ΜΙΑ ΠΟΛΥ ΕΝΔΙΑΦΕΡΟΥΣΑ ΘΕΩΡΗΣΗ ΤΗΣ ΣΥΝΟΔΟΥ ΤΗΣ ΚΡΗΤΗΣ

ΜΙΑ ΠΟΛΥ ΕΝΔΙΑΦΕΡΟΥΣΑ ΘΕΩΡΗΣΗ  ΤΗΣ ΣΥΝΟΔΟΥ ΤΗΣ ΚΡΗΤΗΣ
Οι Ορθόδοξες Εκκλησίες επιστρέφουν να συζητούν για τις «αιώνιες αξίες»
Του Ανδρέα Riccardi
Corriere della Sera 29/06/2016,
Επιμέλεια και απόδοση Νίκου Τζωιτη
Μετάφραση Βασίλη Μειχανετζιδη

Η ορθόδοξη γλώσσα φαίνεται να είναι δύσκολη για τα ΜΜΕ. Σίγουρα η σημασία και η αξία της Πανορθόδοξης Συνόδου της Κρήτης, η οποία ολοκληρώθηκε την προηγούμενη Κυριακή, δεν μπορεί να αποκωδικοποιηθεί άμεσα. Η μόνη είδηση, η οποία ελήφθη, φαίνεται να είναι η άρνηση των βουλγάρων, των γεωργιανών, των αντιοχειανών και των ρώσων να συμμετάσχουν
στη Πανορθοξη Σύνοδο της Κρήτης, μαζί με τιw άλλες δέκα ορθόδοξες εκκλησίες. Ελάσσων γεγονός; Δε συνέβη έτσι. Ο οικουμενικός πατριάρχης Βαρθολομαίος θέλησε να πραγματοποιήσει τη Σύνοδο παρά τις απουσίες. Και υπήρξε ιδιαίτερο γεγονός για τους 290 συμμετάσχοντες. Αυτοί οι συναντηθεντες , γεγονός που δε συνέβαινε από τόσους αιώνες, αισθάνθηκαν και κατέδειξαν ότι η ορθοδοξία δεν είναι μια ομοσπονδία εθνικών Εκκλησιών, αλλά μια ενιαία Εκκλησία με μια κοινή θεώρηση του κόσμου. Ο πατριάρχης Δανιήλ της Ρουμανίας χαιρέτισε τη Σύνοδο ως «γεγονός σπάνιο και ταυτόχρονα ως απαρχή της φυσικότητας [ως κάτι το φυσιολογικό]»: ότι Δημάδη η συνοδική πρακτική αποτελεί κανόνα στην ορθοδοξία. Χρειάσθηκε, όμως, η υπομονή του Οικουμενικού Πατριάρχη Βαρθολομαίου, ο οποίος βασίσθηκε στη βοήθεια του Μητροπολίτη Εμμανουήλ της Γαλλίας και άλλων, για να πραγματοποιηθεί αυτό το γεγονός. Μια εβδομάδα συνοδικής λειτουργίας υπήρξε ένα γεγονός που απελευθερώσω από τις ανεπαρκείς εθνικές οπτικές και την μετριότητα των διαφόρων πολεμικών , τις οποίες οι περισσότεροι αγνοούν. Ο Βαρθολομαίος προήδρευσε το γεγονός με κύρος και αυθεντία, αλλά και μεγάλη ικανότητα ένταξης και συσπείρωσης των διαφόρων αντιλήψεων.

Η ορθοδοξία – με την παραδοσιακή της ταυτότητά –εισήλθε στον παγκοσμιοποιημένο κόσμο, επιβεβαιώνοντας πως είναι αυθαίρετο «να ταυτίζεται η Εκκλησία με μια συντηρητικότητα, ασύμβατη με την πρόοδο του πολιτισμού». Αντιθέτως επανέλαβε πως δεν υπάρχει μέλλον εκτός της πνευματικής εμπειρίας. Και, όμως, πολλοί μίλησαν για μια Σύνοδο χωλή, εξ αιτίας της απουσίας της μεγάλης Ρωσικής Εκκλησίας. Αναμφίβολα επρόκειτο για έλλειψη. Κάθε Σύνοδος – για τους Ορθοδόξους, αντίθετα από τους καθολικούς – δε συνίσταται μονάχα από τη σύγκληση της συνόδου: έχει μια δεύτερη φάση, όχι λιγότερο σημαντική, την αποδοχή από το λαό. Έγραφε ο ρώσος θεολόγος της διασποράς, Παύλος Ευδοκίμωφ : απαιτείται κάθε απόφαση συνοδική «να διέρχεται δια μέσου της αποδοχής του λαού της Εκκλησίας…». Δεν υφίσταται Πάπας, ο οποίος επικυρώνει τη Σύνοδο. Τώρα ξεκινά η διαδικασία της αποδοχής, στην οποία μπορούν να συμμετάσχουν και οι ορθόδοξοι, οι οποίοι δεν αντιπροσωπεύθηκαν στην Κρήτη (στην οποία [διαδικασία] οι υπόλοιποι Χριστιανοί θα μπορούσαν να έχουν έναν ρόλο). Κατά τα άλλα, ο ρώσος πατριάρχης Κύριλλος, την παραμονή της Συνόδου, αν και δεν την αναγνώρισε ως πανορθόδοξη, εξέφρασε «σεβασμό»: «Να μη μας ενοχλεί το γεγονός ότι οι γνώμες των Αδελφών Εκκλησιών… είναι αποκλίνουσες». Επανέλαβε: «Παραμένουμε μια ενιαία ορθόδοξη οικογένεια…». Ακόμη και οι επικριτές του Κυρίλλου αναγνωρίζουν πως οι Ρώσοι δεν σαμποτάρισαν τη Σύνοδο, αλλά φοβήθηκαν τις δικές τους εσωτερικές διαιρέσεις.

Τώρα πολλά παίζονται γύρω από το Μήνυμα της Συνόδου. Μην φαντάζεστε, οτι είναι κάτι ανάλογο με του corpus, που επεξεργάσθηκε η Β΄ Βατικανή Σύνοδος. Στο σύνολό τους, τα κείμενα έχουν αξία. Καταδεικνύουν πως «προτεραιότητα» της Συνόδου υπήρξε η ενότητα δια μέσου της συνοδικής της υπόστασης . Καταδικάζουν όποιον διασπά την ενότητα, καθρεπτίζοντας έτσι τους υπερπαραδοσιακούς της κάθε Εκκλησίας. Η ορθοδοξία αποτελεί ένα κόσμο πολλαπλό, χωρίς αυτό να σημαίνει απαραίτητα διηρημένο. Σήμερα – αναφέρει η Σύνοδος – η ορθοδοξία προσδιορίζεται ως πρότυπο «ενότητος στον πλουραλισμο» ενώπιον της «ισοπεδωτικής και απρόσωπης ομογενοποίησης» του παγκοσμιοποιημένου κόσμου : «Η ορθόδοξη Εκκλησία είναι διατιθεμένη να προστατεύει την ταυτότητα των λαών και να ενισχύσει τον τοπικό χαρακτήρα». Ακόμη και οι μικροί λαοί έχουν δικαίωμα στην ιδιαίτερη τους ταυτότητα έναντι των ομογενοποιητικων τάσεων της πολιτισμικής και οικονομικής παγκοσμιοποίησης (εκφράζοντας έτσι την αντίθεση των στην «αυτονομία της οικονομίας»). Αμφισβητείται εκείνος ο κόσμος που κυβερνάται από μια μοναδική δύναμη, δηλαδή απολυταρχικά . Σε όλα τα πεδία, επιβεβαιώνεται η δύναμη του διαλόγου (διατηρώντας την πίστη στην αλήθεια και στην παράδοση): του διάλογου με τους μη ορθοδόξους («ετεροδόξους» στα ελληνικό κείμενο), τις μη χριστιανικές θρησκείες, τις κοινωνίες, υπέρ της ειρήνης.
Δεν πρόκειται για μια ασήμαντη θεώρηση, μέσα σε έναν κόσμο συναισθηματικών αντιπαραθέσεων, και σε μία Ανατολική Ευρώπη, η οποία γοητεύεται από τα τείχη.

Η δύσκολη συζήτηση σχετικά με τους Ορθοδόξους της Διασποράς (όπου αποτελούν μειονότητες και είναι διηρημένοι σύμφωνα με τις εθνικές τους καταβολές, καταδεικνύει πως ο διευρυμένος κόσμος εκτός των ορθοδόξων εθνών τους μεταλλάζει σε βάθος. Η ρωσική διασπορά στη Γαλλία, μετά την Οκτωβριανή Επανάσταση, δημιούργησε – επί παραδείγματι – μια ευχάριστη θεολογική και πολιτισμική όσμωση με τη δυτική σκέψη. Τα κείμενα της Συνόδου αναφέρονται στη «εκκοσμίκευση» με αυστηρότητα, αλλά και μετριοπάθεια. Στις σελίδες αυτές αναφέρονται επανειλημμένα οι σύγχρονοι πόνοι: ο πόλεμος (ο οποίος καταδικάζεται ως καρπός του κακού), ο φονταμενταλισμός, οι πρόσφυγες, η οικολογική κρίση, η χειραγώγηση των MME , το εμπόριο ανθρώπων, η ανεξέλεγκτη χρήση της βιοϊατρικής…

Το συνοδικό μήνυμα καταδεικνύει μια ορθοδοξία, η οποία δεν είναι αδιάφορη «στα προβλήματα του ανθρώπου… αλλά αντιθέτως συμμετέχει στις αγωνίες του». Η Σύνοδος – διακηρύσσει το μήνυμα – «διάνοιξε τους ορίζοντες μας στον σύγχρονο ποικίλο και πολύμορφο κόσμο». Υπογράμμισε πως η ευθύνη μας εν τόπω και χρόνω είναι πάντοτε στην προοπτική της αιωνιότητας». Με μια ενιαία φωνή, οι Ορθόδοξες Εκκλησίες διεκήρυξαν πως η πρόοδος επιτυγχάνεται επίσης και διαμέσου «των αιωνίων πνευματικών αξιών». Η διάχυτη θέληση είναι η Σύνοδος αυτή να έχει συνέχεια.