ΟΡΘΟΔΟΞΙΑ ΚΑΙ ΕΛΛΗΝΙΣΜΟΣ, ΑΝΑΜΕΝΟΜΕΝΕΣ ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ ΑΠΟ ΤΗ ΣΥΝΥΠΑΡΞΗ ΚΑΙ ΤΗ ΣΥΝΕΝΕΡΓΕΙΑ ΟΡΘΟΔΟΞΙΑΣ ΚΑΙ ΕΛΛΗΝΙΣΜΟΥ ΣΤΟ ΕΓΓΥΣ ΚΑΙ ΣΤΟ ΑΠΩΤΕΡΟ ΜΕΛΛΟΝ

                                    

ΓΕΡΟΝΤΟΣ ΠΡΩΗΝ ΑΡΧΙΕΠΙΣΚΟΠΟΥ ΑΜΕΡΙΚΗΣ κ. ΔΗΜΗΤΡΙΟΥ 

 Περιοδικό «Απόστολος Βαρνάβας» 2021. Ιανουάριος – Φεβρουάριος. σσ.11-18.

Τό θέμα Ὀρθοδοξία καί Ἑλληνισμός προσφέρεται γιά μελέτη ἀπό πολλές ὀπτικές γωνίες καί μέ διαφοροποιημένες μεθοδολογίες. Οἱ πιό πολλές μελέτες εἶναι συνήθως ἱστορικές ἤ ἀναλυτικές καί ἐξερευνητικές τοῦ περιεχομένου τῶν δύο ὅρων. Παράλληλα ὑπάρχουν καί πολλές ἐργασίες ἀναφερόμενες στή σχέση Ὀρθοδοξίας καί Ἑλληνισμοῦ, στή μεταξύ τους ἀλληλεπίδραση καί στίς πολιτισμικές μορφές πού προέκυψαν ἀπό τή συνύπαρξη, συμπόρευση καί συνενέργειά τους σέ διάφορους γεωγραφικούς χώρους.Τό θέμα ὅμως Ὀρθοδοξία καί Ἑλληνισμός ἔχει καί μιά ἄλλη, πολύ σπουδαία πλευρά, μιά ζωτικῆς σημασίας διάσταση. Τί προοπτικές ὑπάρχουν καί τί ἐνδεχόμενα μποροῦν νά ἀναμένονται ἀπό τή συνύπαρξη και τή συνενέργεια Ὀρθοδοξίας καί Ἑλληνισμοῦ στό ἐγγύς καί τό ἀπώτερο μέλλον;Οἱ ἀπαντήσεις στά παραπάνω κρίσμα ἐρωτήματα εἶναι ποικίλες, ἐξαρτῶνται ἀπό πολλές προϋποθέσεις καί ἑστιάζουν τήν προσοχή τους σέ διάφορες πλευρές τοῦ πολυσύνθετου αὐτοῦ θέματος. Τό παρόν σύντομο ἄρθρο περιορίζεται σέ μιά εἰδική μελλοντολογική προσέγγιση τοῦ θέματος, λόγω τῆς σημασίας πού αὐτή ἔχει. Ἐδῶ δέν πρόκειται νά γίνουν προβλέψεις γιά τό τί ἐνδέχεται νά συμβεῖ στήν Ὀρθοδοξία καί στόν Ἑλληνισμό στόν εἰκοστό πρῶτο αἰώνα. Ἐκεῖνο πού τό ἄρθρο αὐτό ἐπιχειρεῖ, εἶναι ἡ διαγραμματική παρουσίαση μερικῶν ἀπόψεων γιά τό τί θά μποροῦσαν νά προσφέρουν μέ τή συνύπαρξη καί συνενέργειά τους ἡ Ὀρθοδοξία καί ὁ Ἑλληνισμός στόν κόσμο μας. Τί τό συγκεκριμένο καί ἰδιαίτερο θά μποροῦσαν, ἐνδεχομένως, νά δώσουν καί πῶς θά μποροῦσαν νά συμβάλουν γιά νά γίνει ὁ εἰκοστός πρῶτος αἰώνας ἕνας αἰώνας καλύτερος, ὑγιέστερος καί πιό ἀνθρώπινος σέ σύγκριση μέ τίς προηγούμενες ἑκατονταετίες; 

Στίς ἑπόμενες σελίδες ἐπισημαίνονται τέσσερις μείζονες περιοχές, ἐνδεικτικές τῶν δυνατοτήτων Ὀρθοδοξίας καί Ἑλληνισμοῦ νά γίνουν παράγοντες διαμορφωτικοί τῆς φυσιογνωμίας τοῦ κόσμου τοῦ μέλλοντος, τουλάχιστο τοῦ ἐγγύς μέλλοντος πού ὁριοθετεῖται ἀπό τόν εἰκοστό πρῶτο αἰώνα. Διευκρινίζεται ὅτι οἱ δύο ὅροι Ὀρθοδοξία καί Ἑλληνισμός χρησιμοποιοῦνται στήν παροῦσα μελέτη μέ τήν εὐρύτατη, ἱστορικά καί ἐννοιολογικά, σημασία τους. 

Α. Η ΟΜΟΡΦΙΑ ΚΑΙ Η ΙΕΡΟΤΗΤΑ ΤΟΥ ΛΟΓΟΥ 

Καθώς ὅλα δείχνουν, στόν 21ο αἰώνα θά συνεχισθεῖ, καί πιθανότατα θά ἐνταθεῖ ἡ δοκιμασία τήν ὁποία διέρχεται σήμερα ὁ ἀνθρώπινος λόγος ὡς θεμελιώδης μορφή ἐκφράσεως, ἐπικοινωνίας καί ζωῆς. Ἤδη ζοῦμε τήν κατάσταση τῆς ἐντεινόμενης κυριαρχίας τῆς εἰκόνας, τήν παντοδυναμία τῆς τηλεοράσεως, τοῦ video καί τῶν ὀπτικῶν ἐν γένει μέσων μεταδόσεως ἰδεῶν καί ἐπικοινωνίας. Ὅλα αὐτά περιορίζουν τόν λόγο και μειώνουν τήν ἰσχύ του. Παράλληλα ζοῦμε, ὅσο καί ἄν αὐτό φαίνεται ἐκ πρώτης ὄψεως ἀντιφατικό, τό φαινόμενο τοῦ πληθωρισμοῦ τοῦ λόγου. 

Πληθωρισμοῦ πού ὀφείλεται στίς χιλιάδες σελίδες ποικίλων ἐντύπων πού τυπώνονται καθημερινῶς, στό ραδι-όφωνο, τό τηλέφωνο, τή διαφήμιση καί τούς πολλούς τρόπους ἐπαφῆς μέσω ἠλεκτρονικῶν ὑπολογιστῶν καί συστημάτων τοῦ τύπου διαδικτύου. Σέ ὅλες αὐτές τίς περιπτώσεις ἀντιμετωπίζουμε τό φαινόμενο μιᾶς ἀκατάσχετης καί ἀνεξέλεκτης παραγωγῆς λόγου, ἡ ὁποία, ὅπως δείχνουν τά δεδομένα, ἔχει ὁδηγήσει στόν εὐτελισμό καί ἐκχυδαϊσμό του καί σέ μείωση τῆς ἀξίας του. Εἴμαστε κάθε μέρα μάρτυρες μιᾶς βάναυσης μεταχειρίσεως τοῦ λόγου καί μετατροπῆς του σέ ἄμορφα σπαράγματα ἤ κακόγουστα φρασίδια, μιᾶς εἰσβολῆς τοῦ ἄναρθρου καί ἀσυνάρτητου καί τελικά τοῦ ἀκατανόητου πού ἀναιρεῖ τό λόγο ὡς οὐσία καί λειτουργία.Στό κρίσιμο αὐτό ζήτημα, πού ὅπως φαίνεται μᾶλλον θά ὀξυνθεῖ ἡ Ὀρθοδοξία καί ὁ Ἑλληνισμός μποροῦν νά διαδραματίσουν ἐξαιρετικά εὐεργετικό καί γόνιμο ρόλο. Ὁ συνδυασμός στήν περίπτωση αὐτή εἶναι ἰδεώδης. 

Ἀπό τή μία πλευρά, τό ἑλληνικό στοιχεῖο ἔχει προσφέρει τόν ἀνθρώπινο λόγο μιά ὄντως ὑπέροχη ἔκφραση ὀμορφιᾶς, διαύγειας καί πληρότητος. Τά κείμενα, παραδείγματος χάριν, τοῦ κλασικοῦ Ἑλληνισμοῦ, εἴτε ὡς κείμενα λογοτεχνικά εἴτε ὡς κείμενα φιλοσοφικά εἴτε ὡς κείμενα ἐπιστημονικά, ἀποτελοῦν ἔξοχα προϊόντα τελειότητας τοῦ ἀνθρώπινου λόγου, προϊόντα ἐνδεικτικά τῶν ἀπεριορίστων δυνατοτήτων δημιουργίας κόσμων ἄφθαστης ὡραιότητας μέσω τῆς ἀνθρώπινης γλώσσας. Μέ τόν ἑλληνικό λόγο ἡ γλωσσική ἔκφραση ἔφθασε σέ ἐπίπεδα πρωτοφανοῦς κάλλους.Ἀπό τήν ἄλλη πλευρά, ἡ Ὀρθοδοξία προσφέρει στόν λόγο τό σπουδαιότατο χαρακτηριστικό τῆς ἱερότητας μέ τό νά τόν παρουσιάζει ὡς λόγο τοῦ Θεοῦ, ὡς λόγο τῆς λατρείας καί ὡς λόγο τῆς ἀληθείας. Στόν λόγο τῆς Ὀρθοδοξίας ἡ ὀμορφιά καί ἡ τελειότητα τοῦ κλασικοῦ λόγου τοῦ Ἑλληνισμοῦ ἐμφανίζεται σέ μιά καινούργια ἔκφραση. 

 Ἡ νέα αὐτή ἔκφραση, ἐνῶ διατηρεῖ τό χαρακτηριστικό ἑνός λόγου ἐκπληκτικῆς ὡραιότητας καί διαύγειας, ὅπως τό βλέπουμε στά κείμενα τῆς Γραφῆς, τῶν Συνόδων, τῶν πατέρων καί τῶν ὑμνογράφων, προσθέτει τό νέο στοιχεῖο τῆς ἱερότητας. Αὐτό τό στοιχεῖο κάνει τόν λόγο τῆς Ὀρθοδοξίας λόγο τοῦ ἱεροῦ καί τοῦ ἁγίου, λόγο βαθύτατα ἀνθρώπινο καί θεῖο, λόγο πού ἀποκαλύπτει καί ταυτόχρονα κρύβει τό μυστήριο τοῦ Θεοῦ καί τό μυστήριο τοῦ ἀνθρώπου.

 Αὐτός ὁ συνδυασμός ἱερότητας καί ὀμορφιᾶς πού προβάλλουν ἡ Ὀρθοδοξία καί ὁ Ἑλληνισμός ὡς κύρια χαρακτηριστικά τοῦ λόγου, ἀποτελοῦν πολύτιμα στοιχεῖα του ιστορικού μας γίγνεσθαι. Ἐδῶ Ὀρθοδοξία καί Ἑλληνισμός μποροῦν νά διαδραματίσουν πρωτεύοντα ρόλο ὄχι ἁπλῶς στή διάσωση καί διατήρηση τοῦ λόγου ὡς οὐσιαστικοῦ στοιχείου ζωῆς ἀλλά καί στήν παλινόρθωση καί ἑδραίωσή του ὡς ἀπαράμιλλης ἐκφράσεως ὀμορφιᾶς καί ἱερότητας καί ὡς κορυφαίας δυνατότητας πνευματικῆς δημιουργίας. 

Β. ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΚΑΙ ΚΟΙΝΟΤΗΤΑ

 Μιά δεύτερη μεγάλη περιοχή στήν ὁποία Ὀρθοδοξία καί Ἑλληνισμός καλοῦνται νά διαδραματίσουν οὐσιαστικό ρόλο στο εγγύς και το απώτερο μέλλον εἶναι ἡ περιοχή πού προσδιορίζεται ἀπό τίς έννοιες δημοκρατία καί κοινότητα. Στήν περίπτωση αὐτή ἔχουμε ἐνώπιόν μας ἕνα σύνολο ἐξαιρετικά λεπτῶν καί δύσκολων προβλημάτων. Προβλημάτων πού σχετίζονται μέ τήν ἁρμονική συμβίωση τῶν ἀνθρώπων σέ μικρά ἤ μεγάλα σύνολα, καί μέ ὅλα τά κοινωνικο-πολιτικά ἐπακόλουθα πού συνεπάγεται ἡ συμβίωση αὐτή.

 Ἀποτελεῖ κοινό μυστικό ὅτι στίς ἡμέρες μας ἡ δημοκρατία ἔχει καταστεῖ κάτι τό πολύ εὐαίσθητο, εὐάλωτο καί δεκτικό παραποιήσεων πάσης μορφής, καί ὅτι ἀπειλεῖται ἀπό ποικίλους παράγοντες, κυρίως διεθνεῖς, πού ἔχουν συγκεντρώσει τεράστια ἰσχύ. Παράλληλα, ἡ ἔννοια καί πραγματικότητα τῆς κοινότητας, ἑνότητας καί ἀδελφοσύνης μεταξύ τῶν ἀνθρώπων, εἴτε τῶν μικρῶν ὁμάδων εἴτε τῶν εὐρυτέρων κοινωνικῶν συνόλων, τείνει νά σμικρυνθεῖ ἐπικίνδυνα. Πολλοί ἀποδίδουν τό φαινόμενο αὐτό στίς σύγχρονες συνθῆκες ζωῆς, συνθῆκες ἄγχους, ἀνασφάλειας, ἀτομοκρατίας καί καλπάζουσας ἰδιοτέλειας. 

Στήν προκειμένη περίπτωση, ὁ Ἑλληνισμός μέ τήν ἀφιέρωσή του στή Δημοκρατία, τήν ὁποία ἄλλωστε ἐγέννησε, μέ τήν ἀκλινῆ ἐμμονή του στήν ποιότητα, τήν καθαρότητα καί τήν ἀπόλυτη ἀναγκαιότητα τῆς δημοκρατίας ὡς ἀναπαλλοτρίωτου καί ἀναντικατάστατου πολιτικοῦ θεσμοῦ ζωῆς καί εὐημερίας τῶν λαῶν, ἀποτελεῖ ζωτικό παράγοντα γιά τά χρόνια πού ἔρχονται. Στόν Ἑλληνισμό ὡς μοναδική ἱστορικο πολιτισμική ἑνότητα καί ὡς ἀσύγκριτη πολιτική κληρονομιά,ὁ ἀληθινός καί γνήσιος δημοκρατικός τρόπος διακυβερνήσεως καί ζωῆς ἔχει ἕνα μοναδικό, ἰσχυρό, εὔγλωτο καί σοφό πρόμαχο καί ὑπερασπιστή. 

Παράλληλα, ἡ Ὀρθοδοξία μέ τή συνεχῆ προσπάθειά της γιά προαγωγή τῆς ἀδελφοσύνης μεταξύ τῶν ἀνθρώπων, μέ τήν ἀκοίμητη μέριμνά της γιά δημιουργία ἀληθινοῦ πνεύματος κοινότητας καί ἑνότητας μεταξύ τῶν μικρῶν ἤ τῶν μεγάλων συνόλων, μπορεῖ νά γίνει συντελεστής ἀξιόλογων σχετικῶν διεργασιῶν. 

  Ἡ Ὀρθοδοξία, ὅπως δείχνει τόσο ἡ μακρά ἱστορία της ὅσο καί τό παρόν της, διέπεται ἀπό ἕνα ἔντονο πνεῦμα διακονίας. Κυριαρχεῖται ἀπό ἕνα πάθος γιά τήν ὑπέρβαση τῆς ἀτομοκρατίας καί τοῦ ἀπομονωτισμοῦ καί τή δημιουργία ζωντανῆς ἀνθρώπινης κοινότητας, ἰδεώδη μορφή τῆς ὁποίας ἀποτελεῖ ἡ Ἐκκλησία ὡς σῶμα Χριστοῦ. Γι ̓αὐτόν ἀκριβῶς τό λόγο, ἡ Ὀρθοδοξία ἔχει τή δυνατότητα καί τήν ἰσχύ νά λειτουργήσει ὡς ἀποφασιστική ἀντίρροπη δύναμη ἔναντι τῶν ὁποιωνδήποτε παραγόντων πού καταστρέφουν τό πνεῦμα κοινότητας καί ἀδελφοσύνης. Ταυτοχρόνως, καί ἰδιαίτερα στήν καινούργια φάση πού ἀρχίζει μέ τόν εἰκοστό πρῶτο αἰώνα, ἡ Ὀρθοδοξία μπορεῖ καί πρέπει νά γίνει θετικός καί δημιουργικός παράγοντας προαγωγῆς τοῦ πνεύματος αὐτοῦ.

 Ἡ προαγωγή τοῦ πνεύματος τῆς γνήσιας καί ὁλοκληρωμένης δημοκρατίας ἐν συνδυασμῷ μέ τήν καλλιέργεια τοῦ πνεύματος τῆς καθαρῆς ἀδελφοσύνης μέσα σέ μιά ἀληθινή ἀνθρώπινη κοινότητα, αὐτομάτως προωθοῦν, ἐκτός τῶν ἄλλων, καί οὐσιαστικές λύσεις σέ μεγάλα προβλήματα, ὅπως τῆς κοινω-νικῆς δικαιοσύνης καί τῶν ἀνθρωπίνων δικαιωμάτων, καί συνιστοῦν πολιτιμότατα στοιχεῖα ζωῆς γιά τίς ἀνθρώπινες κοινωνίες τοῦ ἀμέσου μέλλοντος. Τά στοιχεῖα αὐτά ἀνήκουν στή μόνιμη, διαχρονική προσφορά τῆς Ὀρθοδοξίας καί τοῦ Ἑλληνισμοῦ στόν πολιτισμένο κόσμο, γι ̓αὐτό καί ἀναμένεται καί ἐπιβάλλεται νά προσφερθοῦν καί πάλι, μέ ἐντεινόμενη γενναιδωρία, στή δοκιμα-ζόμενη ἀνθρωπότητα. 

Γ. ΘΑΥΜΑΣΜΟΣ ΚΑΙ ΑΝΟΙΓΜΑ ΣΤΟΝ ΚΟΣΜΟ 

Ὁ Ἑλληνισμός, ὡς στάση καί φιλοσοφία ζωῆς, ἀντίκρισε πάντοτε μέ ἔκδηλο θαυμασμό καί σεβασμό τόν δημιουργημένο κόσμο. Τόν κόσμο πού ἐκτείνεται ἀπό τόν μέγιστο πλανήτη μέχρι τήν ἐλάχιστη λωρίδα γῆς, ἀπό τόν ἀπέραντο ὠκεανό μέχρι τήν πιό ἀσήμαντη σταγόνα νεροῦ. Ἀποτέλεσμα αὐτοῦ τοῦ θαυμασμοῦ, κυμαινόμενου μεταξύ ἐκπλήξεως καί ἐκστάσεως, ὑπῆρξε μιά στάση χαρούμενου ἀνοίγματος στόν κόσμο, ἀνεπιφύλακτης καταφάσεως στή ζωή καί ἀκούραστης ἔρευνας καί σπουδῆς τῶν φαινομένων καί τῆς πραγματι-κότητας τῆς δημιουργίας. Ὁ θαυμασμός καί τό ἄνοιγμα στόν κόσμο δέν ἐσήμαιναν γιά τόν Ἑλληνισμό καί ἄγνοια τοῦ πόνου, τοῦ κακοῦ καί τῆς ἐγκόσμιας ὀδύνης. Καί μόνο τά κλασικά ἔργα τῶν ἀρχαίων Ἑλλήνων τραγωδῶν θά παραμείνουν μνημεῖα εὔγλωττα στό θέμα αὐτό. Μνημεῖα μιᾶς ὀξύτατης αἰσθήσεως θλίψεως, μιᾶς συνειδήσεως αἰχμαλωσίας τῆς ἀνθρώπινης ὑπάρξεως στά στοιχεῖα τοῦ κόσμου. Ἐντούτοις, καί στίς περιπτώσεις αὐτές ἡ κατάφαση στή ζωή εἶναι πρόδηλη καί ὁ θαυμασμός καί τό ἄνοιγμα στόν κόσμο ἀμείωτο.Μέ τήν Ὀρθοδοξία, τό ἄνοιγμα στόν κόσμο, ἡ κατάφαση στή ζωή, ἡ αἴσθηση ἱερότητας τῆς δημιουργίας καί ὁ θαυμασμός ἐνώπιόν της γίνονται ἀκόμη ἐντονότερα. Δέν εἶναι τυχαῖο ὅτι ἡ Ὀρθοδοξία ἀγκάλιασε ἀνεπιφύλακτα τόν κόσμο, ὅτι εἶδε τόν ἁγιασμό καί τήν ἀνακαίνιση νά ἐπεκτείνονται σέ ὁλόκληρη τήν κτίση. Δέν εἶναι τυχαῖο, ὅτι ἡ Ὀρθοδοξία εὐλόγησε γενναιόδωρα τά ὑλικά στοιχεῖα τοῦ κόσμου καί ὅτι τά χρησιμοποίησε σέ ὅλες τίς ἐκφάνσεις καί μορφές τῆς λατρείας καί τῆς ζωῆς της. Ἀτενίζοντας καί ἀγκαλιάζοντας τή θαυμαστή κτίση τοῦ Θεοῦ, ἡ Ὀρθοδοξία θαυμάζει καί δοξολογεῖ. Καί τό κάνει ἐπί εἴκοσι αἰῶνες, παρά τίς θλίψεις, τούς διωγμούς, τή φτώχεια καί τίς στερήσεις πού δοκιμάζει. Ὅλα αὐτά δέν ὁδήγησαν τήν Ὀρθοδοξία σέ ἀρνητικές καί ἀπαισιόδοξες στάσεις ἔναντι τοῦ κόσμου καί τῆς ζωῆς. 

Τουναντίον, τήν ἔκαναν νά εἶναι ἀνοικτή στόν κόσμο σέ ἕνα πνεῦμα ἀπέραντης στοργῆς καί σεβασμοῦ, μέ μιά μέριμνα πού ἀγκαλιάζει ὅλα τά κτίσματα, ἀκόμη καί «τόν χόρτον τοῦ ἀγροῦ, σήμερον ὄντα καί αὔριον εἰς κλίβανον βαλλόμενον» (Ματθ. 6:30). Αὐτό τό ἄνοιγμα ἀγάπης στόν κόσμο, αὐτή ἡ στάση θαυμασμοῦ καί σεβασμοῦ, στάση θεμελιώδης τῆς Ὀρθοδοξίας καί τοῦ Ἑλληνισμοῦ, ἀποκτᾶ ἰδιάζουσα καί ζωτική σημασία ἐν ὄψει τῶν καταστάσεων πού ἀντιμετωπίζουμε σήμερα καί πού θά ἀντιμετωπίσουμε πολύ ὀξύτερα αὔριο. Σήμερα, μέ ἔντονη ἀνησυχία καί ἀγωνία ζοῦμε τό φαινόμενο μιᾶς αὐξανόμενης ἀρνητικῆς, ἄν ὄχι ἐχθρικῆς στάσεως ἔναντι τῆς δημιουργίας. Ζωτικά καί οὐσιώδη στοιχεῖα τοῦ κόσμου μας, ὅπως εἶναι ἡ γῆ, τό νερό, ὁ ἀέρας, τά ζῶα καί τά φυτά ἔχουν κακοποιηθεῖ σέ ἀφάνταστο βαθμό. Τό περιβάλλον ἔχει ὑποστεῖ θλιβερές ἀλλοιώσεις καί κατήντησε ἀντικείμενο ἀνηλεοῦς ἐκμεταλλεύσεως πού μόνο παράφρονες ἤ ἄνθρωποι χωρίς ἑπόμενη γενεά θά τολμοῦσαν νά κάνουν. Ὀρθοδοξία καί Ἑλληνισμός ἔχουν νά ἐπιτελέσουν καί στήν περίπτωση αὐτή πολύ σπουδαῖο ἔργο στόν 21ο αἰώνα. Καλοῦνται νά βοηθήσουν πάσῃ δυνάμει στήν ἐπίλυση τῶν φλεγόντων οἰκολογικῶν προβλημάτων, στή διάσωση καί ἀποκατάσταση τοῦ περιβάλλοντος, στήν παλινόρθωση τῆς εἰκόνας τοῦ κόσμου καί στήν ἀναθέρμανση τῆς στοργῆς καί τοῦ θαυμασμοῦ πρός τήν κτίση τοῦ Θεοῦ. 

Δ. Ο ΑΝΘΡΩΠΟΣ ΕΙΝΑΙ Η ΠΡΟΤΕΡΑΙΟΤΗΤΑ 

Γιά τήν Ὀρθοδοξία καί τόν Ἑλληνισμό ὁ ἄνθρωπος ἀποτελεῖ κέντρο μόνιμου καί ἀδιάπτωτου ἐνδιαφέροντος, πάθος καί ἀγωνία, ὀδύνη καί χαρά.Στίς φιλοσοφίες πού παρήγαγε ὁ Ἑλληνισμός, ἀπό τόν Πλάτωνα καί τόν Ἀριστοτέλη μέχρι τόν Πλωτῖνο, παρά τίς ἔντονες διαφοροποιήσεις, τό σταθερό κέντρο εἶναι ὁ ἄνθρωπος, ἡ ἀναλλοίωτη προτεραιότητα εἶναι ὁ ἄνθρωπος.Στούς κλασικούς ἐπιστήμονες πού ἐγέννησε ὁ Ἑλληνισμός, ἀκόμη καί ὅταν τό πεδίο ἐρεύνης ἦταν ἡ ἀστρονομία ἤ ἡ βοτανική, τό σημεῖο ἀναφορᾶς παρέμεινε ὁ ἄνθρωπος. Εἴτε πάλευαν μέ ἰδέες εἴτε ἔγραφαν ποίηση εἴτε ἐξερευνοῦσαν τό σύμπαν εἴτε διετύπωναν πολιτικές θεωρίες οἱ στοχαστές τοῦ Ἑλληνισμοῦ εἶχαν πάντοτε τήν προσοχή τους ἐπικεντρωμένη στόν ἄνθρωπο, ὁ ὁποῖος ὑπῆρξε ἀνέκαθεν ἡ προτεραιότητά τους.
Ἀπό τήν ἄλλη πλευρά, ὁ ἄνθρωπος καί ἡ σωτηρία του συνιστοῦν τή μόνιμη ἑστία προσοχῆς, μέριμνας καί δράσεως τῆς Ὀρθοδοξίας. Στή διαδρομή τῶν αἰώνων, ἀσχέτως μεταβολῆς τῶν εἰδικῶν θεολογικῶν ἐνδιαφερόντων, ὁ ἄνθρωπος ὑπῆρξε ἡ ἀναμφισβήτητη προτεραιότητα τῆς Ὀρθοδοξίας. Ἀκόμη καί στό ἀποκορύφωμα τῶν ἀγώνων γιά τό Τριαδολογικό ἤ τό Χριστολογικό δόγμα. λ.χ. στίς Οἰκουμενικές Συνόδους τῆς Νικαίας, τῆς Κωνσταντινουπόλεως, τῆς ̓Εφέσου καί τῆς Χαλκηδόνας, ἡ ἀπώτερη ἀγωνία τῶν πατέρων ἦταν οἱ συνέπειες πού θά εἶχαν γιά τόν ἄνθρωπο καί τή σωτηρία του οἱ διατυπώσεις τῶν δογμάτων. Διαβάζοντας κάποιος τους μεγάλους διδασκάλους τῆς Ὀρθοδοξίας, τόν Ἀθανάσιο, τόν Βασίλειο, τόν Γρηγόριο, τόν Χρυσόστομο, τόν Κύριλλο, τόν Μάξιμο ἤ τόν Γρηγόριο Παλαμᾶ, ἀκόμη καί στίς πιό αὐστηρά θεολογικές πραγματεῖες τους, συναντᾶ σέ κάθε βῆμα τό πάθος γιά τόν ἄνθρωπο καί τή μεταμόρφωσή του. Φυσικά, γιά τήν Ὀρθοδοξία ἡ ἔμφαση στήν προτεραιότητα τοῦ ἀνθρώπου εἶναι πάντοτε καί μόνιμα ἐξαρτημένη ἀπό τή βαθειά πίστη στήν ἀπόλυτη προτεραιότητα τοῦ Θεοῦ, πού ὄχι μόνο δέν ἀναιρεῖ τήν προτεραιότητα τοῦ ἀνθρώπου, ἀλλά τουναντίον τή θεμελιώνει σέ βάσεις ἀσάλευτες καί τή διασφαλίζει ἔναντι οἱασδήποτε ἀπειλῆς ἤ ἀμφισβητήσεως. Ἐδῶ, ἡ φράση Ο ΑΝΘΡΩΠΟΣ ὡς θεοκεντρική προτεραιότητα ἀποδίδει καλύτερα καί ἀκριβέστερα τό νόημα. Δέν χρειάζεται προσπάθεια γιά νά δειχθεῖ ἡ τεράστια σημασία πού ἔχει ἡ πίστη καί πεποίθηση τῆς Ὀρθοδοξίας καί τοῦ Ἑλληνισμοῦ ὅτι ὁ ἄνθρωπος ὑπῆρξε, εἶναι καί πρέπει νά μείνει ἡ προτεραιότητα στόν ἐγκόσμιο χῶρο, ἄν ὁ κόσμος θέλει νά ζήσει καί νά ἔχει μέλλον. Σέ μιά ἐποχή σάν τή δική μας, ἀκοῦμε μεγαλόστομες διακηρύξεις περί τῆς ἀξίας τοῦ ἀνθρώπου ἀλλά βλέπουμε μιά συνεχῆ ὑποτίμησή του. Ὑπήρξαμε μάρτυρες πρωτοφανῶν καταστάσεων ἐκμεταλλεύσεως, καταπιέσεως, ἐξευτελισμοῦ καί ἀφανισμοῦ ἑκατομμυρίων ἀνθρωπίνων ὑπάρξεων. Ἁπλούστατα ὁ ἄνθρωπος ἔπαυσε νά εἶναι ἡ προτεραιότητα τοῦ σύγχρονου κόσμου καί τή θέση του πῆραν ἄλλες προτεραιότητες. Τίς συνέπειες αὐτῆς τῆς τραγικῆς ἀνατροπῆς καί ἀνακατατάξεως προτεραιοτήτων τίς ζοῦμε ὅλο καί πιό πολύ. Στό μέλλον πού ἔρχεται καλπάζοντας, ἡ ἀνάγκη νά ἀναθεωρηθεῖ ριζικά ἡ ἰσχύουσα σήμερα σειρά προτεραιοτήτων καί ὁ ἄνθρωπος νά γίνει καί πάλι, ἡ ὑπ ̓ἀριθμό ἕνα προτεραιότητα τοῦ κόσμου, καθίσταται περισσότερο ἀπό ἀναγκαία καί ἐπείγουσα. Στή σπουδαιότατη αὐτή διαδικασία, ἡ συμβολή τῆς Ὀρθοδοξίας καί τοῦ Ἑλληνισμοῦ εἶναι πρωταρχικῆς σημασίας.Διάφοροι ἰσχυροί παράγοντες, ὅπως εἶναι ἡ τεχνολογία, ἡ οἰκονομία, τά  μέσα μαζικῆς ἐνημερώσεως, οἱ στρατιωτικοί ὀργανισμοί, ἡ πολιτική, καί ἐπιπλέον ποικίλες ἄλλες δυνάμεις, ὅπως εἶναι οἱ ἰδεολογίες, τά θρησκευτικά κι-νήματα καί τά ρεύματα τῆς τέχνης, θά ἐπιδιώξουν νά ρυθμίσουν τή ζωή καί τήν τύχη τῶν ἀνθρώπων καί τῶν κοινωνιῶν στόν εἰκοστό πρῶτο αἰώνα. Τό τί θά προκύψει, τί πρόσωπο θά ἀποκτήσει ὁ αἰώνας αὐτός καί ὅσοι τόν διαδεχθοῦν εἶναι ἀβέβαιο. Ἐκεῖνο ὅμως πού εἶναι βέβαιο, καί φυσικά ἐλπιδοφόρο, εἶναι ἡ ὕπαρξη παραγόντων ἀδιαμφισβήτητα εὐεργετικῶν, παραγόντων πού ὑπάσχονται καί ἐγγυῶνται μόνο ὅ,τι εἶναι καλό, ἱερό καί ὡραῖο γιά τόν ἄνθρωπο καί τόν κόσμο του.Ἀνάμεσα στούς παραπάνω εὐεργετικούς παράγοντες, ἐξέχουσα θέση κατέχουν ἡ Ὀρθοδοξία καί ὁ Ἑλληνισμός ὅπως ἤδη διεφάνη στήν παροῦσα μελέτη. Ὀρθοδοξία καί Ἑλληνισμός καλοῦνται νά διαδραματίσουν πρωτεύοντα ρόλο στή διαμόρφωση τῆς φυσιογνωμίας τοῦ κόσμου. Καί καλοῦνται νά τό πράξουν μέ ὅλους τούς τρόπους καί τά μέσα ἐπιδράσεως πού διαθέτουν, καί τά ὁποῖα εἶναι πολύ περισσότερα καί ἰσχυρότερα ἀπό ὅ,τι συνήθως πιστεύεται.Στίς σελίδες πού προηγήθηκαν ἔγινε ἐπισήμανση τεσσάρων μεγάλων περιοχῶν μελλοντολογικῆς προσφορᾶς τῆς Ὀρθοδοξίας καί τοῦ Ἑλληνισμοῦ. Οἱ φράσεις ὀμορφιά καί ἱερότητα τοῦ λόγου, δημοκρατία καί κοινότητα, στάση θαυμασμοῦ, σεβασμοῦ καί ἀνοίγματος στόν κόσμο καί παλινόρθωση τῆς προτεραιότητας τοῦ ἀνθρώπου, ὑπέδειξαν ἐν κεφαλαίῳ τίς περιοχές αὐτές. Οἱ δυνατότητες ἐδῶ εἶναι τεράστιες. Δέν ἐξαντλοῦνται ὅμως στίς μνημονευθεῖσες τέσσερις περιοχές.Ὀρθοδοξία καί Ἑλληνισμός μποροῦν νά καλύψουν καί πολλές ἄλλες πλευρές καί νά συμβάλουν στή δημιουργία συνθηκῶν πού θά καθιστοῦν τό μέλλον, καί συγκεκριμένα τόν εἰκοστό πρῶτο αἰώνα, ἕνα αἰώνα ἐλπίδας, ἀνθρωπιᾶς καί δημιουργίας. Ἕνα αἰώνα ἀνανεώσεως, ἀνθοφορίας καί καρποφορίας γιά τόν βασανισμένο ἄνθρωπο τοῦ περασμένου αἰώνα.