ΤΑ ΑΓΙΑ ΘΕΟΦΑΝΕΙΑ ΤΟΥ ΚΥΡΙΟΥ ΚΑΙ ΘΕΟΥ ΚΑΙ ΣΩΤΗΡΟΣ ΗΜΩΝ ΙΗΣΟΥ ΧΡΙΣΤΟΥ

Τὸ Μυστήριο τῆς Θείας Οἰκονομίας κατὰ τὰ Ἀναγνώσματα τῆς Κυριακῆς καί τινων ἑορτῶν

Δέσπω Ἀθ. Λιάλιου, Α.Π.Θ. 

Τὰ Ἅγια Θεοφάνεια τοῦ Κυρίου καὶ Θεοῦ καὶ Σωτῆρος ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ, 6 Ἰανουαρίου 2023, (Αριθμ. 62A)

 

Α. 1. Με την εορτή της περιτομής του Χριστού, ως της αρχής του καινού ατελεύτητου εν Χριστώ χρόνου, της ὀγδοάδος, εκτείνεται το μυστήριο της άκρας συγκαταβάσεως του προ των αιώνων αποκαλυπτομένου Λόγου του Θεού Πατρός σαρκί «δι᾽ ἡμᾶς καὶ διὰ τὴν ἡμετέραν σωτηρίαν», για να λάβει μία πιο οικουμενική έκφραση με το θεοφανικό γεγονός των Θεοφανείων. Με ένα τρόπο συγκλονιστικό ο υμνωδός διερμηνεύει ότι με τη Γέννηση και το βαπτισμό του Χριστού στον Ιορδάνη ο άνθρωπος και όλος ο κτιστός κόσμος δέχονται τον αγιασμό, την ευλογία και τον ανακαινισμό («πρὶν εὐγένεια») του Θεού, επανέρχονται στην αρχική σχέση τους με το Θεό, το καθένα κατά το λόγο υπάρξεώς του: «Γῆ ἡγιάσθη Γεννήσει, τῇ ἁγίᾳ σου Λόγε, διηγουμένων οὐρανῶν, σὺν ἄστροις δόξαν σήν, νῦν δὲ τῶν ὑδάτων φύσις εὐλόγηται, σοῦ σαρκὶ βαπτισθέντος, καὶ γένος γηγενῶν, πρὸς τὴν πρὶν ἐπανῆλθεν αὖθις εὐγένειαν» (Στο Απόδειπνο της 5ης Ιανουαρίου, ὠδὴ θ´, ἦχος πλ. β´, τροπάριο γ´).

2. Η εορτή των Θεοφανείων, που, όπως έχει σημειωθεί, συνεορτάζετο με τη Γέννηση του Χριστού μέχρι περίπου τα τέλη του τέταρτου αιώνα, είναι μία εορτή που στη σημερινή της διάταξη διακρίνεται χρονικά σε δύο περιόδους, μία πριν και μία μετά, τήν προεόρτια περίοδο από 2 μέχρι 5 Ιανουαρίου, στην οποία κυριαρχεί η προετοιμασία για το βάπτισμα των Κατηχουμένων, ιδίως με τις Μεγάλες Ὦρες, τα Προεόρτια που καταλήγουν στην Παννυχίδα, τον Όρθρο και το Μέγα Αγιασμό του βαπτίσματος των Κατηχουμένων, ή απλώς το Μέγα Αγιασμό μετά την υιοθέτηση του νηπιοβαπτισμού, την εορτή των Θεοφανείων, τη Σύναξη του Αγίου Προφήτου, Προδρόμου και Βαπτιστού Ιωάννου, κατ᾽ αντιστοιχία με τη δεύτερη ημέρα των Χριστουγέννων, και μετά με την Κυριακή μετά τα Φώτα και την Απόδοση της εορτής.

3. α. Εάν συγκρίνουμε τη διάταξη της εορτής της Γεννήσεως του Χριστού και των Θεοφανείων κατά το Τυπικὸν τῆς Μεγάλης Ἐκκλησίας και του Συναξαρίου Κωνσταντινουπόλεως προκύπτουν κάποιες σημαίνουσες διαπιστώσεις: Και στις δύο εορτές προηγούνται οι Μεγάλες Ὦρες, Εσπερινός, ανάλογα με την ημέρα που πέφτει η εορτή, οπωσδήποτε Παννυχίδα, όπου διαβάζονται μάλλον ομιλητικά και κηρυγματικά έργα των Πατέρων, οπωσδήποτε εκείνα του Αγίου Γρηγορίου του Θεολόγου, ο οποίος είναι ο μόνος που κατονομάζεται και Όρθρος με τον πεντηκοστό Ψαλμό. Η διαφοροποίηση ως προς την εορτή των Θεοφανείων είναι ότι παρέχεται ακριβής διάταξη για την τέλεση του Μεγάλου Αγιασμού συναπτά με την Παννυχίδα και τον Όρθρο για την τέλεση του βαπτίσματος των κατηχουμένων, κάτι που απουσιάζει στη διάταξη της εορτής των Χριστουγέννων. Μάλιστα σημειώνεται ότι μετά τα δύο τροπάρια «Σήμερον Τριὰς ἐν Μονάδι θεότητος...» και «Ἐν Ἰορδάνῃ βαπτιζουμένου σου, Κύριε..» τελούνται τα ακόλουθα: «Καὶ ὅτε πληρωθῇ, ἀνέρχεται ὁ Πατριάρχης ἐν τῷ φωτιστηρίῳ καὶ βαπτίζει. Καὶ ὅτε χρίσῃ τοὺς νεοφωτίστους ἵσταται ὁ ψάλτης πλησίον αὐτοῦ καὶ λέγει ψαλμὸν λα´, ἦχος βαρύς· "Μακάριοι ὧν ἀφέθησαν αἱ ἀνομίαι καὶ ὧν ἐπικαλύφθησαν αἱ ἁμαρτίαι". Καὶ λοιπὸν ὀψικεύων αὐτὸν στιχολογεῖ ἐφεξῆς τοὺς στίχους τοῦ ψαλμοῦ, καὶ εἰσέρχεται τὴν εἴσοδον τῆς ἐκκλησίας, καὶ ὅτε ἔλθῃ πλησίον τοῦ ἄμβωνος ἀποδύεται τὸ φελώνιν αὐτοῦ καὶ ἀνέρχεται ἐν τῷ ἄμβωνι καὶ στιχολογεῖ ἕως ἂν λάβῃ ἐπιτροπὴν ἐκ τοῦ ἀρχιδιακόνου, καὶ λοιπὸν λέγει τὴν περισσὴν καὶ κατέρχεται. Καὶ ἀνέρχεται προανάγνωσις ἐκ τῶν Πράξεων· Ἐν ταῖς ἡμέραις ἐκείναις, ἄγγελος Κυρίου ἐλάλησεν πρὸς Φίλιππον». Και μετά τους Ψαλμούς 113, 114 και 117, το «Ἐν Ἰορδάνῃ βαπτιζουμένου σου, Κύριε..» και αντί του Τρισαγίου το «Ὅσοι εἰς Χριστὸν ἐβαπτίσθητε» τελούνται τα υπόλοιπα της Θείας Λειτουργίας. Πρέπει να σημειώσω ότι στο Τυπικὸν τῆς Μεγάλης Ἐκκλησίας γίνεται αναφορά για «εὐχὴ τῆς τῶν ὑδάτων εὐλογίας» προ της Παννυχίδος καί της ακολουθίας των νεοφωτίστων, που είναι μία σύνθεση της τάξης προ της ισχύος του νηπιοβαπτισμού και της λειτουργικής πράξης μετά τη Γ´ Οικουμενική Σύνοδο και την υιοθέτηση του νηπιοβαπτισμού ανεξάρτητα από τα Φώτα και το Πάσχα.

β. Το ενδιαφέρον στοιχείο για τις εορτές της Γεννήσεως του Χριστού, των Θεοφανείων, του Πάσχα και της Πεντηκοστής είναι η ανάγνωση των Λόγων του Αγίου Γρηγορίου του Θεολόγου κατά την Παννυχίδα, που συνδέονται ευθέως με τη βαπτισματική πράξη, με το βάπτισμα των κατηχουμένων, τουλάχιστον ως προς τα Φώτα και το Πάσχα, και γι᾽ αυτό υπάρχει και λεκτική ταυτότητα μεταξύ των εξής Λόγων: Λόγος 1: Εἰς τὸ ἅγιον Πάσχα καὶ εἰς τὴν βραδυτῆτα, Λόγος 38: Εἰς τὰ Θεοφάνια, εἴτουν Γενέθλια τοῦ Σωτῆρος, Λόγος 39. Εἰς τὰ ἅγια Φῶτα, Λόγος 40. Εἰς τὸ ἅγιον βάπτισμα, Λόγος 45. Εἰς τὸ ἅγιον Πάσχα, ενώ ο Λόγος 41: Εἰς τὴν Πεντηκοστήν αποτελεί το κήρυγμα κατά την εορτή της Πεντηκοστής για την ομολογία της θεότητος του Αγίου Πνεύματος και του Πνευματικῶς ορωμένου Υιού και Λόγου του Θεού Πατρός. Πρόκειται για ένα κήρυγμα ερμηνείας του Συμβόλου της Πίστεως αλλά και μία συνόψιση των γεγονότων της Παλαιάς και της Καινής Διαθήκης, με ιδιαίτατη επιλογή εκ των Ψαλμών, που αξιοποιήθηκε εν συνεχεία είτε ως Κοινωνικά, είτε εφύμνια από τους υμνογράφους στους Κανόνες τους με τους παράδελφους Αγίους Ιωάννη το Δαμασκηνό και Κοσμά, αλλά και την Ἔκδοσιν ἀκριβῆ τῆς Ὀρθοδόξου Πίστεως.

γ. Θα πρέπει να σημειωθεί μετ᾽ εμφάσεως ότι η ενιαία λειτουργική χρήση της Παλαιάς και της Καινής Διαθήκης τόσο ως προς τα Αναγνώσματα, Προφητικά, Αποστολικά και Ευαγγελικά, προστιθεμένης και της λειτουργικής- υμνολογικής χρήσης και των Ψαλμών, μαζί με την ερμηνευτική- κηρυγματική Γραμματεία και τη συνοδική πράξη της Εκκλησίας καθιστά το κείμενο των Εβδομήκοντα αναντικατάστατο. Ως εκ τούτου η απόρριψη του κειμένου των Εβδομήκοντα από τη θεολογική σπουδή και η αντικατάσταση από το εβραϊκό κείμενο πρέπει υποκινείται από κύκλους που τείνουν να καταργήσουν την ίδια τη ζωή της Εκκλησίας και να την περιορίσουν στις θεολογίες της ειδωλικής ανικανότητος, ή του κοινωνικού προφητισμού του προτεσταντικού προορισμού, εισπράττοντες οι αυτουργοί χορηγίες, εξουσία καταδυναστευτική και αξιώματα.

 

Β. 1. Ανεξάρτητα από τους λόγους που οδήγησαν την Εκκλησία για πρακτικούς λόγους προς τέλεση εκ δευτέρου Αγιασμού, και μάλιστα μετά τη Θεία Λειτουργία και προ της Απολύσεως, κατά την κύρια ημέρα, θα πρέπει να υπογραμμίσουμε ότι η τέλεση του Αγιασμού δεν είναι μία ανεξάρτητη αγιαστική πράξη, όπως εκλαμβάνεται σήμερα από τους περισσότερους χριστιανούς. Ο Αγιασμός του ύδατος ετελείτο αρχικώς για την τέλεση του βαπτίσματος των Κατηχουμένων, το οποίο προ της Γ´ Οικουμενικής Συνόδου, οπότε καθιερώνεται ο νηπιοβαπτισμός, ετελείτο τα Θεοφάνεια και το βράδυ της Αναστάσεως, ώστε να ακολουθήσει εν συνεχεία η συμμετοχή των νεοβαπτισμένων στο μυστήριο της Θείας Ευχαριστίας. Γι᾽ αυτό, αντί του Τρισαγίου ψάλλεται κατά τα Θεοφάνεια το «Ὅσοι εἰς Χριστὸν ἐβαπτίσθητε, Χριστὸν ἐνεδύσασθε. Ἀλληλούϊα», όπως και κατά την εορτή της Γεννήσεως του Χριστού για τον ίδιο λόγο. Αγιασμός του ύδατος ως αυτοτελής αγιαστική πράξη ανεξάρτητη από τον άνθρωπο και τη συνωδίνουσα κτίση, για τον οποίο ο Θεός έγινε άνθρωπος (και όχι απλώς για το σώμα του κατά την ερμηνεία των σύγχρονων επηρμένων σαρκολατρών), μπορεί να καταλήξει σε ειδωλοποίηση της κτίσης, σαν τις ντιρεκτίβες του ΟΗΕ και τις φιλανθρωπίες των αποικιοκρατών και τα νηπιώδη ανθρώπινα δικαιώματα της υποκρισίας και της ακόμη μεγαλύτερης υποκριτικής αγαπολογίας μιας απίστευτης ιδιοτέλειας και χειραγώγησης των Ορθοδόξων, που τα ανακάλυψαν σα νέα αποκάλυψη, αρκούντως ειδωλικής, για να ελέγχονται και να ποδηγετούνται μόνο οι ανίσχυροι λαοί, ενίοτε και με εγκάθετες εξουσίες, αποδομούντες την ενότητα του ανθρώπου και την καθολικότητα της Εκκλησίας ως προς την πίστη στον ενανθρωπήσαντα Υιό και Λόγο του Θεού Πατρός, τον ανακαλέσαντα το ανθρώπινο στην αρχέγονη δημιουργική κατάσταση εν τω παραδείσω της Δόξης Κυρίου.

2. Το προεόρτιο τετραήμερο προ των Θεοφανείων έχει προχειριστικό προς το άγιο βάπτισμα χαρακτήρα. Τούτο καθίσταται αρκούντως σαφές με την ακολουθία των Μεγάλων Ωρών, κατά την οποία τα Προφητικά Αναγνώσματα, προερχόμενα όλα από το βιβλίο του Ησαΐα, αναφέρονται σε σωτήριες θεοφανικές ενέργειες του Θεού του Ισραήλ, σε τύπους, ή εξαγγελίες περί του βαπτίσματος εν Χριστώ και των πιστών με την παρουσία του ύδατος, ως στοιχείου απαραίτητου για ζώντα όντα και ασφαλώς για τον άνθρωπο. Του αυτού βαπτιστηρίου περιεχομένου είναι και τα Αποστολικά και τα Ευαγγελικά Αναγνώσματα των Ωρών με αναφορά το πρώτο Αποστολικό στον Αβραάμ, ως Πατέρα όλων των Εθνών, το βάπτισμα μετανοίας του Αγίου Ιωάννου του Προδρόμου, το βάπτισμα του Χριστού δι᾽ ἡμᾶς, «διὰ λουτροῦ παλιγγενεσίας, καὶ ἀνακαινώσεως Πνεύματος Ἁγίου» των χριστιανών, ως τέκνων Αβραάμ κατά το τέταρτο και τελευταίο Ευαγγελικό Ανάγνωσμα των Ωρών. Η Ακολουθία των Ωρών κατακλείεται, όπως και η αντίστοιχη και η αυτή βαπτιστήρια των Χριστουγέννων, με τους Ψαλμούς 102 και 145, από το «Ὁ μονογενὴς Υἱὸς καὶ Λόγος τοῦ Θεοῦ, ἀθάνατος ὑπάρχων, καὶ καταδεξάμενος, διὰ τὴν ἡμετέραν σωτηρίαν, σαρκωθῆναι ἐκ τῆς ἁγίας Θεοτόκου καὶ ἀειπαρθένου Μαρίας, ἀτρέπτως ἐνανθρωπήσας, σταυρωθείς τε, Χριστὲ ὁ Θεός, θανάτῳ θάνατον πατήσας. Εἷς ὢν τῆς ἁγίας Τριάδος, συνδοξαζόμενος τῷ Πατρὶ καὶ τῷ ἁγίῳ Πνεύματι, σῶσον ἡμᾶς», τους Μακαρισμούς και το Σύμβολο της Πίστεως. Ας σημειωθεί ότι από τα δεκατρία Προφητικά Αναγνώσματα του Εσπερινού των Θεοφανείων τα τέσσερα συμπίπτουν με τα εκ του Ησαΐα τέσσερα Προφητικά Αναγνώσματα των Μεγάλων Ωρών, όπως και το Ευαγγελικό Ανάγνωσμα, ενώ το Αποστολικό Ανάγνωσμα είναι το ίδιο με την κύρια ημέρα των Θεοφανείων, η αρχή του οποίου διαποτίζει ολόκληρη την περίοδο των Θεοφανείων «ἐπεφάνη ἡ χάρις τοῦ Θεοῦ, ἡ σωτήριος πᾶσιν ἀνθρώποις[1]», αποτελώντας το Κοινωνικό της Θείας Λειτουργίας, ή κατά διασκευή το Κοντάκιο «Ἐπεφάνης σήμερον τῇ οἰκουμένῃ, καὶ τὸ φῶς σου Κύριε, ἐσημειώθη ἐφ᾽ ἡμᾶς, ἐν ἐπιγνώσει ὑμνοῦντας σε. Ἦλθες ἐφάνης τὸ Φῶς τὸ ἀπρόσιτον», ἦχος δ´, ή κατά την κατακλείδα του Απολυτίκιου «Ὁ ἐπιφανεὶς Χριστὲ ὁ Θεός, καὶ τὸν κόσμον φωτίσας, δόξα σοι», ή κατά τα Στιχηρά Ιδιόμελα των Αίνων[2].

3. Περισσότερο ερμηνευτικά για την υπέρ ημών διά του βαπτίσματος Θεία Οικονομία και το βαπτιστήριο χαρακτήρα του αγιασμού των υδάτων των Θεοφανείων είναι τα Ιδιόμελα της Λιτής. Το πρώτο Ιδιόμελο, ἦχος δ´, σε μία αντιστοιχία με το Δοξαστικό των αποστίχων της Μεγάλης Παρασκευής και της Κυριακής των Μυροφόρων («Σέ τόν ἀναβαλλόμενον τό φῶς ὥσπερ ἱμάτιον καθελών Ἰωσήφ ἀπό τοῦ ξύλου σύν Νικοδήμῳ καί θεωρήσας νεκρόν, γυμνόν, ἄταφον, εὐσυμπάθητον θρῆνον ἀναλαβών, ὀδυρόμενος ἔλεγεν...») είναι ομολογία του Δημιουργού και ερμηνεία του έργου τού κατ᾽ άκρα συγκατάβαση αποκαλυφθέντος σαρκί Λόγου, για την αναγέννηση, ανάπλαση, του ανθρωπίνου γένους, κατά τη δεκτική ικάνωση εκάστου, και όχι μηχανιστικά με κατάργση της προαιρέσεώς μας, ώστε να προσέλθει ο κατηχούμενος στο βάπτισμα, γενόμενος φωτιζόμενος: «Ὁ ἀναβαλλόμενος φῶς ὡς ἱμάτιον, δι᾽ ἡμᾶς καθ᾽ ἡμᾶς γενέσθαι κατηξίωσε, ῥεῖθρα περιβάλλεται σήμερον τὰ Ἰορδάνια, οὐκ αὐτὸς τούτων πρὸς κάθαρσιν δεόμενος, ἀλλ᾽ ἡμῖν ἐν ἑαυτῷ οἰκονομῶν τὴν ἀναγέννησιν. Ὢ τοῦ θαύματος! δίχα πυρὸς ἀναχωνεύει, καὶ ἀναπλάττει ἄνευ συντρίψεως, καὶ σῴζει τοὺς εἰς αὐτὸν φωτιζομένους, Χριστὸς ὁ Θεός, καὶ Σωτὴρ τῶν ψυχῶν ἡμῶν». Όλα τα γεγονότα της ένσαρκης Θείας Οικονομίας του Λόγου τελούνται δι᾽ ἡμᾶς, ώστε να θεραπευθεί ο αποστάς και απομακρυνθείς από το Ζωοδότη Θεό άνθρωπος, ο Αδάμ και όλοι οι μετ᾽ αυτόν, όντες της αυτής πεπτωκυΐας ανθρώπινης φύσεως και όχι κάποιου ενοχικού εσχατολογικού προσώπου: «Βαπτίζεται Χριστός, καὶ ἂνεισιν ἐκ τοῦ ὕδατος· συναναφέρει γὰρ ἑαυτῷ τὸν κόσμον, καὶ ὁρᾷ σχιζομένους τοὺς οὐρανούς, οὓς ὁ Ἀδὰμ ἔκλεισεν ἑαυτῷ καὶ τοῖς μετ᾽ αὐτόν. Καὶ τὸ Πνεῦμα μαρτυρεῖ τῇ Θεότητι· τῷ ὁμοίῳ γὰρ προστρέχει, καὶ φωνῇ ἐξ οὐρανοῦ· ἐκεῖθεν γὰρ ὁ μαρτυρούμενος, Σωτὴρ τῶν ψυχῶν ἡμῶν».

4. Πρέπει να υπογραμμισθεί ότι το βάπτισμα του Χριστού στον Ιορδάνη είναι ένα από τα κορυφαία γεγονότα του μυστηρίου της Θείας Οικονομίας και αποκαλύψεως του Τριαδικού Θεού από κτίσεως κόσμου σε μία συνέχεια θεοφανικών γεγονότων της θείας συγκαταβάσεως του προ των αιώνων Υιού και Λόγου του Θεού Πατρός. Τούτο καθίσταται σαφέστατο με την ένταξη του πρώτου κεφαλαίου της Γενέσεως ως πρώτο Προφητικό Ανάγνωσμα τόσο κατά την εορτή της Γεννήσεως του Χριστού στον Εσπερινό όσο και κατά τα Θεοφάνεια, όπως και κατά το πασχάλιο βάπτισμα. Η ανάγνωση όλων των Αναγνωσμάτων αποτελούν την αγιογραφική καταγραφή και ομολογία ότι η τέλεση του βαπτίσματος των Κατηχουμένων στο όνομα του Πατρός και του Υιού και του Αγίου Πνεύματος θεμελιώνεται στην πίστη του ενός και του αυτού Τριαδικού Θεού των Προφητών και των Αποστόλων, κατά τη διαρκή φανέρωση του Υιού τόσο κατά τη δημιουργία όσο και στην ιστορία, που εγκαινιάζει με την ενανθρώπησή του ο Λόγος, κατά τη Γέννηση, την όγδοη ημέρα την ατελεύτητο της περιτομής, παραδεικνύων τη δόξα της θεότητάς του στο βάπτισμα του Ιορδάνη και σε μία πορεία προς την Πεντηκοστή, όπως λέγεται στο Θεοτοκίο της η´ Ωδής του β´ Κανόνος του Προδρόμου, ἦχος β´, με ευθεία αναφορά στο πρώτο κεφάλαιο του Κατά Ιωάννην Ευαγγελίου: «Δόξης τοῦ Πατρός, συνέλαβες ἀφράστως, τὸ προαιώνιον ἀπαύγασμα, καὶ Λόγον τὸν ἄναρχον, ἐν ἀρχῇ ὄντα νοούμενον, καὶ νῦν ἐκ σοῦ πρωτότοκον, Πάναγνε γεγονότα, ἀναλλοιώτως τῆς κτίσεως».

5. Η διά του αγίου βαπτίσματος ενεργοποίηση της «δυνάμει» δωρηθείσας άνευ προϋποθέσεων από το Χριστό ανάπλασης του ανθρώπου με την αποδοχή της πίστης στον Πατέρα, τον Υιό και το Άγιο Πνεύμα αποτελεί ουσιαστικώς αποδοχή της ενεργειακής σχέσης του βαπτιζομένου ανθρώπου με το Θεό, και πάλι αποδοχή των ορίων της κτιστότητός του και της ισοτιμίας του με όλα τα δημιουργήματα του Θεού, κατά το λόγο, όμως, της δημιουργίας εκάστου όντος, που καταυγάζονται από την ενέργεια του Τριαδικού Θεού, τη δημιουργική, τη ζωοποιό, τη σοφοποιό και τη θεοποιό, κατά το λόγο υπάρξεως του καθένα, και γι᾽ αυτό η επιφάνεια της χάριτος και της δόξης του Θεού αφορά σε όλη την κτίση, εξού και ο αγιασμός των υδάτων στο ίδιο πλαίσιο της καθάρσεως του ανθρώπου και όλης της κτίσης διά της δωρεάς της χάριτος, εξού και η λήψη και χρήση του αγιασμού κατά τη μυστικώς προσφερόμενη ευχή κατά την τέλεση της ακολουθίας του Αγιασμού, άνευ τελέσεως του μυστηρίου του βαπτίσματος: «Κλῖνον, Κύριε, τὸ οὖς σου, καὶ ἐπάκουσον ἡμῶν, ὁ ἐν Ἰορδάνῃ βαπτισθῆναι καταδεξάμενος, καὶ ἁγιάσας τὰ ὕδατα· καὶ εὐλόγησον πάντας ἡμᾶς, τοὺς διὰ τῆς κλίσεως τῶν ἑαυτῶν αὐχένων σημαίνοντας τὸ τῆς δουλείας πρόσχημα. Καὶ καταξίωσον ἡμᾶς ἐμπλησθῆναι τοῦ ἁγιασμοῦ σου διὰ τῆς τοῦ ὕδατος τούτου μεταλήψεώς τε καὶ ῥαντισμοῦ, καὶ γενέσθω ἡμῖν, Κύριε, εἰς ὑγείαν ψυχῆς καὶ σώματος».

6. Η επιμονή της Εκκλησίας στη μαρτυρία και πίστη Προφητών, Αποστόλων και Αγίων Πατέρων της Εκκλησίας σε μία φωτοδοτική συνέχεια του επιφανέντος και αεί κτίζοντος τον κόσμο Λόγου, του αυτού ασάρκου, ενσάρκου, Πνευματικώς ορωμένου, «συνόντος» και μετεχομένου στη Θεία Λειτουργία, αεί δε ερχομένου, τουτέστιν αεί παρόντος, δεν αποτελεί μία άγονη παλινδρόμηση, αλλά μία συνεχή ανακεφαλαίωση των πάντων εν τη Θεία Οικονομία του Λόγου, στους ατελεύτητους αιώνες της χάριτος. Και γι᾽ αυτό αντιλήψεις περί απογυμνώσεως της επιφανείας του Χριστού από την επενέργεια στην ιστορία, ή υποτίμησης της δημιουργίας εν πορεία (ἀεὶ κτίζεται), ως συμπαντικής πραγματικότητος, ή μιας αυτονομημένης εσχατολογίας με ασαφή φύση των όντων στην ιστορία, καταλήγει σε μία συγκαιριακή θεωρητική κατασκευή ειδωλικής μεταπατορικής ύβρεως, κατά την οποία ο άνθρωπος δεν έχει χρεία από την άκτιστη δωρεά του Ενανθρωπήσαντος, καθώς έχει την ασαφή ανθρώπινη επάρκειά του, η οποία θα τελεστεί ως προτεσταντικός προορισμός στα έσχατα, οπότε και η εκφώνηση «Σὺ γὰρ εἶ ὁ ἁγιασμὸς τῶν ψυχῶν καὶ τῶν σωμάτων ἡμῶν, καὶ σοὶ τὴν δόξαν, καὶ εὐχαριστίαν, καὶ προσκύνησιν ἀναπέμπομεν, σὺν τῷ ἀνάρχῳ σου Πατρί, καὶ τῷ Παναγίῳ καὶ ἀγαθῷ καὶ ζωοποιῷ σου Πνεύματι, νῦν, καὶ ἀεί, καὶ εἰς τοὺς αἰῶνας τῶν αἰώνων» καταλήγει σε απλό ρήμα άνευ παραπομπής στα γεγονότα της μεγαλειότητας του Θεού στην κτίση και την όγδοη ημέρα των εσχάτων ημερών της Ενανθρωπήσεως του Λόγου, που είναι ήδη εδώ και τώρα η όγδοη ημέρα, συμπαρεκτεινόμενη στους άπειρους αιώνες της χάριτος της Αγίας Τριάδος.

 

Αποστολικό Ανάγνωσμα: Τίτ. β´, 11-14, γ´, 4-7: «11 Ἐπεφάνη γὰρ ἡ χάρις τοῦ Θεοῦ ἡ σωτήριος πᾶσιν ἀνθρώποις, 12 παιδεύουσα ἡμᾶς ἵνα ἀρνησάμενοι τὴν ἀσέβειαν καὶ τὰς κοσμικὰς ἐπιθυμίας σωφρόνως καὶ δικαίως καὶ εὐσεβῶς ζήσωμεν ἐν τῷ νῦν αἰῶνι, 13 προσδεχόμενοι τὴν μακαρίαν ἐλπίδα καὶ ἐπιφάνειαν τῆς δόξης τοῦ μεγάλου Θεοῦ καὶ σωτῆρος ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ, 14 ὃς ἔδωκεν ἑαυτὸν ὑπὲρ ἡμῶν, ἵνα λυτρώσηται ἡμᾶς ἀπὸ πάσης ἀνομίας καὶ καθαρίσῃ ἑαυτῷ λαὸν περιούσιον, ζηλωτὴν καλῶν ἔργων. - 4 ὅτε δὲ ἡ χρηστότης καὶ ἡ φιλανθρωπία ἐπεφάνη τοῦ σωτῆρος ἡμῶν Θεοῦ, 5 οὐκ ἐξ ἔργων τῶν ἐν δικαιοσύνῃ ὧν ἐποιήσαμεν ἡμεῖς, ἀλλὰ κατὰ τὸν αὐτοῦ ἔλεον ἔσωσεν ἡμᾶς διὰ λουτροῦ παλιγγενεσίας καὶ ἀνακαινώσεως Πνεύματος ἁγίου, 6 οὗ ἐξέχεεν ἐφ' ἡμᾶς πλουσίως διὰ Ἰησοῦ Χριστοῦ τοῦ σωτῆρος ἡμῶν, 7 ἵνα δικαιωθέντες τῇ ἐκείνου χάριτι κληρονόμοι γενώμεθα κατ᾽ ἐλπίδα ζωῆς αἰωνίου».

 

Ευαγγελικό Ανάγνωσμα: Ματθ. γ´, 13-17: «13 Τότε παραγίνεται ὁ Ἰησοῦς ἀπὸ τῆς Γαλιλαίας ἐπὶ τὸν Ἰορδάνην πρὸς τὸν Ἰωάννην τοῦ βαπτισθῆναι ὑπ᾽ αὐτοῦ. 14 ὁ δὲ Ἰωάννης διεκώλυεν αὐτὸν λέγων· Ἐγὼ χρείαν ἔχω ὑπὸ σοῦ βαπτισθῆναι, καὶ σὺ ἔρχῃ πρός με; 15 ἀποκριθεὶς δὲ ὁ Ἰησοῦς εἶπεν πρὸς αὐτόν· Ἄφες ἄρτι· οὕτω γὰρ πρέπον ἐστὶν ἡμῖν πληρῶσαι πᾶσαν δικαιοσύνην. τότε ἀφίησιν αὐτόν· 16 καὶ βαπτισθεὶς ὁ Ἰησοῦς ἀνέβη εὐθὺς ἀπὸ τοῦ ὕδατος· καὶ ἰδοὺ ἀνεῴχθησαν αὐτῷ οἱ οὐρανοί, καὶ εἶδεν τὸ Πνεῦμα τοῦ Θεοῦ καταβαῖνον ὡσεὶ περιστερὰν καὶ ἐρχόμενον ἐπ' αὐτόν· 17 καὶ ἰδοὺ φωνὴ ἐκ τῶν οὐρανῶν λέγουσα· Οὗτός ἐστιν ὁ υἱός μου ὁ ἀγαπητός, ἐν ᾧ εὐδόκησα».

---

[1]. «Σήμερον ἡ κτίσις φωτίζεται, σήμερον τὰ πάντα εὐφραίνονται, τὰ οὐράνια ἅμα καὶ τὰ ἐπίγεια. Ἄγγελοι καὶ ἄνθρωποι συμμίγνυνται· ὅπου γὰρ Βασιλέως παρουσία, καὶ ἡ τάξις παραγίνεται. Δράμωμεν τοίνυν ἐπὶ τὸν Ἰορδάνην, ἴδωμεν πάντες τόν Ἰωάννην, πῶς βαπτίζει Κορυφήν, ἀχειροποίητον καὶ ἀναμάρτητον. Διὸ Ἀποστολικὴν φωνὴν προσᾴδοντες, συμφώνως βοήσωμεν· Ἐπεφάνη ἡ χάρις τοῦ Θεοῦ, ἡ σωτήριος πᾶσιν ἀνθρώποις, καταυγάζουσα καὶ παρέχουσα πιστοῖς τὸ μέγα ἔλεος», στο «Καὶ νῦν...» των Ιδιόμελων της Λιτής.

[2]. «Φῶς ἐκ φωτός, ἔλαμψε τῷ κόσμῳ, Χριστὸς ὁ Θεὸς ἡμῶν, ὁ ἐπιφανεὶς Θεός, τοῦτον λαοὶ προσκυνήσωμεν», «Ὁ περιβάλλων τὸν οὐρανὸν ἐν νεφέλαις, ῥεῖθρα περιβάλλεται σήμερον τὰ Ἰορδάνια∙ καὶ τὴν ἐμὴν καθαίρεται κάθαρσιν, ὁ τοῦ κόσμου αἴρων τὴν ἁμαρτίαν∙ καὶ ὑπὸ τοῦ συγγενοῦς ἄνωθεν μαρτυρεῖται Πνεύματος, Υἱὸς μονογενὴς ὑπάρχων τοῦ ὑψίστου Πατρός, πρὸς ὃν βοήσωμεν∙ Ὁ ἐπιφανεὶς καὶ σώσας ἡμᾶς, Χριστέ, ὁ Θεὸς ἡμῶν, δόξα σοι», ἦχος α´.