.png "English"){kind=small}
Οικουμενικο Πατριαρχείο
Ομιλία του Οικουμενικού Πατριάρχου, που εορτάζει τα ονομαστήριά του,
μετά τη Θ.Λειτουργία στον Πατριαρχικό Ναό, παρουσία του Μητροπολίτη
Κιέβου και πάσης Ουκρανίας, και εκπροσώπων Αυτοκεφάλων Εκκλησιών
* * *
“Εάν το Οικουμενικόν Πατριαρχείον εκινείτο επί τη βάσει άλλων, μη εκκλησιαστικών, κριτηρίων, θα ανέμενε την έκβασιν των προεδρικών εκλογών εν Ουκρανία. Το θέμα του Αυτοκεφάλου, όμως, είναι εκκλησιαστικόν γεγονός και όχι αξεσουάρ της πολιτικής”, επεσήμανε ο Οικουμενικός Πατριάρχης Βαρθολομαίος, αναφερόμενος στην χορήγηση Αυτοκεφαλίας στην Εκκλησία της Ουκρανίας, στην ομιλία που πραγματοποίησε στον Πατριαρχικό Ναό, μετά τη Θεία Λειτουργία, κατά την οποία χοροστάτησε, σήμερα, Τρίτη, 11 Ιουνίου, για την εορτή των Αγίων Αποστόλων Βαρθολομαίου και Βαρνάβα, ημέρα κατά την οποία εορτάζει τα ονομαστήριά του.
“Το σπουδαιότερον εκκλησιαστικόν γεγονός κατά την περίοδον αυτήν υπήρξεν η χορήγησις υπό του Οικουμενικού Θρόνου Αυτοκεφαλίας εις την Εκκλησίαν της Ουκρανίας, προιόν της αγαπητικής και ποιμαντικής μερίμνης της Μητρός Εκκλησίας προς τον χειμαζόμενον, λόγω ποικίλων διασπάσεων, ευσεβή ουκρανικόν λαόν. Ουδέν άλλο κίνητρον είχομεν εις την πρωτοβουλίαν αυτήν, τα δε περί του αντιθέτου διαδιδόμενα εις το διαδίκτυον και αλλαχού, όχι μόνον δεν έχουν ίχνος αληθείας, αλλά διαστρεβλώνουν σκοπίμως την πραγματικότητα, είναι fake news”, είπε ο Παναγιώτατος, ο οποίος καλωσόρισε εγκαρδίως τον Μακαριώτατο Μητροπολίτη Κιέβου και πάσης Ουκρανίας Επιφάνιο, και την τιμία συνοδεία του, συγχαίροντάς τον “διά την πιστότητά Του εις την Μητέρα Εκκλησίαν και διά τον καλόν αγώνα του διά τα εκκλησιαστικά πράγματα εν Ουκρανία”.
“Αι εορταί είναι πάντοτε και καιρός ενθυμήσεως και μνήμης”, σημείωσε ο Πατριάρχης, και πρόσθεσε ότι πάντα θυμάται και μνημονεύει με ευγνωμοσύνη όλους όσοι τους οφείλει, “μετά Θεόν, τα πάντα, το ζην και το ευ ζην, την ανατροφήν και την μόρφωσιν, την αγάπην διά τα γράμματα και διά την Εκκλησίαν και διά την φύσιν, την θύραθεν και την θεολογικήν παιδείαν, τον φόβον Θεού και την ενθάρρυνσιν εις την πορείαν προς την ιερωσύνην.
“Το όραμα ημών και η ελπίς, όταν εισήλθομεν εις τον ιερόν κλήρον του Οικουμενικού Πατριαρχείου, ήτο η εκκλησιαστική διακονία. Η πεμπτουσία της ιερωσύνης είναι η διακονία του Θεού και του ανθρώπου, του επιγείου βίου και του ουρανίου προορισμού του, η αυτοπροσφορά, και η ταπεινοφροσύνη. Ανήκομεν εις τον Χριστόν”, τόνισε και, σε άλλο σημείο, αναφέρθηκε στην αποστολή της Εκκλησίας στο σύγχρονο κόσμο:
“Εις την εποχήν μας, η Εκκλησία δίδει την φιλόθεον και φιλάνθρωπον μαρτυρίαν αυτής έναντι των μεγάλων προκλήσεων, θρησκευτικών, ανθρωπολογικών και ηθικών, πολιτισμικών, τεχνολογικών και οικονομικών, έναντι των πολυμόρφων απειλών κατά της ιερότητος του ανθρωπίνου προσώπου. Μέσα εις την οικονομοκεντρικήν παγκόσμιον κοινωνίαν και την «παντοκρατορίαν της αγοράς», ο λόγος της Εκκλησίας είναι λόγος αδελφοσύνης και αλληλεγγύης. Εις το πεδίον της αλληλεγγύης δοκιμάζεται σήμερον η πίστις μας. Δεν πείθει η «αδάπανος ευλάβεια», και η αυτάρεσκος πνευματικότης. «Πλησίον» αναδεικνυόμεθα προς τους αδελφούς πάντοτε εμπράκτως, συγκεκριμένως, προσωπικώς. Η Εκκλησία οφείλει να λειτουργή ως θετική πρόκλησις και εναλλακτική πρότασις ζωής, η οποία βασίζεται εις την αδιάρρηκτον ενότητα της πίστεως εις τον Θεόν και της αγάπης προς τον συνάνθρωπον. Πρέπει να προβάλλη το κοινοτικόν πνεύμα έναντι του ατομοκεντρισμού, την ασκητικήν απλότητα και την ευχαριστιακήν χρήσιν του κόσμου έναντι του ευδαιμονισμού και του καταναλωτισμού, την δικαιοσύνην έναντι της κοινωνικής αναλγησίας και αδικίας, την ειρήνην των πολιτισμών και των θρησκειών έναντι της «συγκρούσεως των πολιτισμών» και του θρησκευτικού φονταμενταλισμού. Επί τη βάσει του ευαγγελικού ήθους δυνάμεθα να ζήσωμεν εις τον κόσμον, χωρίς να τον καταστρέφωμεν, να συνυπάρχωμεν, χωρίς να περιορίζωμεν ο εις την ελευθερίαν του άλλου.
Δοξάζομεν τον φιλάνθρωπον Θεόν, δι᾿ όσα εχαρίσατο εις την Αγίαν Αυτού Εκκλησίαν και εις ημάς προσωπικώς κατά το διαρρεύσαν έτος από της περυσινής συνάξεως ενταύθα επί τη ονομαστική ημών εορτή, κρατύνων την ταπεινήν εκκλησιαστικήν ημών διακονίαν. Μεθ᾿ ικανοποιήσεως καταγράφομεν ότι αι πρωτοβουλίαι του Οικουμενικού Πατριαρχείου καρποφορούν και αναδεικνύουν την δύναμιν της Ορθοδόξου μαρτυρίας έναντι των σημείων των καιρών”.
Της ομιλίας του Παναγιωτάτου προηγήθηκε η προσφώνηση του Μητροπολίτου Γέροντος Νικαίας Κωνσταντίνου, εκ μέρους της Ιεραρχίας του Θρόνου.
Τις θερμές ευχές του ιδίου προσωπικώς, της Ιεραρχίας και του Ιερού Κλήρου της Αυτοκεφάλου Εκκλησίας της Ουκρανίας και του πιστού λαού της χώρας του εξέφρασε προς τον Οικουμενικό Πατριάρχη, ο Μητροπολίτης Κιέβου και πάσης Ουκρανίας Επιφάνιος, ο οποίος και πάλι ευχαρίστησε τον Παναγιώτατο για όλα όσα με αυτοθυσία έπραξε και πράττει χάριν των δικαίων και της ενότητας συνολικά της Ορθοδόξου Εκκλησίας και ειδικότερα για την Ορθόδοξη Εκκλησία της Ουκρανίας.
“Όλοι ημείς που παρευρεθήκαμεν σήμερον εδώ, ανήκομεν σε διάφορες αυτοκέφαλες τοπικές Εκκλησίες και όμως αποτελούμεν όλοι μίαν Μεγάλη του Χριστού Εκκλησία, έχομεν μία σωτήρια ορθόδοξη πίστη, αγωνιζόμαστε καθημερινά να κάνουμε βίωμα στον σύγχρονο κόσμο την Αγία Γραφή και ακολουθούμε τους ενιαίους κανόνες των Συνόδων και των αγίων Πατέρων. Και παρόλο που τα θυελλώδη κύματα της σημερινής εποχής, όπως βλέπουμε, προσπαθούν να ανισορροπήσουν το ενιαίο πλοίο της Εκκλησίας, ημείς πιστεύουμε, ότι χάρις εις την σοφωτάτην καθοδήγησιν εκ της Υμετέρας Παναγιότητας, καθώς και των αδελφών Προκαθημένων των Αυτοκεφάλων Ορθοδόξων Εκκλησιών, το πλοίο αυτό θα κατευθυνθεί στον ήρεμο όρμο της ειρήνης και της αμοιβαίας αγάπης”.
Στη συνέχεια τις θερμές ευχές της Σιωνίτιδος Εκκλησίας και του Προκαθημένου της, Πατριάρχου Ιεροσολύμων Θεοφίλου, μετέφερε ο εκπρόσωπός του στην εορτή και Επίτροπος του Παναγίου Τάφου στην Πόλη, Αρχιεπίσκοπος Ανθηδόνος Νεκτάριος.
Παρέστησαν Ιεράρχες του Οικουμενικού Θρόνου, ο Υφυπουργός Εξωτερικών Μάρκος Μπόλαρης, ως εκπρόσωπος της Ελληνικής Κυβερνήσεως, ο Αναπληρωτής Υπουργός Εξωτερικών της Ουκρανίας Vasyl Bodnar, ως εκπρόσωπος του νέου Προέδρου της Ουκρανίας, ο Πρέσβης της Ελλάδος στην Άγκυρα Πέτρος Μαυροειδής, o Πρέσβης της Ουκρανίας στην Άγκυρα Andrii Sybiha, ο βουλευτής Γιώργος Κουμουτσάκος, ως εκπρόσωπος του Προέδρου της ΝΔ, οι Γενικοί Πρόξενοι της Ελλάδος και της Ουκρανίας στην Πόλη, κυρία Γεωργία Σουλτανοπούλου και κ.Oleksandr Gaman, Άρχοντες Οφφικιάλιοι της Αγίας του Χριστού Μεγάλης Εκκλησίας, κληρικοί, μοναχοί και μοναχές, μαθητές ομογενειακών σχολείων, καθώς και πλήθος πιστών από την Πόλη και προσκυνητές από το εξωτερικό.
Αμέσως μετά, ο Παναγιώτατος δέχθηκε στο Πατριαρχικό Γραφείο, τις ευχές από τους εν τη Πόλει Ιεράρχες του Θρόνου και, ακολούθως, από την Πατριαρχική Αυλή, υπό τον Μ.Πρωτοσύγκελλο Ανδρέα.
Στη συνέχεια πραγματοποιήθηκε συνάντηση με τον Μακαριώτατο Μητροπολίτη Κιέβου και πάσης Ουκρανίας Επιφάνιο και την τιμία Συνοδεία του, όπου είχαν και πάλι την ευκαιρία να εκφράσουν στον Παναγιώτατο τις εγκάρδιες ευχές τους και τα αισθήματα ευγνωμοσύνης για τις ενέργειες του Οικουμενικού Θρόνου υπέρ της Εκκλησίας τους.
Στη συνέχεια δέχθηκε τις υιικές ευχές για πολλά και πολύκαρπα έτη από την πολυμελή Αντιπροσωπεία της Ιεράς Επαρχιακής Συνόδου της εν Κρήτη ημιαυτονόμου Εκκλησίας.
“Ο Άγιος Απόστολος και Υμέτερος Πάτρων Βαρθολομαίος εσταυρώθη. Και Υμείς διαρκώς σταυρούσθε υπό των ανθρωπίνων αδυναμιών και των πολλαχόθεν ανακυπτόντων προβλημάτων, και δη των πέραν της αμέσου δικαιοδοσίας Υμών. Ευλόγως, όθεν, παραλληλίζοντες την ζωήν Υμών, “Μέγα της Οικουμένης και Άκρε Αρχιερεύ”, την μετά του προστάτου Σας Αγίου ομοιότητα διαπιστούμεν ζωήν”, επισήμανε στην προσφώνηση του, ο Μητροπολίτης Κυδωνίας και Αποκορώνου και σε άλλο σημείο της, τόνισε: “Υμείς, Παναγιώτατε, εσημειώσατε κατά την 22αν Οκτωβρίου του έτους 2016, ότι ο ρόλος του Πατριαρχείου δεν είναι πολιτικός και ούτε θα γίνει ποτέ. Και όντως ούτως εστίν, καθώς η Μήτηρ Εκκλησία διά αοιδίμων προκατόχων Υμων, πολλάκις προετίμησεν το μαρτύριον παρά την προστασίαν του Πατριάρχου, τον θάνατον υπέρ του ποιμνίου παρά την ζωήν του Πατριάρχου”.
Ο Παναγιώτατος δέχθηκε, επίσης, τις εγκάρδιες ευχές, κατά τη διάρκεια διαδοχικών κατ’ ιδίαν ακροάσεων, του Υφυπουργού Εξωτερικών Μάρκου Μπόλαρη, εκ προσώπου της Ελληνικής Κυβερνήσεως, και του βουλευτού Γεωργίου Κουμουτσάκου, εκ προσώπου του Προέδρου της ΝΔ και επί κεφαλής του Τομέα Εξωτερικών του κόμματος της Αξιωματικής Αντιπολιτεύσεως.
“Το σπουδαιότερον εκκλησιαστικόν γεγονός κατά την περίοδον αυτήν υπήρξεν η χορήγησις υπό του Οικουμενικού Θρόνου Αυτοκεφαλίας εις την Εκκλησίαν της Ουκρανίας, προιόν της αγαπητικής και ποιμαντικής μερίμνης της Μητρός Εκκλησίας προς τον χειμαζόμενον, λόγω ποικίλων διασπάσεων, ευσεβή ουκρανικόν λαόν. Ουδέν άλλο κίνητρον είχομεν εις την πρωτοβουλίαν αυτήν, τα δε περί του αντιθέτου διαδιδόμενα εις το διαδίκτυον και αλλαχού, όχι μόνον δεν έχουν ίχνος αληθείας, αλλά διαστρεβλώνουν σκοπίμως την πραγματικότητα, είναι fake news”, είπε ο Παναγιώτατος, ο οποίος καλωσόρισε εγκαρδίως τον Μακαριώτατο Μητροπολίτη Κιέβου και πάσης Ουκρανίας Επιφάνιο, και την τιμία συνοδεία του, συγχαίροντάς τον “διά την πιστότητά Του εις την Μητέρα Εκκλησίαν και διά τον καλόν αγώνα του διά τα εκκλησιαστικά πράγματα εν Ουκρανία”.
“Αι εορταί είναι πάντοτε και καιρός ενθυμήσεως και μνήμης”, σημείωσε ο Πατριάρχης, και πρόσθεσε ότι πάντα θυμάται και μνημονεύει με ευγνωμοσύνη όλους όσοι τους οφείλει, “μετά Θεόν, τα πάντα, το ζην και το ευ ζην, την ανατροφήν και την μόρφωσιν, την αγάπην διά τα γράμματα και διά την Εκκλησίαν και διά την φύσιν, την θύραθεν και την θεολογικήν παιδείαν, τον φόβον Θεού και την ενθάρρυνσιν εις την πορείαν προς την ιερωσύνην.
“Το όραμα ημών και η ελπίς, όταν εισήλθομεν εις τον ιερόν κλήρον του Οικουμενικού Πατριαρχείου, ήτο η εκκλησιαστική διακονία. Η πεμπτουσία της ιερωσύνης είναι η διακονία του Θεού και του ανθρώπου, του επιγείου βίου και του ουρανίου προορισμού του, η αυτοπροσφορά, και η ταπεινοφροσύνη. Ανήκομεν εις τον Χριστόν”, τόνισε και, σε άλλο σημείο, αναφέρθηκε στην αποστολή της Εκκλησίας στο σύγχρονο κόσμο:
“Εις την εποχήν μας, η Εκκλησία δίδει την φιλόθεον και φιλάνθρωπον μαρτυρίαν αυτής έναντι των μεγάλων προκλήσεων, θρησκευτικών, ανθρωπολογικών και ηθικών, πολιτισμικών, τεχνολογικών και οικονομικών, έναντι των πολυμόρφων απειλών κατά της ιερότητος του ανθρωπίνου προσώπου. Μέσα εις την οικονομοκεντρικήν παγκόσμιον κοινωνίαν και την «παντοκρατορίαν της αγοράς», ο λόγος της Εκκλησίας είναι λόγος αδελφοσύνης και αλληλεγγύης. Εις το πεδίον της αλληλεγγύης δοκιμάζεται σήμερον η πίστις μας. Δεν πείθει η «αδάπανος ευλάβεια», και η αυτάρεσκος πνευματικότης. «Πλησίον» αναδεικνυόμεθα προς τους αδελφούς πάντοτε εμπράκτως, συγκεκριμένως, προσωπικώς. Η Εκκλησία οφείλει να λειτουργή ως θετική πρόκλησις και εναλλακτική πρότασις ζωής, η οποία βασίζεται εις την αδιάρρηκτον ενότητα της πίστεως εις τον Θεόν και της αγάπης προς τον συνάνθρωπον. Πρέπει να προβάλλη το κοινοτικόν πνεύμα έναντι του ατομοκεντρισμού, την ασκητικήν απλότητα και την ευχαριστιακήν χρήσιν του κόσμου έναντι του ευδαιμονισμού και του καταναλωτισμού, την δικαιοσύνην έναντι της κοινωνικής αναλγησίας και αδικίας, την ειρήνην των πολιτισμών και των θρησκειών έναντι της «συγκρούσεως των πολιτισμών» και του θρησκευτικού φονταμενταλισμού. Επί τη βάσει του ευαγγελικού ήθους δυνάμεθα να ζήσωμεν εις τον κόσμον, χωρίς να τον καταστρέφωμεν, να συνυπάρχωμεν, χωρίς να περιορίζωμεν ο εις την ελευθερίαν του άλλου.
Δοξάζομεν τον φιλάνθρωπον Θεόν, δι᾿ όσα εχαρίσατο εις την Αγίαν Αυτού Εκκλησίαν και εις ημάς προσωπικώς κατά το διαρρεύσαν έτος από της περυσινής συνάξεως ενταύθα επί τη ονομαστική ημών εορτή, κρατύνων την ταπεινήν εκκλησιαστικήν ημών διακονίαν. Μεθ᾿ ικανοποιήσεως καταγράφομεν ότι αι πρωτοβουλίαι του Οικουμενικού Πατριαρχείου καρποφορούν και αναδεικνύουν την δύναμιν της Ορθοδόξου μαρτυρίας έναντι των σημείων των καιρών”.
Της ομιλίας του Παναγιωτάτου προηγήθηκε η προσφώνηση του Μητροπολίτου Γέροντος Νικαίας Κωνσταντίνου, εκ μέρους της Ιεραρχίας του Θρόνου.
Τις θερμές ευχές του ιδίου προσωπικώς, της Ιεραρχίας και του Ιερού Κλήρου της Αυτοκεφάλου Εκκλησίας της Ουκρανίας και του πιστού λαού της χώρας του εξέφρασε προς τον Οικουμενικό Πατριάρχη, ο Μητροπολίτης Κιέβου και πάσης Ουκρανίας Επιφάνιος, ο οποίος και πάλι ευχαρίστησε τον Παναγιώτατο για όλα όσα με αυτοθυσία έπραξε και πράττει χάριν των δικαίων και της ενότητας συνολικά της Ορθοδόξου Εκκλησίας και ειδικότερα για την Ορθόδοξη Εκκλησία της Ουκρανίας.
“Όλοι ημείς που παρευρεθήκαμεν σήμερον εδώ, ανήκομεν σε διάφορες αυτοκέφαλες τοπικές Εκκλησίες και όμως αποτελούμεν όλοι μίαν Μεγάλη του Χριστού Εκκλησία, έχομεν μία σωτήρια ορθόδοξη πίστη, αγωνιζόμαστε καθημερινά να κάνουμε βίωμα στον σύγχρονο κόσμο την Αγία Γραφή και ακολουθούμε τους ενιαίους κανόνες των Συνόδων και των αγίων Πατέρων. Και παρόλο που τα θυελλώδη κύματα της σημερινής εποχής, όπως βλέπουμε, προσπαθούν να ανισορροπήσουν το ενιαίο πλοίο της Εκκλησίας, ημείς πιστεύουμε, ότι χάρις εις την σοφωτάτην καθοδήγησιν εκ της Υμετέρας Παναγιότητας, καθώς και των αδελφών Προκαθημένων των Αυτοκεφάλων Ορθοδόξων Εκκλησιών, το πλοίο αυτό θα κατευθυνθεί στον ήρεμο όρμο της ειρήνης και της αμοιβαίας αγάπης”.
Στη συνέχεια τις θερμές ευχές της Σιωνίτιδος Εκκλησίας και του Προκαθημένου της, Πατριάρχου Ιεροσολύμων Θεοφίλου, μετέφερε ο εκπρόσωπός του στην εορτή και Επίτροπος του Παναγίου Τάφου στην Πόλη, Αρχιεπίσκοπος Ανθηδόνος Νεκτάριος.
Παρέστησαν Ιεράρχες του Οικουμενικού Θρόνου, ο Υφυπουργός Εξωτερικών Μάρκος Μπόλαρης, ως εκπρόσωπος της Ελληνικής Κυβερνήσεως, ο Αναπληρωτής Υπουργός Εξωτερικών της Ουκρανίας Vasyl Bodnar, ως εκπρόσωπος του νέου Προέδρου της Ουκρανίας, ο Πρέσβης της Ελλάδος στην Άγκυρα Πέτρος Μαυροειδής, o Πρέσβης της Ουκρανίας στην Άγκυρα Andrii Sybiha, ο βουλευτής Γιώργος Κουμουτσάκος, ως εκπρόσωπος του Προέδρου της ΝΔ, οι Γενικοί Πρόξενοι της Ελλάδος και της Ουκρανίας στην Πόλη, κυρία Γεωργία Σουλτανοπούλου και κ.Oleksandr Gaman, Άρχοντες Οφφικιάλιοι της Αγίας του Χριστού Μεγάλης Εκκλησίας, κληρικοί, μοναχοί και μοναχές, μαθητές ομογενειακών σχολείων, καθώς και πλήθος πιστών από την Πόλη και προσκυνητές από το εξωτερικό.
Αμέσως μετά, ο Παναγιώτατος δέχθηκε στο Πατριαρχικό Γραφείο, τις ευχές από τους εν τη Πόλει Ιεράρχες του Θρόνου και, ακολούθως, από την Πατριαρχική Αυλή, υπό τον Μ.Πρωτοσύγκελλο Ανδρέα.
Στη συνέχεια πραγματοποιήθηκε συνάντηση με τον Μακαριώτατο Μητροπολίτη Κιέβου και πάσης Ουκρανίας Επιφάνιο και την τιμία Συνοδεία του, όπου είχαν και πάλι την ευκαιρία να εκφράσουν στον Παναγιώτατο τις εγκάρδιες ευχές τους και τα αισθήματα ευγνωμοσύνης για τις ενέργειες του Οικουμενικού Θρόνου υπέρ της Εκκλησίας τους.
Στη συνέχεια δέχθηκε τις υιικές ευχές για πολλά και πολύκαρπα έτη από την πολυμελή Αντιπροσωπεία της Ιεράς Επαρχιακής Συνόδου της εν Κρήτη ημιαυτονόμου Εκκλησίας.
“Ο Άγιος Απόστολος και Υμέτερος Πάτρων Βαρθολομαίος εσταυρώθη. Και Υμείς διαρκώς σταυρούσθε υπό των ανθρωπίνων αδυναμιών και των πολλαχόθεν ανακυπτόντων προβλημάτων, και δη των πέραν της αμέσου δικαιοδοσίας Υμών. Ευλόγως, όθεν, παραλληλίζοντες την ζωήν Υμών, “Μέγα της Οικουμένης και Άκρε Αρχιερεύ”, την μετά του προστάτου Σας Αγίου ομοιότητα διαπιστούμεν ζωήν”, επισήμανε στην προσφώνηση του, ο Μητροπολίτης Κυδωνίας και Αποκορώνου και σε άλλο σημείο της, τόνισε: “Υμείς, Παναγιώτατε, εσημειώσατε κατά την 22αν Οκτωβρίου του έτους 2016, ότι ο ρόλος του Πατριαρχείου δεν είναι πολιτικός και ούτε θα γίνει ποτέ. Και όντως ούτως εστίν, καθώς η Μήτηρ Εκκλησία διά αοιδίμων προκατόχων Υμων, πολλάκις προετίμησεν το μαρτύριον παρά την προστασίαν του Πατριάρχου, τον θάνατον υπέρ του ποιμνίου παρά την ζωήν του Πατριάρχου”.
Ο Παναγιώτατος δέχθηκε, επίσης, τις εγκάρδιες ευχές, κατά τη διάρκεια διαδοχικών κατ’ ιδίαν ακροάσεων, του Υφυπουργού Εξωτερικών Μάρκου Μπόλαρη, εκ προσώπου της Ελληνικής Κυβερνήσεως, και του βουλευτού Γεωργίου Κουμουτσάκου, εκ προσώπου του Προέδρου της ΝΔ και επί κεφαλής του Τομέα Εξωτερικών του κόμματος της Αξιωματικής Αντιπολιτεύσεως.
