Ο ΑΜΕΡΙΚΗΣ ΑΘΗΝΑΓΟΡΑΣ, Ο ΣΠΥΡΟΣ ΣΚΟΥΡΑΣ ΤΗΣ 20th CENTURY FOX ΚΑΙ Η ΠΕΙΝΑ ΤΗΣ ΚΑΤΟΧΗΣ...

Του Παναγιώτη Αντ. Ανδριόπουλου, Φως Φαναρίου

Ένας σπουδαίος Έλληνας της Αμερικής, ο οποίος θαύμαζε τον τότε Αρχιεπίσκοπο Αμερικής Αθηναγόρα, μετέπειτα Οικουμενικό Πατριάρχη, και εμπνεόταν από αυτόν σε κάθε τι καλό και εθνικό ήταν ο Σπύρος Σκούρας. 

Το μικρό βοσκόπουλο από το Σκουροχώρι Ηλείας  αφού μάθει λίγα γράμματα σε μοναστήρι (κρυφό σχολειό!) μπαίνει στα δεκατρία του στη βιοπάλη. Μιλάμε για τις αρχές του 20ού αιώνα. Πρώτα μαθητευόμενος τυπογράφος και έπειτα κλητήρας σε ναυτιλιακή εταιρεία στην Πάτρα. Εκεί στην Πάτρα γίνεται μέλος και κάποιας χριστιανικής οργάνωσης, από εκείνες που τότε ξεπηδούσαν ως παραφυάδες της "Ζωής". Εκεί βλέπει για πρώτη φορά και ταινία στον κινηματογράφο και εντυπωσιάζεται από το νέο μέσο δραματικής έκφρασης. 

Ο Σπύρος Σκούρας (1893-1971) καταφέρνει να μεταναστεύσει στην Αμερική, όπου και τελικά, ως "δαιμόνιος ρωμιός", διαπρέπει. Δουλεύοντας σκληρά με τα δύο αδέρφια του, επενδύουν τις οικονομίες τους στην ανακαίνιση ενός παλιού κτηρίου σε μια πολυσύχναστη λαϊκή γειτονιά και ανοίγουν τον πρώτο του κινηματογράφο, το «Olympia», το 1914. Ακολουθεί ο κινηματογράφος «Pantheon» - και αυτός με ελληνικό όνομα - και σύντομα τα αδέρφια, αποκτούν μια σειρά κινηματογράφων στο Σεντ Λούις, όχι μόνο στις λαϊκές γειτονιές των μεταναστών αλλά και στις προνομιούχες περιοχές της πόλης.  Τελικά, οι αδερφοί Σκούρα γίνονται υπολογίσιμη δύναμη στην βιομηχανία του κινηματογράφου και κάνουν συμφωνίες με την Paramount και τη Warner Bros, μεσολαβούν σε μικρές και μεγάλες συγχωνεύσεις που καταλήγουν στη συγχώνευση της 20th Century με τη Fox το 1935 και τον Σπύρο Σκούρα πρόεδρο από το 1942 ως το 1962.

Όλα αυτά, κι άλλα πολλά, διαβάζουμε στην έκδοση Spyros Ρ. Skouras, Memoirs, 1893-1953 που βασίστηκε σε ιδιόγραφα και δακτυλόγραφα βιογραφικά σημειώματα και μαγνητοφωνημένες αφηγήσεις του Σκούρα και επιμελήθηκε ο καθηγητής Ηλίας Χρυσοχοΐδης. 

Από όλα όσα διαβάζω στέκομαι σε δύο σημεία: 

Ο Σκούρας έκανε τεράστιες προσπάθειες προκειμένου οι ΗΠΑ να μεσολαβήσουν για την άρση του αποκλεισμού στην Ελλάδα ώστε να σωθούν από την πείνα τρία εκατομμύρια Έλληνες, την περίοδο της Κατοχής. Το εγχείρημά του, συνολικής αξίας 200 εκατομμυρίων δολαρίων, ευοδώθηκε: Συνολικά σχεδόν ένα εκατομμύριο τόνοι τροφίμων και ιατρικής βοήθειας, έφτασαν στην Ελλάδα, αναδεικνύοντας τον Σκούρα μεγάλο πατριώτη. 

Ο ίδιος σημειώνει: "Μολονότι πιστώθηκα αποκλειστικά αυτή την ενέργεια, τούτο δεν αληθεύει. Με βοήθησαν κάποια μέλη της Ένωσης ανάμεσα στα οποία ήταν: ο Αρχιεπίσκοπος Αθηναγόρας...".

Το λέει αυτό ο Σκούρας, γιατί με την εισβολή των Γερμανών στην Ελλάδα το 1940 είναι, μαζί με τον Αθηναγόρα, οι εμπνευστές της πρωτοβουλίας Greek War Relief Association. Με την οργανωτική βοήθεια του Νόρμαν Ντέιβις, προέδρου του Ερυθρού Σταυρού, και την υποστήριξη προσωπικοτήτων του επιχειρηματικού και πολιτικού κόσμου, όπως ο Χάρολντ Βάντερμπιλτ και ο τραπεζίτης Γουίνθροπ Ολντριτς, μετέπειτα πρέσβης των ΗΠΑ στη Βρετανία, κατάφεραν να συγκεντρώσουν 40 εκατ. δολάρια σε μετρητά προκειμένου να αποσταλούν ως χρηματική βοήθεια ή ως ανθρωπιστική βοήθεια στην Ελλάδα.

Είναι πολύ ενδιαφέρον το γεγονός ότι δύο κεφάλαια των απομνημονευμάτων του Σπύρου Σκούρα αφιερώνονται στον Αρχιεπίσκοπο Αμερικής Αθηναγόρα, μετέπειτα Οικουμενικό Πατριάρχη, τον οποίο γνωρίζει ο Σκούρας στη Νέα Υόρκη το 1931.

Ο δυναμισμός και η μαγνητική προσωπικότητα του Αρχιεπισκόπου, η ευγένεια και η ταπεινότητά του, η σοφία και ο πραγματισμός του τον εντυπωσιάζουν. Χάρη στη δική του επίδραση αποφασίζει την παραγωγή ταινιών με θρησκευτικό περιεχόμενο όπως «Το τραγούδι της Μπερναντέτ» (1943) και «Ο χιτών» (1953) ή ταινιών για όλη την οικογένεια, όπως «Η μελωδία της ευτυχίας» (1965). 

Ποιος θα μπορούσε να σκεφτεί - αν δεν υπήρχε η μαρτυρία του ίδιου του Σκούρα - ότι ο μεγάλος Αθηναγόρας βοήθησε τον φλογερό αυτό ομογενή, ώστε να φτάσει στην Κατεχόμενη Ελλάδα ανθρωπιστική βοήθεια, και τον ενέπνευσε στην δημιουργία θρυλικών ταινιών, όπως "Ο χιτών" ή "Η μελωδία της ευτυχίας";
Γι' αυτό και όταν ο Αθηναγόρας εξελέγη Οικουμενικός Πατριάρχης, ο Σκούρας τον συνόδευσε στην Κωνσταντινούπολη με το προσωπικό αεροπλάνο του προέδρου Τρούμαν. Να σημειώσουμε ακόμη ότι το 1957 ο φιλογενής Σπύρος Σκούρας, για να αναδείξει την Ελλάδα τουριστικά, έρχεται και γυρίζει τη ταινία «Το παιδί και το δελφίνι» (1957), με γυρίσματα στην Ύδρα, Ακρόπολη, Επίδαυρο και Μετέωρα. Γύρισε επίσης σε ελληνικό έδαφος τις παραγωγές "Ο Λέων της Σπάρτης" («The 300 Spartans», 1962) και το "Συνέβη στην Αθήνα" (1962), σε μουσική Μάνου Χατζιδάκι. 

Ας ελπίσουμε ότι αυτή η βιογραφία του Σπύρου Σκούρα θα μεταφραστεί και στα ελληνικά για να γίνει κτήμα των πολλών και προς παραδειγματισμόν ακόμα περισσότερων.

Ο πρόεδρος της 20th Century Fox Σπύρος Σκούρας (αριστερά) με το βραβείο Guild, την κορυφαία διάκριση για κινηματογραφικούς παραγωγούς, που του απονεμήθηκε το 1958 στο Λος Αντζελες.