ΤΟ ΧΘΕΣ ΚΑΙ ΤΟ ΣΗΜΕΡΑ

Καθολικός Πατριάρχης των Αρμενίων της Κιλικίας AΡam Α’, στο Το Βημα

Θεωρώ την Οικουμενική Σύνοδο της Νίκαιας, το δόγμα, τους Κανόνες και τα διδάγματά της ως απαρασάλευτο θεμέλιο της πίστης μας και πηγή της Ορθοδοξίας

Η μνημόνευση της 1700ής επετείου της Α΄ Οικουμενικής Συνόδου της Νίκαιας (325) είναι πρωτίστως ευκαιρία να στρέψουμε το βλέμμα μας προς τα πίσω, τονίζοντας την ιστορική της σημασία, εξηγώντας τους βασικούς λόγους που οδήγησαν στη σύγκλησή της, επισημαίνοντας την ιδιαιτερότητα των θεολογικών της διδαγμάτων και αναδεικνύοντας τη μοναδική της σπουδαιότητα για το δόγμα. Για ένα τόσο απαιτητικό έργο επαφίεμαι στους επιστήμονες των Εκκλησιών μας.

Εντός του πλαισίου της συζήτησής μας, θα ήθελα να εξάρω τα χαρακτηριστικά γνωρίσματα της Συνόδου με ειδική αναφορά στο Σύμβολο της Πίστης της Νίκαιας.

Η ιστορία της Εκκλησίας δείχνει σαφώς ότι οι Οικουμενικές Σύνοδοι δεν είναι μόνιμες δομές του ανά τον κόσμο Χριστιανισμού, αλλά συγκαλούνται προκειμένου να ανταποκριθούν σε συγκεκριμένες κρίσεις που επηρεάζουν την πίστη και τον βίο, την ακεραιότητα και την ενότητα της Εκκλησίας. Απλώς να υπενθυμίσω ότι οι Ανατολικές Ορθόδοξες Εκκλησίες αποδέχονται τις πρώτες τρεις Οικουμενικές Συνόδους, δηλαδή αυτές της Νίκαιας (325 μ.Χ.), της Κωνσταντινούπολης (381 μ.Χ.) και της Εφέσου (431 μ.Χ.). Εχουν απορρίψει τη Σύνοδο της Χαλκηδόνας και πιστεύουν ότι η ερμηνεία και η διατύπωση, ήτοι ο πυρήνας της αποστολικής πίστης, περιέχονται στις πρώτες τρεις Οικουμενικές Συνόδους.

Θεωρώ την Οικουμενική Σύνοδο της Νίκαιας, το δόγμα, τους Κανόνες και τα διδάγματά της ως απαρασάλευτο θεμέλιο της πίστης μας και πηγή της Ορθοδοξίας. Οι Οικουμενικές Σύνοδοι Κωνσταντινούπολης και Εφέσου αποτελούν επαναβεβαίωση της Νίκαιας με μερικές μόνο ελάσσονος σημασίας τροποποιήσεις και περαιτέρω διευκρινίσεις.

Η Σύνοδος της Νίκαιας χαρακτηρίζεται από το δόγμα της, το οποίο με σαφήνεια παρουσιάζει τον πυρήνα των βιβλικών διδαγμάτων και τα βασικά συστατικά της αποστολικής πίστης. Το δόγμα καταρτίσθηκε από τους Πατέρες της Συνόδου, τους οποίους ενέπνευσε το Αγιο Πνεύμα.

Οι Εκκλησιαστικοί Πατέρες από τη Συριακή, την Αρμενική και την Κοπτική Εκκλησία ήσαν μεταξύ των 318 Πατέρων της Συνόδου. Κατά τους αιώνες που ακολούθησαν, το Δόγμα της Νίκαιας κατέστη το μείζον σημείο αναφοράς της Ορθόδοξης θεολογικής διδασκαλίας ενάντια σε θεολογικές έριδες και αναδυόμενες αιρέσεις. Το Δόγμα της Νίκαιας υποβλήθηκε σε μερικές τροποποιήσεις στη Σύνοδο της Κωνσταντινούπολης και έκτοτε αναφερόταν ενίοτε ως το Δόγμα Νίκαιας – Κωνσταντινούπολης.

Εκτός από το δόγμα, η Σύνοδος της Νίκαιας καθιέρωσε επίσης τον νόμο και την τάξη στην Εκκλησία λαμβάνοντας μία σειρά από αποφάσεις που αφορούσαν τη λειτουργική και τη δικαιοδοτική σφαίρα. Εισήγαγε την αρχή του πρωτείου και της συνοδικότητας προκειμένου να διασφαλίσει την ενδο-εκκλησιαστική και δι-εκκλησιαστική τάξη και ενότητα.

Πιστεύω ότι η πιο σημαντική συνεισφορά της Συνόδου της Νίκαιας ήταν ότι βεβαίωσε, ενάντια στον Αρειανισμό (που υποστήριζε ότι όλα δημιουργήθηκαν από τον Θεό, συμπεριλαμβανομένου του Υιού και ότι, άρα, υπήρξε χρονική περίοδος κατά την οποία δεν υπήρχε ο Υιός), πως ο Υιός είναι ομοούσιος με τον Πατέρα. Στην πραγματικότητα, επισημαίνοντας την ομοουσιότητα Πατρός και Υιού και, αργότερα, του Αγίου Πνεύματος (από τη Σύνοδο της Κωνσταντινούπολης), οι Σύνοδοι Νίκαιας και Κωνσταντινούπολης βεβαίωσαν την ουσιαστική Τριαδικότητα του Θεού και την ομοουσιότητα Πατρός, Υιού και Αγίου Πνεύματος χωρίς να διακινδυνεύουν τη μοναδικότητα του Θεού.

Η Οικουμενική Σύνοδος της Νίκαιας ήταν επίσης η συγκεκριμένη έκφραση της ενότητας της Εκκλησίας απέναντι σε αναδυόμενες αιρέσεις. Στην πραγματικότητα, αιρετικά κινήματα, θεολογικές έριδες και δικαιοδοτικοί ανταγωνισμοί είχαν προκαλέσει εσωτερικές εντάσεις στην Εκκλησία. Σκοπός του Αυτοκράτορα Κωνσταντίνου, με τη σύγκληση Οικουμενικής Συνόδου στη Νίκαια, ήταν να εμπεδώσει την ενότητα της Εκκλησίας και, μέσω αυτής, την ενότητα της αυτοκρατορίας.

Ο πανηγυρισμός της 1700ής επετείου της Οικουμενικής Συνόδου της Νίκαιας αποτελεί, επιπλέον, μία πρόσκληση να στρέψουμε το βλέμμα μας προς τα εμπρός, επαναξιολογώντας την παρακαταθήκη της Συνόδου. Σε κάθε Ευχαριστιακή εορτή όχι μόνο απαγγέλλουμε, αλλά διακηρύσσουμε και επίσημα βεβαιώνουμε το Σύμβολο της Πίστης ως τη βάση του τρόπου με τον οποίο κατανοούμε τους εαυτούς μας ως Χριστιανούς. Ποια είναι άραγε η συνάφεια της Συνόδου της Νίκαιας με τον κόσμο σήμερα;

Θα ήθελα με συντομία να κάνω τις εξής λίγες επισημάνσεις:

Το Δόγμα της Νίκαιας παρουσιάζει τα ουσιαστικά συστατικά της πίστης μας. Αποτελεί τη βάση της Ορθόδοξης πίστης. Βεβαιώνει τόσο τη μοναδικότητα του Τριαδικού Θεού, όσο και τη μοναδικότητα της Εκκλησίας: ένα Βάπτισμα και μία Ευχαριστία. Αυτά αποτελούν το θεμέλιο της Ορθόδοξης πίστης και της εκκλησιαστικής ενότητας. Με την πάροδο του χρόνου, το δόγμα της Νίκαιας κατέστη ισχυρό προπύργιο ενάντια στην εισβολή των αιρέσεων. Μέσα σε έναν κόσμο στον οποίο οι Εκκλησίες μας βρίσκονται διαρκώς αντιμέτωπες με τόσο πολλές αιρέσεις, πώς άραγε μπορούμε να ανταποκριθούμε στις νέες αιρετικές τάσεις και την ετερόδοξη σκέψη βεβαιώνοντας την αποστολικότητα και την Ορθοδοξία της πίστης μας, όπως έκαναν οι Πατέρες της Εκκλησίας μας επί αιώνες, πληρώνοντας ακόμα και με το ίδιο τους το αίμα ;

Το δόγμα της Νίκαιας διασφαλίζει την ενότητα της Εκκλησίας. Αποτελεί την απαρασάλευτη βάση της μοναδικότητας της Εκκλησίας: μιας, αγίας, καθολικής και αποστολικής Εκκλησίας. Στην επίπονη απόπειρά του να αποκαταστήσει την κατακερματισμένη ενότητα της Εκκλησίας, το οικουμενικό κίνημα πρέπει να λάβει σοβαρά υπόψη το δόγμα της Νίκαιας ως το στέρεο θεμέλιο της ενότητας της Εκκλησίας.

Ο Καθολικός Πατριάρχης των Αρμενίων της Κιλικίας Αράμ ο Α’ με έδρα τον Λίβανο, κορυφαία διεθνής προσωπικότητα, ηγείται ενός Πατριαρχείου με μεγάλη δράση τόσο στο εσωτερικό του Λιβάνου όσο και στη διασπορά. Εχει υπηρετήσει σε καίριες και νευραλγικές θέσεις στο Παγκόσμιο Συμβούλιο Εκκλησιών, αλλά και στο παγκόσμιο κίνημα των Αρμενίων.