ΣΥΜΒΟΛΑI ΕΙΣ ΤΗΝ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣΤΙΚΗΝ ΙΣΤΟΡΙΑΝ ΤΗΣ ΑΧΡΙΔΟΣ (PdF)

+ΓΕΡΑΣΙΜΟΥ I. ΚΟΝΙΔΑΡΗ
Τακτικού Καθηγητοΰ τής Γενικής ’Εκκλησιαστικής 'Ιστορίας
καί τής 'Ιστορίας τής έν 'Ελλάδι Εκκλησίας
έν τω Πανεπιστημίω ’Αθηνών

ΣΥΜΒΟΛΑI
ΕΙΣ ΤΗΝ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣΤΙΚΗΝ ΙΣΤΟΡΙΑΝ
ΤΗΣ ΑΧΡΙΔΟΣ

α) Περί την yéveoiv της ’Αρχιεπισκοπής 'Αχριδών
6) Τακτικά του Γ και ια' αίδνος είς παραλλήλους πίνακας
y) Συνοπτική ιστορία τής ’Αρχιεπισκοπής ’Αχριδών

Ανάτυπο ν
έκ τής ’Επιστημονικής Επετηρίδας
τής Θεολογικής
Σχολής τοϋ Πανεπιστημίου
’Αθηνών. Τόμος IS'.
Τιμητικόν άφιέρωμα
ε ί ς
Άμίλκαν Σπ. Άλιβιζάτον

 ΕΝ ΑΘΗΝΑΙΕ 1967

ΠΡΟΛΟΓΟΣ 

Τό πρόβλημα της πρώτης èv τη Ιστορία εμφανίσεως τής επισκοπής καί είτα τής Αρχιεπισκοπής ή τον Πατριαρχείον(;) τής Άχρίδος ή «’Αχριδών καί πόσης Βουλγαρίας», είναι από τα μάλλον βαρυσήμαντα καί δυσχερή τής Ιστορίας τής Χερσονήσου τον Αίμον καί τής Βυζαντινής Ιστορίας, ένεκα του χασματώδους των πηγών καί τών ποικίλων απόψεων, αΐτινες εξεφράσθησαν περί τον θέματος τούτον, ονχί αν ευ επήρειας εθνικιστικών βλέψεων τών συγγραφέων.

Είναι δε αληθώς περίεργον ότι ενώ τα προβλήματα ταντα κεϊνται προ πάντων εις τους προηγηθέντας τής καταλήψεως τής Άχρίδος υπό τον Βασιλείου τον Β' τον Βουλγαροκτόνον χρόνους> (1018), γεγονός, το όποιον επέβαλε την συγκριτικήν ερευνάν τών πηγών καί δη καί τών τακτικών (επισκοπικών καταλόγων) προς τά εν τοίς  μολυβδοβούλοις τοϋ Βασιλείου (1020) άναφε- ρόμενα, εν τοντοις δεν έγένετο αυτή ούτε υπό τών ήμετέρων, τών άσχοληθέντων περί τήν ιστορίαν τής διοικήσεως τοϋ Βυζαντίου (τούτο εγραφον το 1958 εις τήν άνακοίνωσίν μου εν τώ Βυζαντινολογικω Συνεδρίω τών Μονάχου, «Θεολογία» 1959 σ. 4 ύποσημείωσις 9) οντε υπό τών ξένων. Καίτοι ή σπουδαιότης τών κειμένων τούτων, διά τε τήν Ιστορίαν τών Βυζαντινών χωρών καί τήν ’Εκκλησίαν, είναι αναμφισβήτητος, εν τούτοις δεν γίνεται πάντοτε συνειδητή εις τούς ερευνητάς ή ανάγκη τής χρησιμοποιήσεως αυτών κατά τήν ερευνάν τής Βυζαντινής Ιστορίας. "Εν σοβαρόν παράδειγμα, άποδεικνΰον τήν αλήθειαν ταύτην, αποτελεί ή προϊστορία τής Άχρίδος. "Οσα λέγει εις τό 2ον Μολνβδόβουλόν του ό Βασίλειος δ Βουλγαροκτόνος, αποδεχόμενος σχετικήν είσήγησιν τοϋ Βουλγάρου Αρχιεπισκόπου ’Ιωάνναν (τούτον εϋρεν άρχιερατεύοντα(;) εν Άχρίδι ό Βασίλειος), διάνα δικαιολογήση τήν

επέκτασιν τής δικαιοδοσίας τοϋ ’Αχριδών, τήν οποίαν κατείχε τάχα ό Βουλγαρίας κατά τούς χρόνους τής βασιλείας τοϋ τσάρου τών Βουλγάρων Πέτρου (927-969), άποδεικνύονται καί εν τή αναδημοσίευαμένη μεταφράσει σαφέστερου ασύστατα.

Τούτο είναι βέβαιον, διότι ή άναθεώρησις «τής τάξεως προ- καθεδρίας των θρόνων», ή γενομένη κατά την πρώτην Πατριαρχείαν τον Νικολάου τον Μυστικού (901-906) και τον αυτοκρατορος Λέοντος τον ΣΤ' τον Σοφον (886-912), περιελαβε μονον εκείνας τάς επαρχίας, αΐτινες άνήκον πράγματι εις το Βυζαντινόν Κράτος. Τότε δεν υπήρχε Πατριαρχειον ’Αχρίδας. 'Η ανακοίνωσις ή γενομένη εις τό Βυζαντινόν Σννέδριον τον Μονάχου—παρίστατο και σννεφώνησε προς τάς απόψεις μου ό Dvornik— ,

διαφωτίζουσα αυτήν την εκκλ. προϊστορίαν τής περιοχής, δεικνύει

πώς 6 Βασίλειος ό Βονλγαροκτόνος, ακολουθών τα ίχνη τής πολιτικής τοϋ Τσιμισκή (πρβλ. ήμετέραν άνακοίνωσιν εν Πρακτ. τής ’Ακαδημίας Αθηνών τοϋ 1943), εδέχθη την είσήγησιν τοϋ Βουλγάρου ’Αρχιεπισκόπου ’Ιωάνναν, κατά πάσαν πιθανότητα διά λόγους πολιτικούς, διότι, και εάν δεν εγνώριζε προσωπικώς τά πράγματα, θά ήδύνατο εύχερώς νά εξακρίβωση το ψευδές τής είσηγήσεως.

"Ενεκα τοϋ σοβαρού τούτου ζητήματος προέκυψεν ή ανάγκη τοντο μεν τής έκδόσεως τοϋ άνεκδότου τμήματος τών Νοtitiar. Episcopatuum τών χρόνων τοϋ Τσιμισκή τοϋ νπ άριθ. 1372 τής Εθνικής Βιβλιοθήκης τών ’Αθηνών (τό άφήκεν ανέκδοτον ό Geizer), τούτο δε συγκριτική παράθεσις τών Notitiar. Episcopatuum άπό τοϋ 10ου μέχρι και τοϋ 11ου αίώνος. Οϋτω εις τον διατ?]ρηθέντα* μικρόν πίνακα τών τακτικών τών σχετιζομένων αμέσως προς τήν ’Αρχιεπισκοπήν ’Αχριδών, τής αρχικής εν Μονάχω άνακοινώσεως, ή όποια άνεθεωρήθη κατά τό παρελθόν έτος δτε ο μαθητής μου ('Ελβετός ’Ορθόδοξος) κ. ’Ιωάννης Γρόλυμουντ μετέφρασε τό γερμανικόν κείμενον εις τήν ελληνικήν, προσετέθησαν νϋν οι μεγάλοι πίνακες οι περιλαμβάνοντες τά Notitias Episcopatuum: a) τοϋ Λέοντος τοϋ Σοφοϋ (906)‘ β) τοϋ υΐοϋ αύτοϋ Κωνσταντίνου τοϋ Πορφυρογεννήτου (940)' γ) τό Ιον τοϋ Τσιμισκή (971) τής ’Εθνικής Βιβλιοθήκης τών ’Αθηνών και τό 2ον τοϋ αύτοϋ αύτοκράτορος (972-6), δπερ ό Parthey παρέχει ως νπ άριθ. 3 (νέα χρονολογία παρουσιασθεΐσα διά τής άνακοινώσεως ημών)' δ) τον καταλόγου των επισκοπών, δστις προκύπτει άπό τό τρία μολυβδόβουλα τον Βασίλειον τον Βονλγαροκτόνον (1020) και ε) του τακτικόν του ’Αλεξίου τον Κομνηνον (1084-1118).

Οι συγκριτικοί ούτοι πίνακες θέτουσι προ των μελετητών της 'Ιστορίας τον Βυζαντίου, είδικώτερον της Εκκλησιαστικής Ιστορίας

τών Βυζαντινών χωρών και δη και τών άνακτηθεισών εν τη Βαλκανική, νέα προβλήματα και δίδουσιν οϋτω αφορμήν συγγραφής νέων μελετών. Επειδή <5ε ή μέθοδος αυτή τής παραθέσεως εις παραλλήλους πίνακας είναι λίαν χρήσιμος, διά τούτο προβαίνω προσεχώς εις εκδοσιν πάντων τών Notitiar. Episcopattmm, τή βοήθεια διακεκριμένων συναδέλφων και φίλων.

Έπϊ τή ευκαιρία ταυτή εθεώρησα σκόπιμον να περιλάβω εις τήν παρούσαν εκδοσιν τήν, χάριν τής Θρησκευτικής ’Ηθικής ’Εγκυκλοπαίδειας, γραφεία αν συνοπτικήν εκθεσιν τής Ιστορίας τής ’Αρχιεπισκοπής ’Αχριδών καί πάσης Βουλγαρίας, ή οποία άπό

του 1187 (ιδρυσις τής Άρχ)πής Τυρνόβου) έπαυσε κατ’ ουσίαν να είναι πράγματι πάσης Βουλγαρίας,

άπό δ è τ ο ϋ 1219, ίδρυθείσης τής ’Αρχιεπισκοπής Πεκίου, περιωρίσθη εις τον 'Ελληνικόν κυρίως χώρον τής Δυτικής Βαλκανικής. Εις τό σημειον τοϋτο είναι άνάγκη να προσθέσω, δτι εις τον Ä τόμον τής ήμετέρας ’Εκκλησιαστικής Ιστορίας τής 'Ελλάδος (1954-1960) και δή καί εις τάς σελίδας 155-162 εξήτασα, διατί ή Έκκλησ. 'Ιστορία τής ’Αχρίδας περιλαμβάνεται εις τήν Έκκλ. 'Ιστορίαν τής περιοχής τής Ευρωπαϊκής 'Ελλάδος (το ήμισυ τής δικαιοδοσίας τής μέχρι τοϋ 1219 έπεξετείνετο εις ελληνικός περιοχός καί τό σύνολον σχεδόν άπό τοϋ έτους εκείνου μέχρι τής καταργήσεως τώ 1767).

Τοιουτοτρόπως παρέχω τήν ευκαιρίαν, εις τούς ειδικούς καί εις τους μαθητας μου, νέων μελετών καί ερευνών τής πολύπαθους βόρειας 'Ελλάδος.

’Εν Άθήναις τή 3η ’Ιουνίου 1966.
Καθηγητής Γερ. Ί. Κονιδάρης.

continue Reading
+ΓΕΡΑΣΙΜΟΥ I. ΚΟΝΙΔΑΡΗ Τακτικού Καθηγητοΰ τής Γενικής ’Εκκλησιαστικής 'Ιστορίας καί τής 'Ιστορίας τής έν 'Ελλάδι Εκκλησίας έν τω Πανεπιστημίω ’Αθηνών ΣΥΜΒΟΛΑI ΕΙΣ ΤΗΝ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣΤΙΚΗΝ ΙΣΤΟΡΙΑΝ ΤΗΣ ΑΧΡΙΔΟΣ