβαση

Δωδέκατη παρέμβαση

Ἡ νέα πρόταση τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ἑλλάδος

Δ΄ Μετά τήν «Ἁγία καί Μεγάλη Σύνοδο»

1. Μετά τήν «Ἁγία καί Μεγάλη Σύνοδο»

1. Ἡ ἀποτίμηση τοῦ ἔργου τῶν Συνόδων

2. Παροῦσες καί ἀποῦσες Ἐκκλησίες

3. Τά θέματα τῆς «Ἁγίας καί Μεγάλης Συνόδου»

4. Ἡ ἱστορική ἐκκλησιαστική συνέχεια

5. Ἐκκλησιολογικοί προβληματισμοί

6. Οἱ παρεμβάσεις μου

2. Γιατί δέν ὑπέγραψα τό κείμενο «Σχέσεις τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας πρός τόν λοιπόν Χριστιανικόν κόσμον»
3. Θεολογία καί Ὁμολογία
4. Ἀναφορά στόν δημόσιο διάλογο γιά τήν Σύνοδο τῆς Κρήτης
5. Οἱ ἀποφάσεις τῆς Ἱεραρχίας τῆς Ἐκκλησίαςτῆς Ἑλλάδος γιά τήν «Ἁγία καί Μεγάλη Σύνοδο» καί ἡ κατάληξή τους

1. Τά βασικά σημεῖα τῶν ἀποφάσεων τῆς Ἱεραρχίας

2. Ἡ Ἐγκύκλιος τῆς Διαρκοῦς Ἱερᾶς Συνόδου

3. Τά κείμενα στά ὁποῖα ἔγιναν ἀλλαγές

α) «Ἡ ἀποστολή τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας ἐν τῷ συγχρόνῳ κόσμῳ»

β) «Τό Αὐτόνομον καί ὁ τρόπος ἀνακηρύξεως αὐτοῦ»

γ) «Σχέσεις τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας πρός τόν λοιπόν Χριστιανικόν κόσμον»

4. Ἡ Ἐγκύκλιος τῆς «Ἁγίας καί Μεγάλης Συνόδου»

5. Συμπεράσματα

6. Παρέμβαση κατά τήν ἔκτακτη Σύνοδο τῆς Ἱεραρχίας τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ἑλλάδος, 23-24 Νοεμβρίου 2016
7. Ἡ Ἐκκλησία τῆς Ἑλλάδος στήν «Ἁγία καί Μεγάλη Σύνοδο» τῆς Κρήτης

1. Ἡ προετοιμασία τῆς Ἐκκλησίας μας γιά τήν Σύνοδο

α) Ἡ εἰσήγηση τοῦ Σεβ. Μητροπολίτου Μεσσηνίας κ. Χρυσοστόμου

β) Οἱ ἐκθέσεις τῆς Εἰδικῆς Διορθοδόξου Ἐπιτροπῆς Ἀναθεωρήσεως τῶν κειμένων τῶν Προσυνοδικῶν Πανορθοδόξων Διασκέψεων

2. Ἡ νέα πρόταση τῆς Ἐκκλησίας μας γιά τήν Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία καί τόν λοιπό Χριστιανικό κόσμο

α) Σαθρά ἐπιχειρήματα γιά τόν ὅρο Ἐκκλησία στίς ὁμάδες τῶν ἑτεροδόξων

β) Ἡ ἀντορθόδοξη θεωρία τῶν «ἑτεροδόξων Ἐκκλησιῶν»

Συμπέρασμα

8. Ἡ ἱστορία τῆς 6ης παραγράφου τοῦ κειμένου: «Ἡ Ὀρθόδοξος Ἐκκλησία καί ὁ λοιπός Χριστιανικός κόσμος»

1. Τό κείμενο καί ἡ εἰσήγηση τοῦ Γραμματέως τῆς Ἐπιτροπῆς

2. Ἡ συζήτηση τῶν ἐκπροσώπων τῶν Ὀρθοδόξων Ἐκκλησιῶν

3. Ἡ διαμόρφωση τοῦ κειμένου

4. Ἡ διαδοχική μετάβαση ἀπό τήν ὀντολογική-πραγματική-ἱστορική ὕπαρξη, στήν ἱστορική ὀνομασία

5. Ρεαλισμός καί νομιναλισμός στήν Ἐκκλησιολογία

6. Γενικές παρατηρήσεις

7. Παράρτημα - Ἡ παράγραφος 6 στά διάφορα καταρτισθέντα κείμενα

α) Στό κείμενο «Ἀκρίβεια καί Οἰκονομία», ὅπως τήν παρουσίασε ὁ Μητροπολίτης Μύρων Χρυσόστομος

β) Στό κείμενο τῆς Γ΄ Προσυνοδικῆς Πανορθοδόξου Διασκέψεως 1986

γ) Στό κείμενο τῆς Σύναξης τῶν Προκαθημένων (Ἰανουάριος 2016), ὅπως εἶχε προταθῆ ἀπό τ ήν Ε΄ Προσυνοδική Πανορθόδοξη Διάσκεψη

δ) Στό τελικό κείμενο τῆς ἀποφάσεως τῆς Συνόδου τῆς Κρήτης (Ἰούνιος 2016)

9. Τά χαρισματικά καί τά κανονικά ὅρια τῆς Ἐκκλησίας, ἤγουν Πεντηκοστή καί θεία Εὐχαριστία

1. Τά χαρισματικά καί τά κανονικά ὅρια τῆς Ἐκκλησίας

2. Πεντηκοστή καί Ἐκκλησία, κατά τήν ἱερή ὑμνογραφία

3. Ἡ κοινωνία μεταξύ τῶν Χριστιανῶν στό Μυστήριο τῆς θείας Εὐχαριστίας

4. Ἡ θεία Εὐχαριστία κατά τούς ἀποστολικούς χρόνους

α) Ἡ θεία Εὐχαριστία στήν πρώτη ἐκκλησιαστική κοινότητα τῶν Ἱεροσολύμων, κατά τίς Πράξεις τῶν Ἀποστόλων

β) Ἡ χαρισματική Ἐκκλησία τῆς Κορίνθου

5. Ἡ «πᾶσα ἀλήθεια» εἶναι ἡ Ἐκκλησία ὡς Σῶμα Χριστοῦ

10. Ὁ ὅρος «Ἐκκλησίες» ὡς «τεχνικός ὅρος»

1. Τι σημαίνει «τεχνικός ὅρος»

2. Οἱ «τεχνικοί ὅροι» σέ ὁμολογιακά κείμενα

3. Τό πράγμα καί τό ὄνομα, ὡς πρός τόν ὅρο Ἐκκλησία-Ἐκκλησίες

4. Ὁρισμός, ἀποφατισμός καί ἑτεροπροσδιορισμός

5. Ὁ "τεχνικός ὅρος" χρησιμοποιεῖται ὡς οὐσιαστικός ὅρος

11. Ἡ θεολογία τοῦ προσώπου στήν «Ἁγία καί Μεγάλη Σύνοδο» καί τίς Προσυνοδικές Διασκέψεις αὐτῆς ( Ἱστορία καί ἑρμηνεία περί τοῦ θέματος)

1. Τό κείμενο τοῦ 1986 καί τό κείμενο τοῦ 2016

2. Συζήτηση στήν Ε΄ Προσυνοδική Πανορθόδοξη Διάσκεψη γιά τό «ἀνθρώπινο πρόσωπο»

3. Τό πρόσωπο-ἄτομο

4. Οἱ παρατηρήσεις τῆς Ἱερᾶς Συνόδου τῆς Ρωσικῆς Διασπορᾶς

5. Ἡ συζήτηση στήν «Ἁγία καί Μεγάλη Σύνοδο»

6. Τό πρόσωπο στήν σύγχρονη θεολογία καί τήν πατερική θεολογία

7. Συμπέρασμα

12. Ἐνημέρωση γιά τήν Ἁγία καί Μεγάλη Σύνοδο τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας

1. Ἡ προσωπική μου ἐνασχόληση μέ τήν Σύνοδο τῆς Κρήτης

2. Ἀπό τήν ἰδέα πραγματοποιήσεως μιᾶς Μεγάλης Συνόδου μέχρι τήν γέννησή της

α) Ἡ ἰδέα τῆς συνεργασίας μέ τόν Χριστιανικό κόσμο (1902-1961)

β) Ἡ σύλληψη τῆς ἰδέας τῆς Συνόδου (1961-1976)

γ) Ἡ κυοφορία τῆς Συνόδου (1976 - Μάρτιο 2014)

δ) Ἡ ἀπόφαση γιά τήν Σύνοδο καί ἡ ἔναρξη γιά τόν τοκετό (Μάρτιος 2014)

ε) Οἱ πόνοι τῆς κυοφορίας (Μάρτιος 2014 - Ἰανουάριος 2016)

στ) Οἱ ἡμέρες πρό τοῦ τοκετοῦ (Ἰανουάριος 2016-Ἰούνιος 2016)

ζ) Οἱ πόνοι τοῦ τοκετοῦ (Μάιος 2016 - Ἰούνιος 2016)

η) Ἡ γέννηση τῶν ἀποφάσεων τῆς Συνόδου (Ἰούνιος 2016)

θ) Ἡ περίοδος μετά τήν γέννηση (Ἰούνιος 2016 καί ἑξῆς)

3. Οἱ τελικές ἐκτιμήσεις μου

4. Μετά τήν ὁμιλία μου στήν Κληρικολαϊκή Σύναξη

13. Γενικές ἐκτιμήσεις

1. Σκοπός τῆς «Ἁγίας καί Μεγάλης Συνόδου»

2. Τά θετικά σημεῖα τῆς Συνόδου

3. Ἡ Μία, Ἁγία, Καθολική καί Ἀποστολική Ἐκκλησία

4. Τά ἀρνητικά σημεῖα τῆς Συνόδου

5. Ἡ ἀποδοχή τῶν ἀποφάσεων τῆς Συνόδου τῆς Κρήτης

Ἐπίμετρον

Ἡ Ἐκκλησία, τό Σῶμα τοῦ Χριστοῦ, ὡς «ἡ αἰώνια καλλονή»

1. Περίληψη τοῦ περιεχομένου τοῦ βιβλίου

2. Ἡ Ἰταλική μετάφραση τοῦ βιβλίου

3. Ὁ τελευταῖος λόγος μου

fShare