Η ΕΝ ΤΩ ΝΑΩ ΕΙΣΟΔΟΣ ΤΗΣ ΥΠΕΡΑΓΙΑΣ ΘΕΟΤΟΚΟΥ

Τὸ Μυστήριο τῆς Θείας Οἰκονομίας κατὰ τὰ Ἀναγνώσματα τῆς Κυριακῆς καί τινων ἑορτῶν Δέσπω Ἀθ. Λιάλιου, Ὁμότιμη Καθηγήτρια Θεολογικῆς Σχολῆς Α.Π.Θ. 

Ἡ ἐν τῷ Ναῷ Εἴσοδος τῆς Ὑπεραγίας Θεοτόκου

21 Νοεμβρίου 2018,

(Αριθμ. 53)

Α. 1. Η εορτή των Εισοδίων είναι η προτελευταία του κύκλου μιας σειράς εορτών, ο οποίος κύκλος αρχίζει με τον Ευαγγελισμό και κλείνει με την εορτή της Συλλήψεως της Θεοτόλου από την Προμήτορα Άννα. Υπογραμμίζω την αρχή με τον Ευαγγελισμό, γιατί κατά το Παλαιό Ρωμαϊκό Ημερολόγιο η αρχή του έτους συνέπιπτε με το μήνα Μάρτιο, ενώ ως προς το περιεχόμενο της πίστεως ο Ευαγγελισμός είναι η κορύφωση της διακονίας της Υπεραγίας Θεοτόκου στο Μυστήριο της Θείας Οικονομίας, που διενεργεί ο Υιός και Λόγος του Θεού Πατρός. (Βλέπε επίσης τις ερμηνείες της παρούσης σειράς, αριθμ. 8, 35, 39 και 49) (https://www.academia.edu/37810559).

2. Κοινό χαρακτηριστικό όλων των εορτών προς τιμήν της Παναγίας είναι η επίκλησή της ως Θεοτόκου, κατά τις ερμηνευτικές διατυπώσεις εν πρώτοις με το Σύμβολο της Πίστεως και εν συνεχεία ονομαστικά με τους Όρους και τις συνοδικές αποφάσεις των Οικουμενικών Συνόδων. Τούτο δεν είναι μία υστερογενής ερμηνεία, αλλά αποτελεί την ανάδειξη της Προφητικής και Αποστολικής καταγραφής των Προφητικών επαγγελιών, των Θεοφανειών, δηλαδή, και της ανακεφαλαιώσεως του ανθρώπινου γένους και ολόκληρης της κτίσης με την Αποκάλυψη του Υιού και Λόγου του Θεού σαρκί, μέσα σε μία και ενιαία πορεία του αρχαίου και του νέου Ισραήλ.

3. Κατά τις εορτές της Υπεραγίας Θεοτόκου στον ενιαύσιο κύκλο παρακαλουθούμε την επανάληψη σχεδόν των αυτών Προφητικών, Αποστολικών και Ευαγγελικών Αναγνωσμάτων, όπου στο κέντρο είναι πάντα ο δρων την Αποκάλυψη Υιός και Λόγος του Θεού, και όπου η κάθε εορτή της Παναγίας είναι ένας ευθύς προχειρισμός, μία εξαγγελία για τα θεοφανικά γεγονότα του Χριστού, που έπονται χρονικά. Η όποια απόκλιση από τον κεντρικό επαναληπτικό πυρήνα σχετίζεται μόνο με τον τονισμό του ιδιαίτερου γεγονότος. Ένα δεύτερο χαρακτηριστικό είναι οι Καταβασίες, που μας προετοιμάζουν για την εορτή, ένας είδος προχειρισμού, ο οποίος βαίνει προς κορύφωση με έναρξη τα Προεόρτια, κατά την προηγούμενη ημέρα, τα οποία αποτελούν λειτουργική εισαγωγή για την κύρια ημέρα και δεν απουσιάζουν από καμία εορτή της Παναγίας.

4. Θα πρέπει επιπλέον να επισημάνουμε ότι οι γιορτές αυτές παρουσιάζουν εν πολλοίς κοινά στοιχεία στην υμνολογία, με τις επιμέρους διαφοροποιήσεις να εξυπηρετούν τον τονισμό του εκάστοτε επιμέρους γεγονότος. Πάντως, πάντοτε υπάρχει η αναφορά στην αντιστοιχία των Προφητικών εξαγγελιών και της καταγραφής των Ευαγγελιστών και των Αποστόλων, ιδίως του Απόστολου Παύλου, ο οποίος δεν κήρυξε απλώς προς τα έθνη αλλά επέμεινε στην ενότητα του ανθρώπινου γένους, στο δωρηθέντα ανακαινισμό του ανθρώπου και της κτίσης από τον Ενανθρωπήσαντα Λόγο, ως του δρώντος Θεού από κτίσεως κόσμου και ανακεφαλαιωτή Παλαιάς και Καινής Διαθήκης. Σ᾽ αυτήν την πορεία γίνεται η αναγωγή στον Αβραάμ ως πατέρα των εθνών, όχι μόνο του Ισραήλ.

5. Για να αντιληφθούμε ένα βασικό στοιχείο της υμνολογίας, η οποία δίνει μία εικόνα της ζωής της Παναγίας, ιδίως κατά την Είσοδό της στο Ναό, πρέπει να λάβουμε ως προϋπόθεση όλη την ερμηνευτική που ακολούθησε στη μεταποστολική περίοδο, την κυρηγματική πράξη των Πατέρων της Εκκλησίας, που επέμειναν στην ενότητα των θεοφανικών γεγονότων της Παλαιάς και της Καινής Διαθήκης, στην ερμηνεία των εξαγγελιών και των εκπληρώσεων, σ᾽ αυτό που λέγεται στην εκκλησιαστική γλώσσα τύπος, παραστατικές εικόνες, σκιά, δηλαδή μία εικόνα παραβολική, και αλήθεια, εκπληρουμένη στο πρόσωπο του Χριστού, αποκαλυφθέντος καταρχάς στο στενό οικογενειακό του κύκλο, με εξαίρετη θέση αυτή της Υπεραγίας Θεοτόκου, των γονέων της, της Ελισάβετ και του Ζαχαρία και του υιού αυτών Ιωάννη του Προδρόμου, οι οποίοι ήσαν οι φορείς της Προφητικής παραδόσεως του Ισραήλ. Μόνο, αν έχουμε υπόψη μας όλη αυτήν την ενότητα της παραδόσεως, αντιστοιχίας θεοφανικών γεγονότων Παλαιάς και Καινής Διαθήκης, καθίσταται κατανοητή η υμνολογική ερμηνευτική της Εκκλησίας για γεγονότα της αγίας ζωής της Υπεραγίας Θεοτόκου, που δεν καταγράφονται λεπτομερειακά στην Καινή Διαθήκη, αλλά συμπληρώνονται διά των εξαγγελιών υπό των Προφητών της Παλαιάς Διαθήκης και εν συνεχεία αντιστοίχησης στα πρόσωπα της Καινής Διαθήκης, μία μέθοδος που την εφήρμοσε στό κήρυγμά του ο Χριστός, ώστε να τον αναγνωρίσει ο Ισραήλ και ο ὄχλος, όλοι οι άνθρωποι αδιακρίτως φυλετικής καταγωγής, ότι είναι ο ίδιος ο Θεός Αβραάμ και Ισαάκ και Ιακώβ, ως Νέος Αδάμ και η Παναγία ως Νέα Εύα. Σημειώνω όλα αυτά, για να μην παγιδευόμαστε από την παραφιλολογία της λεγόμενης απόκρυφης γραμματείας, η οποία προβάλλεται προς αμφισβήτηση της παρουσίας της Θεοτόκου στο μυστήριο της Θείας Ενανθρωπήσεως, ως της εξαιρέτου μάρτυρος της πραγματικής Γεννήσεως του Λόγου, γι᾽ αυτό και «κυρίως Θεοτόκου». Η απόκρυφη γραμματεία προήλθε από αποκλίνοντες χριστιανούς, που ήθελαν να ερμηνεύσουν την παράδοση της Παλαιάς και Καινής Διαθήκης κατά τη δική τους γνώμη και κατά τις προσωπικές τους πεποιθήσεις, στο περιθώριο της εκκλησιαστικής κοινότητας.

Β. 1. Η Εκκλησία εορτάζει κατά τα Προεόρτια των Εισοδίων επίσης τη μνήμη του Αγίου Πρόκλου, Πατριάρχη Κωνσταντινουπόλεως (434-446). Υπήρξε μαθητής του Αγίου Ιωάννη του Χρυσοστόμου και έκανε την ανακομιδή των λειψάνων του και την εναπόθεσή τους στο Ιερό Βήμα της εκκλησίας των Δώδεκα Αποστόλων. Μετά την κλοπή από τους Σταυροφόρους τα λείψανα του Αγίου Ιωάννου του Χρυσοστόμου επεστράφησαν στο Οικουμενικό Πατριαρχείο το 2004 και φυλάσσονται προς προσκύνηση στον Πατριαρχικό Ναό του Αγίου Γεωργίου στο Φανάρι. Ο Άγιος Πρόκλος υπήρξε ένας από τους υπερασπιστές των αποφάσεων της Τρίτης Οικουμενικής Συνόδου και των ερμηνευτικών διατυπώσεων της Εκθέσεως των Διαλλαγών, ενός Συνοδικού Κειμένου διαλλαγής μεταξύ των τοπικών εκκλησιών Αλεξάνδρειας και Αντιόχειας μετά την Τρίτη Οικουμενική, διά του οποίου επαναβεβαιώθηκε η καταδίκη του Νεστορίου, ο οποίος δεν δεχόταν τον όρο Θεοτόκος για την Παναγία, και γι᾽ αυτό η Εκκλησία ενσωμάτωσε τις διατυπώσεις του μαζί με αυτές του Αγίου Κυρίλλου στον Όρο και τις ερμηνευτικές διασαφηνίσεις κατά την Τέταρτη Οικουμενική Σύνοδο, ενέταξε δε τη μνήμη του στο πλαίσιο των εόρτιων γεγονότων αποδόσεως της εξαίρετης τιμής της Παναγίας ως Θεοτόκου. Ενδεικτικό είναι το Ἐξαποστειλάριο του Αγίου, ἦχος β´: «Ὡς ἀρετῶν ὁμότροπος, τοῦ σοφοῦ Χρυσοστόμου, καὶ τοῦ ἐκείνου γέγονας, θρόνου ἔνδοξε Πρόκλε, διάδοχος θεοκήρυξ· καθελὼν Νεστορίου, τοῦ δυσσεβοῦς τὴν αἵρεσιν, Θεοτόκον κυρίως καὶ ἀληθῶς, τὴν Ἁγνὴν ἐκήρυξας καὶ Παρθένον, μεθ᾽ ἧς ὑπὲρ τῆς Ποίμνης σου, τὸν Χριστὸν ἐκδυσώπει».

2. Το Αποστολικό Ανάγνωσμα των Εισοδίων είναι το ίδιο με το Αποστολικό Ανάγνωσμα της εορτής της Αναμνήσεως της Αγίας Σκέπης της Υπεραγίας Θεοτόκου, 28 Οκτωβρίου, (Αριθμ. 49), όπου έγινε εκτεταμένη ανάλυση, την οποία παραθέτω σχεδόν αυτολεξεί: [[[Β. 1. Τό Αποστολικό Ανάγνωσμα βρίσκεται σε αντιστοιχία προς το πρώτο και τρίτο Προφητικό Ανάγνωσμα της εορτής κατά την τάξη της 1ης Οκτωβρίου, όπου στο πρώτο (Ἐξόδ. κεφ. 40, 1-9,14 καὶ 28-29) o Θεός δίνει οδηγίες στο Μωϋσή για το πώς θα κατασκευάσει τη σκηνή του Μαρτυρίου και πού θα τοποθετήσει την Κιβωτό του Μαρτυρίου (όπου βρίσκονταν κατά το σημερινό Αποστολικό Ανάγνωσμα, Ἑβρ. η´: 4 χρυσοῦν ἔχουσα θυμιατήριον καὶ τὴν κιβωτὸν τῆς διαθήκης περικεκαλυμμένην πάντοθεν χρυσίῳ, ἐν ᾗ στάμνος χρυσῆ ἔχουσα τὸ μάννα καὶ ἡ ῥάβδος Ἀαρὼν ἡ βλαστήσασα καὶ αἱ πλάκες τῆς διαθήκης»), με το πρώτο καταπέτασμα, το κάλυμμα του καταπετάσματος, την τράπεζα, την πρόθεση, τη λυχνία, το θυσιαστήριο των καρπωμάτων, τον αγιασμό του χρυσού θυσιαστηρίου στο ἅγιον τῶν ἁγίων, όπου και η Κιβωτός του Μαρτυρίου. Το απόσπασμα κατακλείεται από την παρατήρηση: «Καὶ ἐκάλυψεν ἡ νεφέλη τὴν σκηνὴν τοῦ μαρτυρίου καὶ δόξης Κυρίου ἐπλήσθη ἡ σκηνή. Καὶ οὐκ ἠδυνάσθη Μωυσῆς εἰσελθεῖν εἰς τὴν σκηνὴν τοῦ μαρτυρίου, ὅτι ἐπεσκίαζεν ἐπ᾽ αὐτὴν ἡ νεφέλη καὶ δόξης Κυρίου ἐνεπλήσθη ἡ σκηνή», γιατί ο Μωϋσής δὲν είχε ούτε το ιερατικό ούτε το αρχιερατικό αξίωμα. Το τρίτο Προφητικό Ανάγνωσμα προέρχεται από το όραμα του Προφήτη Ιεζεκιήλ, κεφ. 43, 27 καὶ 44, 14, όπου ο Προφήτης βρίσκεται ενώπιον του θυσιαστηρίου των ολοκαυτωμάτων, στο οποίο ο Αρχιερεύς, έχοντας προσφέρει τα ολοκαυτώματα ζωντανών κτηνών, όπως λέγεται και στο σημερινό Αποστολικό Ανάγνωσμα, εισήρχετο μια φορά το χρόνο στη Σκηνή του Μαρτυρίου: «7 εἰς δὲ τὴν δευτέραν ἅπαξ τοῦ ἐνιαυτοῦ μόνος ὁ ἀρχιερεύς, οὐ χωρὶς αἵματος, ὃ προσφέρει ὑπὲρ ἑαυτοῦ καὶ τῶν τοῦ λαοῦ ἀγνοημάτων» (Ἑβρ. θ´, 7). Ο Προφήτης οράται την όγδοη ημέρα και το επέκεινα αυτής, το ευχαριστιακό δείπνο της Πεντηκοστής με την κατά ανατολάς κλειστή πύλη, δηλαδή την Παναγία και το γεγονός της Ενανθρωπήσεως του Λόγου και τη Θεία Ευχαριστία: «Ἔσται ἀπὸ τῆς ἡμέρας τῆς ὀγδόης καὶ ἐπέκεινα, ποιήσουσιν οἱ ἱερεῖς ἐπὶ τὸ θυσιαστήριον τὰ ὁλοκαυτώματα ὑμῶν καὶ τὰ τοῦ σωτηρίου ὑμῶν, καὶ προσδέξομαι ὑμᾶς, λέγει Κύριος. Καὶ ἐπέστρεψέ με κατὰ τὴν ὁδὸν τῆς πύλης τῶν Ἁγίων τῆς ἐξωτέρας, τῆς βλεπούσης κατὰ ἀνατολάς, καὶ αὕτη ἦν κεκλεισμένη. Καὶ εἶπε Κύριος πρός με· ἡ πύλη αὕτη κεκλεισμένη ἔσται, οὐκ ἀνοιχθήσεται, καὶ οὐδεὶς μὴ διέλθῃ δι᾽ αὐτῆς ὅτι Κύριος ὁ Θεὸς Ἰσραὴλ εἰσελεύσεται δι᾽ αὐτῆς καὶ ἔσται κεκλεισμένη. Διότι ὁ ἡγούμενος οὗτος καθήσεται ἐν αὐτῇ, τοῦ φαγεῖν ἄρτον ἐναντίον Κυρίου» (Ἰεζ. κεφ. 43, 27- 44, 2-3).

2. Στο δεύτερο Προφητικό Ανάγνωσμα (Ἐξόδ. κεφ. 3, 1-8)¹ καταγράφεται το γνωστό σε όλους μας περιστατικό με το Μωϋσή στο όρος Χωρήβ, όπου βρέθηκε ενώπιον της φλεγόμενης και μη κατακαιόμενης βάτου, μία σκηνή γνωστή και από την αγιογραφία, που θυμίζει το γεγονός της Μεταμορφώσεως, και συνομίλησε με τον εξερχόμενο εκ της βάτου Άγγελο, τον άσαρκο Λόγο, ο οποίος τον κάλεσε να ελευθερώσει και να οδηγήσει το λαό του Ισραήλ από την Αίγυπτο πίσω στη γη της επαγγελίας, αποκαλύπτοντάς του ότι είναι ο Θεός των Πατέρων του: «ἐγὼ εἰμι ὁ Θεὸς τοῦ πατρός σου, Θεὸς Ἀβραὰμ καὶ Θεὸς Ἰσαάκ καὶ Θεὸς Ἰακώβ» (Ἐξόδ. 3, 6). Πρόκειται για μία από τις πολύ γνωστές Θεοφάνειες του άσαρκου Λόγου της προφητικής παραδόσεως, όπου με τη βάτο προτυπώνεται η Θεοτόκος.

3. Ο Απόστολος Παύλος, απευθυνόμενος προς τους Εβραίους χριστιανούς (και δεν λαμβάνω υπόψη μου τί λένε οι βιβλικοί θεολόγοι, αν προέρχεται η Επιστολή από τη γραφίδα του Αποστόλου Παύλου ή από άλλο χέρι χριστιανού, γιατί τα κείμενα της Αγίας Γραφής καταγράφουν τα γεγονότα της εκκλησιαστικής κοινότητας του αρχαίου και του νέου Ισραήλ σε μία συνέχεια μαρτυρίας κηρύγματος και υμνολογίας, ανεξαρτήτως κονδυλογράφων), τους εξηγεί ότι όλες οι Θεοφάνειες του Ισραήλ εκβάλλουν και ανακεφαλαιώνονονται στο Χριστό, ο οποίος συνέχει τα τρία αξιώματα του Ισραήλ, τον οποίο εισάγει στο Μυστικό Δείπνο ολοτελώς (βασιλεύς-δημιουργός, προφήτης/διδάσκαλος (γι᾽ αυτό χρησιμοποιεί τις παραβολές) και ιερεύς/ θύτης και θύμα, θύων και θυόμενος, προσφέρων και προσφερόμενοςκα προσδεχόμενος τη λογική θυσία, ορώμενος και μετεχόμενος Πνευματικώς δυνάμει υπό όλων...

4. α) Απέναντι σε ένα αντισημιτικό πνεύμα, που διαπνέει πολλούς χριστιανούς, οι οποίοι οδηγούνται στην υποτίμηση της Παλαιάς Διαθήκης και σε μία συνθηματολογική χρήση της Καινής Διαθήκης, πρέπει να σημειώσω ότι Εκκλησία χωρίς την Προφητική μαρτυρία και παράδοση δεν υφίσταται, γιατί μία τέτοια εκδοχή της Εκκλησίας συνιστά συγκαιριακή οργάνωση και χρονική κατασκευή, που δεν έχει σχέση με την οικουμενικότητα και τη συμπαντική συναγωγή επί τω αυτώ της κτίσης και της ιστορίας του ανθρώπινου γένους και μιας πορείας του στους ανοιχτούς ορίζοντες της των πάντων φωτοδοσίας. β) Ο όρος Ολοκαύτωμα για τον Εβραϊκό λαό έχει άκρως βιβλικό περιεχόμενο, και οφείλουμε να ανακαλούμε για την κατανόηση της απάνθρωπης περιπέτειάς τους όλα τα γεγονότα της Προφητικής παραδόσεως ως κοινής ζωής του ανθρώπινου γένους]]].

3. To Αποστολικό Ανάγνωσμα, που ήδη μάς είναι οικείο, σε συνάρτηση με τα Προφητικά Αναγνώσματα που ανακυκλώνονται με ελάχιστες διαφοροποιήσεις αποτελούν την πρώτη ύλη της εορτής των Προεορτίων, όπου δεν υπάρχουν Προφητικά Αναγνώσματα και μας καθιστούν οικεία μία υμνολογία Προφητικών εξαγγελιών, προτυπώσεων και παραστατικών φυσικών συμβόλων, ώστε από τη σκιά του Νόμου να προοδεύσουμε στην αποδοχή της αληθείας για την προετοιμασία της Θεοτόκου να αποδεχθεί να γίνει η δούλη Κυρίου η Κεχαριτωμένη, ο Ναός και το παλάτιον του Παμβασιλέως Χριστού, η μόνη Θεοτόκος: «Τὸ πλῆρες δόξης παλάτιον, τὸ μέγα Προφητῶν περιήχημα, θρόνος ὁ ἅγιος, ἔνδον εἰς Ἅγια τίθεται, τῷ Βασιλεῖ τῶν ὅλων ἑτοιμαζόμενος» (Κανών α´, Προεόρτιος, Ὠδὴ στ´, τροπάριο γ´). Εξάλλου, η πρόοδος της Παναγίας εντάσσεται στο όλο σχέδιο της Θείας Οικονομίας ως προφητική αναμονή, ζωή και ελπίδα του κόσμου², όπου όλα τα γεγονότα συμπίπτουν: «Ὑμνῶ σου Κόρη τὴν σύλληψιν, ὑμνῶ σου τὴν ἀπόρρητον γέννησιν, ὑμνῶ τὴν σκέπην σου, βλάβης δι' ἧς πάσης ῥύομαι, ὁ πρὸς τὴν σὴν γαλήνην κατεπειγόμενος» (Κανών α´, Προεόρτιος, Ὠδὴ στ´, τροπάριο δ´), ή «Ζηλοῦσα τὴν πάλαι θεοφρόνως, ἡ Ἄννα εὐχὴν ἀποπληροῖ, καὶ σὲ προσανατίθεται, τῷ Ἱερῷ Πανάμωμε, ἱερωτάτην σύλληψιν, μέλλουσαν ἕξειν καὶ γέννησιν» (Κανών α´, Προεόρτιος, Ὠδὴ γ´, τροπάριο γ´). Περισσότερο περιληπτικό είναι το Θεοτοκίο των Προσομοίων των Προεορτίων, ἦχος δ´: «Σήμερον ὁ θεοχώρητος ναός, ἡ Θεοτόκος, ἐν Ναῷ Κυρίου προσάγεται, καὶ Ζαχαρίας ταύτην ὑποδέχεται. Σήμερον τὰ τῶν Ἁγίων Ἅγια ἀγάλλονται, καὶ ὁ χορὸς τῶν Ἀγγέλων μυστικῶς πανηγυρίζει, μεθ' ὧν καὶ ἡμεῖς ἑορτάζοντες σήμερον, σὺν τῷ Γαβριὴλ ἐκβοήσωμεν. Χαῖρε Κεχαριτωμένη, ὁ Κύριος μετὰ σοῦ, ὁ ἔχων τὸ μέγα ἔλεος», και το Απολυτίκιο της εορτής, όπου σαφέστατα η εορτή των Εισοδίων είναι ο προχειρισμός της Γεννήσεως του Χριστού: «Σήμερον τῆς εὐδοκίας Θεοῦ τὸ προοίμιον, καὶ τῆς τῶν ἀνθρώπων σωτηρίας ἡ προκήρυξις. Ἐν Ναῷ τοῦ Θεοῦ τρανῶς ἡ Παρθένος δείκνυται, καὶ τὸν Χριστὸν τοῖς πᾶσι προκαταγγέλλεται. Αὐτῇ καὶ ἡμεῖς μεγαλοφώνως βοήσωμεν· Χαῖρε τῆς οἰκονομίας τοῦ Κτίστου ἡ ἐκπλήρωσις».

Γ. Η σημερινή εορτή έχει την κορύφωσή της στο Ευαγγελικό Ανάγνωσμα, το οποίο είναι το ίδιο με την εορτή της Κοιμήσεως (Αριθμ. 35) και του Γενεθλίου της Θεοτόκου (Αριθμ. 39). Η ιδιαίτερη διακονία της Θεοτόκου στο μυστήριο της Θείας Ενανθρωπήσεως καταγράφεται στην κατακλείδα του Ευαγγελικού Αναγνώσματος, όπου ο μακαρισμός της απλής γυναίκας εκ του ὄχλου, μπορεί να μεταφρασθεί κάπως έτσι: Χαρά στη μάνα που σε γέννησε και τρεις φορές χαρά της, φέρνει συγχρόνως και την απάντηση από το Χριστό για κλήση του κάθε ανθρώπου να ακούσει και να τηρήσει το λόγο του Θεού, μία πρόταση, που υπονοεί αφενός τη μίμηση του τρόπου της Παναγίας ως δούλης Κυρίου, αφετέρου ότι ο ίδιος είναι ο Λόγος του Θεού ο παρέχων τη σωτηρία και την ανάσταση.

Αποστολικό Ανάγνωσμα: Ἑβρ. θ´, 1-7: «1 Εἶχε μὲν οὖν καὶ ἡ πρώτη σκηνὴ δικαιώματα λατρείας τό τε Ἅγιον κοσμικόν. 2 σκηνὴ γὰρ κατεσκευάσθη ἡ πρώτη, ἐν ᾗ ἥ τε λυχνία καὶ ἡ τράπεζα καὶ ἡ πρόθεσις τῶν ἄρτων, ἥτις λέγεται Ἅγια. 3 μετὰ δὲ τὸ δεύτερον καταπέτασμα σκηνὴ ἡ λεγομένη Ἅγια Ἁγίων, 4 χρυσοῦν ἔχουσα θυμιατήριον καὶ τὴν κιβωτὸν τῆς διαθήκης περικεκαλυμμένην πάντοθεν χρυσίῳ, ἐν ᾗ στάμνος χρυσῆ ἔχουσα τὸ μάννα καὶ ἡ ῥάβδος Ἀαρὼν ἡ βλαστήσασα καὶ αἱ πλάκες τῆς διαθήκης, 5 ὑπεράνω δὲ αὐτῆς Χερουβὶμ δόξης κατασκιάζοντα τὸ ἱλαστήριον· περὶ ὧν οὐκ ἔστι νῦν λέγειν κατὰ μέρος. 6 Τούτων δὲ οὕτω κατεσκευασμένων εἰς μὲν τὴν πρώτην σκηνὴν διὰ παντὸς εἰσίασιν οἱ ἱερεῖς τὰς λατρείας ἐπιτελοῦντες, 7 εἰς δὲ τὴν δευτέραν ἅπαξ τοῦ ἐνιαυτοῦ μόνος ὁ ἀρχιερεύς, οὐ χωρὶς αἵματος, ὃ προσφέρει ὑπὲρ ἑαυτοῦ καὶ τῶν τοῦ λαοῦ ἀγνοημάτων».

Ευαγγελικό Ανάγνωσμα: (ὁμοίως 8 Σεπτ.) Λουκ. ι´, 38-42, ια´, 27-28: «38 Ἐγένετο δὲ ἐν τῷ πορεύεσθαι αὐτοὺς καὶ αὐτὸς εἰσῆλθεν εἰς κώμην τινά. γυνὴ δέ τις ὀνόματι Μάρθα ὑπεδέξατο αὐτὸν εἰς τὸν οἴκον αὐτῆς. 39 καὶ τῇδε ἦν ἀδελφὴ καλουμένη Μαρία, ἣ καὶ παρακαθίσασα παρὰ τοὺς πόδας τοῦ Ἰησοῦ ἤκουε τὸν λόγον αὐτοῦ. 40 ἡ δὲ Μάρθα περιεσπᾶτο περὶ πολλὴν διακονίαν· ἐπιστᾶσα δὲ εἶπε· Κύριε, οὐ μέλει σοι ὅτι ἡ ἀδελφή μου μόνην με κατέλιπε διακονεῖν; εἰπὲ οὖν αὐτῇ ἵνα μοι συναντιλάβηται. 41 ἀποκριθεὶς δὲ εἶπεν αὐτῇ ὁ Ἰησοῦς· Μάρθα Μάρθα, μεριμνᾷς καὶ τυρβάζῃ περὶ πολλά· 42 ἑνὸς δέ ἐστι χρεία· Μαρία δὲ τὴν ἀγαθὴν μερίδα ἐξελέξατο, ἥτις οὐκ ἀφαιρεθήσεται ἀπ' αὐτῆς.- 27 Ἐγένετο δὲ ἐν τῷ λέγειν αὐτὸν ταῦτα ἐπάρασά τις γυνὴ φωνὴν ἐκ τοῦ ὄχλου εἶπεν αὐτῷ· Μακαρία ἡ κοιλία ἡ βαστάσασά σε καὶ μαστοὶ οὓς ἐθήλασας. 28 αὐτὸς δὲ εἶπε· Μενοῦνγε μακάριοι οἱ ἀκούοντες τὸν λόγον τοῦ Θεοῦ καὶ φυλάσσοντες αὐτόν».

1. «Καὶ Μωυσῆς ἦν ποιμαίνων τὰ πρόβατα ᾿Ιοθόρ τοῦ γαμβροῦ αὐτοῦ τοῦ ἱερέως Μαδιὰμ καὶ ἤγαγε τὰ πρόβατα ὑπὸ τὴν ἔρημον καὶ ἦλθεν εἰς τὸ ὄρος Χωρήβ. 2 ὤφθη δὲ αὐτῷ ἄγγελος Κυρίου ἐν πυρὶ φλογὸς ἐκ τοῦ βάτου, καὶ ὁρᾷ ὅτι ὁ βάτος καίεται πυρί, ὁ δὲ βάτος οὐ κατεκαίετο. 3 εἶπε δὲ Μωυσῆς· παρελθὼν ὄψομαι τὸ ὅραμα τὸ μέγα τοῦτο, ὅτι οὐ κατακαίεται ὁ βάτος. 4 ὡς δὲ εἶδε Κύριος ὅτι προσάγει ἰδεῖν, ἐκάλεσεν αὐτὸν ὁ Κύριος ἐκ τοῦ βάτου λέγων· Μωυσῆ, Μωυσῆ. ὁ δὲ εἶπε· τί ἐστι; 5 ὁ δὲ εἶπε· μή ἐγγίσῃς ὧδε. λῦσαι τὸ ὑπόδημα ἐκ τῶν ποδῶν σου· ὁ γὰρ τόπος, ἐν ᾧ σὺ ἕστηκας, γῆ ἁγία ἐστί. 6 καὶ εἶπεν· ἐγώ εἰμι ὁ Θεὸς τοῦ πατρός σου, Θεὸς ῾Αβραὰμ καὶ Θεὸς ᾿Ισαὰκ καὶ Θεὸς ᾿Ιακώβ. ἀπέστρεψε δὲ Μωυσῆς τὸ πρόσωπον αὐτοῦ· εὐλαβεῖτο γὰρ κατεμβλέψαι ἐνώπιον τοῦ Θεοῦ. 7 εἶπε δὲ Κύριος πρὸς Μωυσῆν· ἰδὼν εἶδον τὴν κάκωσιν τοῦ λαοῦ μου τοῦ ἐν Αἰγύπτῳ καὶ τῆς κραυγῆς αὐτῶν ἀκήκοα ἀπὸ τῶν ἐργοδιωκτῶν· οἶδα γὰρ τὴν ὀδύνην αὐτῶν, 8 καὶ κατέβην ἐξελέσθαι αὐτοὺς ἐκ χειρὸς τῶν Αἰγυπτίων καὶ ἐξαγαγεῖν αὐτοὺς ἐκ τῆς γῆς ἐκείνης καὶ εἰσαγαγεῖν αὐτοὺς εἰς γῆν ἀγαθὴν καὶ πολλήν, εἰς γῆν ρέουσαν γάλα καὶ μέλι».

2. «Βουλὴ προαιώνιος, τοῦ πρὸ αἰώνων Θεοῦ ἡμῶν, εἰς πέρας προέρχεται, προερχομένης σου, ἀνατραφῆναι, εἰς Ἅγια Ἁγίων, εἰς Λόγου κατοίκησιν, Κόρη πανάμωμε», Κανών α´, Ὠδὴ α´, Προεόρτιος, ἦχος δ´).