ΟΙ ΠΙΟ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΕΣ ΤΟΠΟΘΕΤΗΣΕΙΣ ΤΟΥ ΟΙΚΟΥΜΕΝΙΚΟΥ ΠΑΤΡΙΑΡΧΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΓΙΑ ΣΟΦΙΑ

Εθνικός Κήρυξ

Ο Οικουμενικός Πατριάρχης Βαρθολομαίος ομιλεί για την Αγία Σοφία τη Μεγάλη Εκκλησία της Ορθοδοξίας και του Γένους. Φωτογραφία Νίκος Μαγγίνας

28/7/2020

Του Νικολάου Μαγγίνα     

ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥΠΟΛΗ. O Πατριάρχης Βαρθολομαίος έχει εκφράσει επανειλημμένα την αντίθεσή του στη μετατροπή του καθεστώτος της Αγίας Σοφίας, με ξεκάθαρο τρόπο, χωρίς περιστροφές, όπως άλλωστε συνηθίζει.

Στην πρόσφατη αναφορά του ο Πατριάρχης, στις 30 Ιουνίου, κατά την εορτή των Δώδεκα Αποστόλων στην Ενορία του Φερίκοϊ της Κωνσταντινουπόλεως, τόνισε μεταξύ άλλων ότι: «Ως μουσείον, η Αγία Σοφία δύναται να λειτουργή ως τόπος και σύμβολον συναντήσεως, διαλόγου και ειρηνικής συνυπάρξεως λαών και πολιτισμών, αλληλοκατανοήσεως και αλληλεγγύης Χριστιανισμού και Ισλάμ».

Ακολούθως, σε μία σύντομη αναδρομή, παραθέτουμε κάποια χαρακτηριστικά αποσπάσματα από τοποθετήσεις του Πατριάρχη Βαρθολομαίου για την Αγία Σοφία, η οποία αποτελεί παγκόσμιο σύμβολο της Χριστιανοσύνης.

Ο Πατριάρχης, ασφαλώς, έχει κάθε λόγο να εκφράζει την άποψή του για την Αγία Σοφία -τη Μεγάλη του Χριστού Εκκλησία-, η οποία για περίπου μία χιλιετία, μέχρι την Άλωση, υπήρξε η ιερή Καθέδρα του Οικουμενικού Πατριαρχείου και των προκατόχων του. Ετσι σε ομιλίες και δηλώσεις του, σε συνεντεύξεις και επικοινωνίες του με επισήμους παράγοντες στην Τουρκία και άλλες χώρες, στις επαφές του με την UNESCO, με πανεπιστήμια και με άλλους φορείς έχει εκφράσει τις σκέψεις και τις θέσεις του για την Αγία Σοφία.

Συνέντευξη στην εφημερίδα «Milliyet» (Μιλιέτ):

H Αγία Σοφία προτιμότερο να παραμείνει Μουσείο

Εθνικός Κήρυξ

Η Αγία Σοφία δεσπόζει πάνω σ' ένα από τους λόφους της Κωνσταντινούπολης εκπέμποντας αίγλη και πολιτισμό της Ελληνικής Ορθοδοξίας. Φωτογραφία Νίκος Μαγγίνας

O Οικουμενικός Πατριάρχης, σε συνέντευξή του στην τουρκική εφημερίδα «Milliyet» στις 18 Φεβρουαρίου 2013, είχε υπογραμμίσει ότι, εάν πρόκειται η Αγιά Σοφιά να λειτουργήσει ως χώρος προσευχής θα πρέπει να λειτουργήσει ως χριστιανικός ναός. «Οικοδομήθηκε ως εκκλησία και δεν κτίστηκε ως τζαμί», είχε εξηγήσει και είχε κάνει σαφές ότι θα ήταν προτιμότερο να παραμείνει Μουσείο. Ερωτηθείς σχετικά με την πρόταση που υποβλήθηκε στην τουρκική Βουλή για την επαναλειτουργία της Αγίας Σοφίας ως χώρος προσευχής και κατά πόσο αυτό θα μπορούσε να πραγματοποιηθεί, ο Πατριάρχης είχε απαντήσει: «Επιθυμούμε την διατήρηση του μέχρι τώρα καθεστώτος. Μετατράπηκε σε Μουσείο και έτσι να παραμείνει. Πέρυσι (σ.σ. 2012) όταν τέλεσα την Θεία Λειτουργία στην Μονή Σουμελά στην Τραπεζούντα, επισκέφθηκα τον εκεί Ναό της Αγίας Σοφίας. Τότε γινόταν συζήτηση για την μετατροπή της Αγίας Σοφίας της Τραπεζούντας σε τζαμί. Δημοσιογράφοι με ρώτησαν σχετικά και τους είχα πει, καλύτερα θα είναι να παραμείνει Μουσείο, διότι θα είναι ανοιχτή σε όλους. Οσον αφορά την Αγία Σοφία εδώ στην Πόλη, για περίπου χίλια χρόνια ήταν χριστιανική εκκλησία. Εάν πρόκειται να ανοίξει για προσευχή θα πρέπει να γίνει εκκλησία. Διότι οικοδομήθηκε ως εκκλησία δεν κτίσθηκε ως τζαμί. Για τον λόγο αυτό προτιμούμε να μείνει ως Μουσείο».

Επίσης, κατά την επίσκεψή του στη Βόννη (2014) ο Πατριάρχης είχε μιλήσει στην «DW» (Deutsche Welle) επισημαίνοντας: «Στην Αγία Σοφία πιστεύω ότι δεν θα γίνει τελικά η μετατροπή σε τέμενος, αλλά θα επικρατήσει η λογική και το πραγματικό συμφέρον της Τουρκίας, που είναι να διατηρηθεί ως Μουσείο».

Εθνικός Κήρυξ

Τα μοναδικά, αμίμητα και πολύτιμα ψηφιδωτά ιερών εικόνων που κοσμούν ιεροπρεπώς το εσωτερικό της Αγίας Σοφίας. Φωτογραφία Νίκος Μαγγίνας

Την αντίθεσή του σε μια ενδεχόμενη μετατροπή της Αγίας Σοφίας σε τέμενος είχε εκφράσει και πάλι ο Οικουμενικός Πατριάρχης Βαρθολομαίος επισημαίνοντας πως μια τέτοια ενέργεια θα προκαλέσει τις έντονες αντιδράσεις όλων των Χριστιανών του κόσμου.

Μερικά εικοσιτετράωρα πριν την έναρξη των εργασιών της Σύναξης των Προκαθημένων των κατά τόπους Ορθοδόξων Εκκλησιών, που θα πραγματοποιείτο στο Φανάρι (5-8 Μαρτίου 2014), ο Οικουμενικός Πατριάρχης μιλώντας στο εκκλησίασμα, στο οποίο συμμετείχαν και μαθητές σχολείων από την Ελλάδα στο πλαίσιο εκδρομών τους, την Κυριακή (2 Μαρτίου 2014) μετά τη Θεία Λειτουργία, είχε επισημάνει ότι η Πρωτόθρονη Εκκλησία της Ορθοδοξίας -εφόσον τεθεί ζήτημα- διεκδικεί να επαναλειτουργήσει η Αγία Σοφία για τον αρχικό σκοπό για τον οποίο κτίσθηκε, δηλαδή ως χριστιανικός Ναός.

«Με τις εκπαιδευτικές εκδρομές στην Πόλη έχουν την ευκαιρία οι μαθητές να επισκέπτονται τα μνημεία της, με πρώτο και μεγαλύτερο και ιερότερο την Αγία Σοφία, για την οποία, όπως θα διαβάζετε και θα ακούτε, υπάρχει μια κίνηση μέσα σε μια μερίδα του τουρκικού λαού για να μετατραπεί από μουσείο που είναι σήμερα σε τέμενος. Βεβαίως και θα αντιδράσουμε, όχι μόνο εμείς οι Ορθόδοξοι, μπροστά σε ένα τέτοιο ενδεχόμενο, αλλά θα αντιδράσει όλη η Χριστιανοσύνη, ανεξαρτήτως δόγματος, εάν είναι Ρωμαιοκαθολικοί, εάν είναι Προτεστάντες, εάν είναι Ορθόδοξοι, όλοι εν σώματι θα αντιδράσουμε», είχε πει ο Οικουμενικός Πατριάρχης. «Εάν πρόκειται η Αγία Σοφία να επιστραφεί εις την λατρεία του Θεού, πρέπει απαραιτήτως να επιστραφεί εις την λατρεία του Τριαδικού Θεού των Χριστιανών, διότι εκτίσθη ως Εκκλησία, δεν εκτίσθη ούτε ως μουσείο, ούτε ως τέμενος. Μας ανήκει, την διεκδικούμε, είναι η Μεγάλη Εκκλησία μας και κατ' επέκταση της Αγίας Σοφίας και το Οικουμενικό Πατριαρχείο ονομάζεται Μεγάλη του Χριστού Εκκλησία. Είναι ό,τι ιερότερο έχουμε ως Ορθόδοξοι και ως Ελληνες» είχε τονίσει.

Εθνικός Κήρυξ

Το εσωτερικό της Αγίας Σοφίας με τον αέρινο τρούλλο και την ψηφιδωτή εικόνα του Χριστού. Φωτογραφία Νίκος Μαγγίνας

Μήνυμα σεβασμού της πίστης και των ιερών χώρων των θρησκειών είχε στείλει ο Οικουμενικός Πατριάρχης από τον πανηγυρίζοντα ναό της Αγίας Κυριακής Κοντοσκαλίου, όπου χοροστάτησε κατά τη Θεία Λειτουργία που τελέσθηκε το πρωί της Πέμπτης, 7 Ιουλίου 2016.

Ο Πατριάρχης, απευθυνόμενος προς το εκκλησίασμα έκανε αναφορά, μεταξύ άλλων, και στο Μπαϊράμι, μια από τις μεγάλες εορτές της μουσουλμανικής θρησκείας, λέγοντας ότι «τους ευχόμεθα (σ.σ. στους μουσουλμάνους) εις τας μεγίστας εορτάς της πίστεώς τους. Σεβόμεθα την πίστη τους», σημειώνοντας ότι και οι χριστιανοί «έχουμε την αξίωσίν να σέβωνται και εκείνοι την δική μας πίστι, αλλά να σέβωνται και τους τόπους λατρείας των πατέρων μας».

Ο Πατριάρχης είχε υπογραμμίσει ότι ο σεβασμός στην πίστη και τους ιερούς χώρους των θρησκειών πρέπει να είναι αμοιβαίος και μάλιστα για «μνημεία ωσάν την Αγίαν Σοφίαν, τα οποία έβαλαν την σφραγίδα τους όχι μόνον εις την αρχιτεκτονικήν της Χριστιανικής Εκκλησίας διά μέσου των αιώνων, αλλά και εις την ιστορίαν και εις την αυτοσυνειδησίαν ενός ολοκλήρου λαού, του ιδικού μας λαού». Είχε συνεχίσει, λέγοντας, ότι «κάθε παρέκκλισις από αυτήν την αξίωσιν μας του σεβασμού και τιμής προς τους ιερούς χώρους της πίστεώς μας αποτελεί προσβολήν δι΄ημάς, διά τον παγκόσμιον πολιτισμόν, διά την παγκόσμιον πολιτιστικήν κληρονομίαν, την οποίαν μία δημοκρατική χώρα ωσάν την Τουρκίαν πρέπει να σέβεται και να τιμά και να μη προσβάλλει μίαν, μικράν έστω, μερίδα των πολιτών της, δηλαδή των χριστιανών (ορθοδόξων) κατοίκων αυτής της χώρας».

Υπενθυμίζεται, ότι κατά τον πρόσφατο μήνα του Ραμαζανίου, στο εσωτερικό του Ναού της Αγίας Σοφίας γινόταν ανάγνωση του Κορανίου.

Εθνικός Κήρυξ

Το απείρου κάλλους, τέχνης και συμβολισμού ψηφιδωτού του Χριστού έχοντας από το ένα μέρος την Παναγία Θεοτόκο Μητέρα του και από το άλλο το Αγιο Ιωάννη τον Πρόδρομο και Βαπτιστή. Φωτογραφία Νίκος Μαγγίνας

Πατριάρχης Βαρθολομαίος προς Πρόεδρον Διευθύνσεως Θρησκευτικών υποθέσεων:

Η Αγία Σοφία ως Μουσείο αποτελεί εστία συναντήσεως και εναγκαλισμού Ανατολής και Δύσεως

Με επιστολή του ο Πατριάρχης Βαρθολομαίος προς τον Πρόεδρο της Διευθύνσεως Θρησκευτικών Υποθέσεων της Τουρκίας (14 Ιουνίου 2016) Σοφολογιώτατο Καθηγητή Δρ Mehmet Görmez

«Παρακολουθούντες εκ του σύνεγγυς τας επ' εσχάτων αναζωπυρωθείσας συζητήσεις και εξελίξεις σχετικώς προς την επαναλειτουργίαν της Αγίας Σοφίας ως τεμένους, προαγόμεθα να μοιρασθώμεν μαζί σας, ως προς φίλον ημών, τας επί του θέματος απόψεις ημών.

Το γεγονός της επ' εσχάτων μετατροπής εις ενεργά τεμένη, αλληλοδιαδόχως, κατ' αξιοπρόσεκτον σύμπτωσιν, των φερόντων το όνομα 'Αγία Σοφία' ιστορικών Ναών εν Βιζύη, Νικαία, Τραπεζούντι και Αίνω, οι οποίοι ελειτούργουν επί μακρόν ως μουσεία, εξυπηρετούντα πολιτιστικάς αξίας και τουριστικούς σκοπούς, εγένετο αιτία γεννήσεως εις τον Χριστιανικόν κόσμον ερωτηματικών σχετικώς προς το μέλλον της Αγίας Σοφίας Κωνσταντινουπόλεως.

Η Αγία Σοφία, ήτις κατέχει θέσιν συμβόλου και σημείου αναφοράς δι' ολόκληρον τον Χριστιανικόν κόσμον, υπεράνω δογματικών διαφορών, ανεδείχθη, συνεπεία της γενομένης εν έτει 1934, κατόπιν πρωτοβουλίας του Gazi Mustafa Kemal Atatürk, μετατροπής αυτής εις μουσείον, εις εστίαν συναντήσεως και εναγκαλισμού Ανατολής και Δύσεως, φέρουσαν ιεράν ταυτότητα ταυτοχρόνως διά δύο μεγάλας θρησκείας του κόσμου, χαρακτηριστικά σπανίως απαντώμενα εις ελάχιστα μόλις μνημεία του κόσμου.

Η μετατραπείσα εις τέμενος μετά την άλωσιν της Πόλεως Αγία Σοφία αποτελεί, ομού μετά της Αγίας Ειρήνης, ένα εκ των δύο περισπουδάστων Ναών, το όνομα των οποίων παρέμεινεν αμετάβλητον. Τούτο οφείλεται εις το ότι τα ονόματα των δύο αυτών Ναών αναφέρονται εις την 'Σοφίαν' και την 'Ειρήνην', ήτοι εις οντολογικά γνωρίσματα του Θεού. Ως γνωρίζετε, η Αγία Σοφία, αφού πρώτον εξυπηρέτησεν επί εννέα (9) αιώνας, ως Ναός, την λατρείαν των Χριστιανών, εν συνεχεία εχρησιμοποιήθη επί πέντε (5) αιώνας ως τόπος λατρείας των Μουσουλμάνων. Υπό την έννοιαν ταύτην, ανεδείχθη εις ιεράν αξίαν δι' αμφοτέρας τας θρησκείας αυτάς, καθώς υπήρξεν επί αιώνας ευκτήριος οίκος της μονοθεϊστικής πίστεως.

Ενώ η Αγία Σοφία συνιστά ιεράν στέγην τόσον διά Χριστιαντούς όσον και διά Μουσουλμάνους, τόπον συμπτώσεως αυτών, συνωδά τη αφιερώσει αυτής εις την Σοφίαν του Θεού -παρά τας υφερπούσας εις ενίας μερίδας αμφοτέρων των θρησκειών επιθυμίας διά την παράδοσιν αυτής εις λατρευτικήν χρήσιν, υπό διάφορον προοπτικήν- η κατάργησις των ανωτέρω χαρακτηριστικών γνωρισμάτων αυτής κατά τον 21ον αιώνα και η περιέλευσις αυτής εις θέσιν αντικειμένου έριδος και αντιπαραθέσεων, αξιολογείται από της ημετέρας πλευράς ως εξαιρετικώς υποβαθμιστική».

Πατριάρχης Βαρθολομαίος: Aξεπέραστη η Aγία Σοφία

Η εφημερίδα «Kristeligt Dagblad» της Δανίας (07 Μαρτίου 2008) με την ευκαιρία της συνέντευξης του Πατριάρχη, δημοσιεύει άρθρο του Erik Bjerager, με τίτλο «Η άλλη Pώμη».

Μεταξύ άλλων γράφεται:

«Ποιος είναι σε θέση να γνωρίζει, εάν η Αγία Σοφία κάποτε θα μετατραπεί και πάλι σε εκκλησία;», αναρωτιέται ο Πατριάρχης Bαρθολομαίος, με κάποια ελπίδα. Οι προκάτοχοί του έδρευαν, μέχρι την πτώση της Kωνσταντινούπολης, σε οίκημα δίπλα στον καθεδρικό ναό, το οποίο συνδεόταν με τον εντυπωσιακό Nαό. «Δεν είναι απίθανο, αλλά δεν νομίζω ότι θα γίνει σύντομα. Εξαρτάται από την εξέλιξη της Tουρκίας και την ένταξή της στην Eυρωπαϊκή Ενωση. Η άδεια για την τέλεση της Θείας Λειτουργίας, μία ή δύο φορές ετησίως, τα Xριστούγεννα ή το Πάσχα, θα αποτελέσει μία φιλική χειρονομία προς τους χριστιανούς και μία αναγνώριση του ιστορικού γεγονότος, ότι αυτό το οίκημα οικοδομήθηκε ως Ναός. Εάν οι αρχές της Τουρκίας επιθυμούν να δείξουν φιλική διάθεση στους χριστιανούς της χώρας, εμείς θα το εκτιμήσουμε πολύ. Δεν είμαστε σε θέση να το απαιτούμε και επαναλαμβάνω ότι σήμερα φαίνεται να είναι σχεδόν αδύνατο. Ο Ναός της Αγίας Σοφίας είναι αφιερωμένος στη Σοφία του Θεού, η οποία ξεπερνά τα πάντα. Αυτό δεν αποτελεί ακαδημαϊκή ούτε θεολογική συζήτηση, αλλά αντίθετα τον πυρήνα της πίστης μας, ένα μυστήριο. Αυτό το τεράστιο εκκλησιαστικό οικοδόμημα, το οποίο, παρά τις γιγαντιαίες διαστάσεις του, είναι ταυτόχρονα τόσο λεπτεπίλεπτο και μας ανεβάζει στους ουρανούς, αποτελεί έκφραση των ικανοτήτων του Θεού. Ο Ναός του Αγίου Πέτρου στη Ρώμη είναι επίσης ένα τεράστιο και εντυπωσιακό οικοδόμημα. Το ίδιο ισχύει και για το Μπλε Τζαμί. Αλλά τίποτα δεν ξεπερνά την Αγία Σοφία», δηλώνει ο Πατριάρχης.