ΚΥΡΙΑΚΗ Γ΄ ΑΠΟ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΠΑΣΧΑ- ΤΩΝ ΑΓΙΩΝ ΜΥΡΟΦΟΡΩΝ ΓΥΝΑΙΚΩΝ ΚΑΙ ΙΩΣΗΦ ΤΟΥ ΔΙΚΑΙΟΥ

Δέσπω Ἀθ. Λιάλιου, Ὁμότιμη Καθηγήτρια Θεολογικῆς Σχολῆς Α.Π.Θ.

Κυριακὴ Γ´ ἀπὸ τοῦ Ἁγίου Πάσχα- Τῶν Ἁγίων Μυροφόρων Γυναικῶν καὶ Ἰωσὴφ τοῦ Δικαίου, 12 Μαΐου 2019 Ἑωθινὸν β´ (Αριθμ. 14Β)

Τὸ Μυστήριο τῆς Θείας Οἰκονομίας κατὰ τὰ Ἀναγνώσματα τῆς Κυριακῆς καί τινων ἑορτῶν

Κυριακὴ Γ´ ἀπὸ τοῦ Ἁγίου Πάσχα- Τῶν Ἁγίων Μυροφόρων Γυναικῶν καὶ Ἰωσὴφ τοῦ Δικαίου, 12 Μαΐου 2019 (Αριθμ. 14Β)

Α. 1. Τα Ευαγγελικά Αναγνώσματα του Πεντηκοσταρίου, ως γνωστόν, προέρχονται από το Κατά Ιωάννην Ευαγγέλιο, ωστόσο για τη σημερινή Κυριακή το Ευαγγελικό Ανάγνωσμα προέρχεται από το Κατά Μάρκο Ευαγγέλιο, γιατί σ᾽ αυτό σε μία ενότητα δηλώνεται η παρουσία του Ιωσήφ του «ἀπὸ Ἁριμαθαίας» και των Μυροφόρων, ενώ με την υμνολογία συνδυάζεται και η μαρτυρία από το 28ο κεφάλαιο του Κατά Ματθαίον Ευαγγελίου, όπου οι Μυροφόρες όχι μόνο πληροφορούνται από τον άγγελο Κυρίου («εἰσελθοῦσαι εἰς τὸ μνημεῖον εἶδον νεανίσκον καθήμενον ἐν τοῖς δεξιοῖς, περιβεβλημένον στολὴν λευκήν, καὶ ἐξεθαμβήθησαν») ότι «ἠγέρθη», ἀλλά και συναντούν τον ίδιο τον Αναστάντα Χριστό, κατά το Ματθ. 28, 9-10: «ὡς δὲ ἐπορεύοντο ἀπαγγεῖλαι τοῖς μαθηταῖς αὐτοῦ, καὶ ἰδοὺ Ἰησοῦς ἀπήντησεν αὐταῖς λέγων· Χαίρετε. αἱ δὲ προσελθοῦσαι ἐκράτησαν αὐτοῦ τοὺς πόδας καὶ προσεκύνησαν αὐτῷ. τότε λέγει αὐταῖς ὁ Ἰησοῦς· Μὴ φοβεῖσθε· ὑπάγετε ἀπαγγείλατε τοῖς ἀδελφοῖς μου ἵνα ἀπέλθωσιν εἰς τὴν Γαλιλαίαν, κἀκεῖ με ὄψονται». Αυτός ο συνδυασμός αποτυπώνεται στον Κανόνα α´, Ωδή ζ ´, του Πάσχα, ἦχος α´, τροπάριο α´ μετά τον Ειρμό: «Γυναῖκες μετὰ μύρων θεόφρονες, ὀπίσω σου ἔδραμον, ὃν δὲ ὡς θνητόν, μετὰ δακρύων ἐζήτουν, προσεκύνησαν χαίρουσαι ζῶντα Θεόν, καὶ Πάσχα τὸ μυστικὸν σοῖς Χριστὲ Μαθηταῖς εὐηγγελίσαντο», που είναι και ευθεία αναφορά στο Μυστήριο της Θείας Ευχαριστίας, στην Εκκλησία της Πεντηκοστής, όπως επίσης και το Κοντάκιο της εορτής, ἦχος β΄: «Τὸ Χαῖρε ταῖς Μυροφόροις φθεγξάμενος, τὸν θρῆνον τῆς προμήτορος Εὔας κατέπαυσας, τῇ Ἀναστάσει Σου Χριστὲ ὁ Θεός· τοῖς Ἀποστόλοις δὲ τοῖς σοῖς κηρύττειν ἐπέταξας· ὁ Σωτὴρ ἐξανέστη τοῦ μνήματος».

2. Επεσήμανα την προηγούμενη Κυριακή ότι: Το κοινό σημείο των δύο Αναγνωσμάτων είναι η λέξη «σημεία». Στο μεν Αποστολικό Ανάγνωσμα τα «σημεία» ενεργούνται από τους Αποστόλους, ενώ στο Ευαγγελικό Ανάγνωσμα τα «σημεία» ενεργούνται από τον Αναστάντα Χριστό. Στον ίδιο άξονα κινούνται και τα σημερινά Αναγνώσματα. Μάλιστα το Αποστολικό Ανάγνωσμα είναι μία περικοπή που έπεται της περικοπής της περασμένης Κυριακής (Πράξ. ε´, 12-20).

Με τη σημερινή περικοπή προκαταγγέλλεται και πάλι η δωρεά των χαρισμάτων κατά την Πεντηκοστή με την εκλογή των επτά διακόνων, κατά τα επτά χαρίσματα του Αγίου Πνεύματος, που συνέχουν τη θεοποιό μαρτυρία και πορεία των θεοπτών Αγίων της Παλαιάς και της Καινής Διαθήκης. Πρέπει να σημειώσουμε ότι τα ονόματα των επτά διακόνων είναι Ελληνικά, ενώ για το Νικόλαο σημειώνεται ότι ήταν προσήλυτος από την Αντιόχεια. Ήδη, δηλαδή, και προ της Πεντηκοστής η Αποστολική κοινότητα ανοίγεται προς πάντας, Ιουδαίους, προσηλύτους και Ελληνιστές. Και επειδή ο γογγυσμός προέρχεται από τους Ελληνιστές, ότι παραθεωρούντο «ἐν τῇ διακονίᾳ τῇ καθημερινῇ αἱ χῆραι αὐτῶν», επιλέγονται οι επτά διάκονοι εκ των Ελληνιστών, για να διακονήσουν και να μην έχουν παράπονο και νομίζουν ότι μπορεί να υπάρχουν διακρίσεις και συμβάσεις βίου. Και μην απορείτε που λέγεται ότι οι επτά διάκονοι ήταν άνδρες «πλήρεις Πνεύματος ἁγίου καὶ σοφίας» και προ της χειροτονίας.
Δεν απουσίαζε ποτέ το Άγιο Πνεύμα από την κτίση και την ιστορία, ως προς εμάς συγκροτούμενοι σε μέλη του σώματος του Χριστού είναι η Πεντηκοστή, και γι᾽ αυτό οι Μαθητές και οι επτά διάκονοι και το πλήθος των πιστευόντων είναι σε αναμονή του «μυστικού Πάσχα». Και ως προς αυτό μας διανοίγει τους οφθαλμούς το Ευαγγελικό Ανάγνωσμα και η υμνολογία της εορτής.

3. Στο πρώτο μέρος του Ευαγγελικού Αναγνώσματος λέγεται ότι ο Ιωσήφ ήταν «προσδεχόμενος τὴν βασιλείαν τοῦ Θεοῦ» και ήταν ο άνθρωπος που ενταφίασε το Χριστό σε πέτρινο τάφο και με λίθο έκλεισε τη θύρα του μνημείου. Στο δεύτερο μέρος του Αναγνώσματος οι Μυροφόρες «Μαρία ἡ Μαγδαληνὴ καὶ Μαρία ἡ τοῦ Ἰακώβου καὶ Σαλώμη» έρχονται να περιποιηθούν τον κατ᾽ αυτές νεκρό, κατά τα νεκρικά έθιμα, και απαντούν τον άγγελο, ο οποίος τίς πληροφορεί την έγερση του Χριστού, και τίς δίδεται η εντολή να υπενθυμίσουν στους Μαθητές ότι πρέπει να πορευθούν στη Γαλιλαία, για να συναντήσουν τον Αναστάντα «καθὼς εἶπεν ὑμῖν». Το ίδιο λέγεται από τον ίδιο το Χριστό λίγο αργότερα, που τον απαντούν, κατά τη διήγηση του Ματθαίου και του Μάρκου (κεφ. 16). Η υπόμνηση ότι ο Πέτρος, που τον είχε ήδη αρνηθεί τρις, και οι άλλοι δέκα Μαθητές εκαλούντο να τον συναντήσουν στη Γαλιλαία καταγράφεται από το Μάρκο στο κεφ. 14, 27-29: «καὶ λέγει αὐτοῖς ὁ Ἰησοῦς ὅτι Πάντες σκανδαλισθήσεσθε ἐν ἐμοὶ ἐν τῇ νυκτὶ ταύτῃ· ὅτι γέγραπται, πατάξω τὸν ποιμένα καὶ διασκορπισθήσονται τὰ πρόβατα· ἀλλὰ μετὰ τὸ ἐγερθῆναί με προάξω ὑμᾶς εἰς τὴν Γαλιλαίαν. ὁ δὲ Πέτρος ἔφη αὐτῷ· Καὶ εἰ πάντες σκανδαλισθήσονται, ἀλλ᾽ οὐκ ἐγώ».

4. Μετά από πολλά και πολλές θεοφάνειες του Αναστάντος σε πολλούς οι Μαθητές θα πάρουν την άγουσα προς Γαλιλαία και θα τον απαντήσουν οι ένδεκα, όπως περιγράφεται το γεγονός από το Μάρκο, όπου τους μάλωσε για την απιστία και συγχρόνως τους έδωσε την εντολή για το βάπτισμα των πιστευόντων, επισημαίνοντας και τα σημεία, τα χαρίσματα των πιστών, κεφ 16, 14-17: «Ὕστερον ἀνακειμένοις αὐτοῖς τοῖς ἕνδεκα ἐφανερώθη καὶ ὠνείδισε τὴν ἀπιστίαν αὐτῶν καὶ τὴν σκληροκαρδίαν, ὅτι τοῖς θεασαμένοις αὐτὸν ἐγηγερμένον οὐκ ἐπίστευσαν. καὶ εἶπεν αὐτοῖς· Πορευθέντες εἰς τὸν κόσμον ἅπαντα κηρύξατε τὸ εὐαγγέλιον πάσῃ τῇ κτίσει. ὁ πιστεύσας καὶ βαπτισθεὶς σωθήσεται, ὁ δὲ ἀπιστήσας κατακριθήσεται· σημεῖα δὲ τοῖς πιστεύσασι ταῦτα παρακολουθήσει· ἐν τῷ ὀνόματί μου δαιμόνια ἐκβαλοῦσι· γλώσσαις λαλήσουσι καιναῖς...».

Β. 1. Κέντρο του κηρύγματος της Αποστολικής κοινότητας σε μία συνέχεια με την προφητική μαρτυρία είναι η πίστη ότι ο Χριστός είναι ο Θεός, αυτός που ενεργεί την εις ημάς Θεία Οικονομία, αυτός που δημιούργησε τον κόσμο, που αποκαλύφθηκε στους Προφήτες, ο αυτός και στους Μαθητές και τον Ισραήλ ενσάρκως, ο αυτός και Αναστάς και Κύριος της Δόξης και αεί ερχόμενος κρίνων τον κόσμο (Στιχηρό Αναστάσιμο γ´ της Οκτωήχου, ἦχος β´: «Σὺν Ἀρχαγγέλοις ὑμνήσωμεν, Χριστοῦ τὴν Ἀνάστασιν· αὐτὸς γὰρ Λυτρωτής ἐστι, καὶ Σωτὴρ τῶν ψυχῶν ἡμῶν, καὶ ἐν δόξῃ φοβερᾷ καὶ κραταιᾷ δυνάμει, πάλιν ἔρχεται, κρῖναι κόσμον ὃν ἔπλασεν»). Δεν πρόκειται για μία πίστη ατομικής αποκλειστικότητας, πρόκειται για την πίστη που αφορά σε όλο το ανθρώπινο γένος και σ᾽ όλη την κτίση, απ᾽ αρχής κόσμου, για ένα εκκλησιασμό της συμπαντικής πραγματικότητας, «Πορευθέντες εἰς τὸν κόσμον ἅπαντα κηρύξατε τὸ εὐαγγέλιον πάσῃ τῇ κτίσει». Γι᾽ αυτό είναι παράτερο να μιλάμε για καλή απιστία του Θωμά, όπως επίσης να κουβεντιάζουμε ανοήτως για τη θέση των γυναικών στην Εκκλησία, υποβαθμίζοντες και διακρίνοντες τη σωτηρία των ανθρώπων και το Θεό σε είδωλο. Ο Χριστός εμφανίζεται πρώτα στις γυναίκες, γιατί στον Ισραήλ το Πρωτευαγγέλιο έχει κέντρο τη γυναίκα, τη ζωή, με όλα τα σχετικά που έχω ήδη εκθέσει.

2. Γι᾽ αυτό η εορτή συνοψίζεται στον Κανόνα γ´, Ωδή ή, των Μυροφόρων, ἦχος β´, με τον Ειρμό και τα εννέα τροπάρια, ως συνοπτική περιγραφή του Μυστηρίου της Θείας Οικονομίας και της μαρτυρίας της Αναστάσεως από τη χορεία των Αποστόλων, ανδρών και γυναικών αδιακρίτως: «Τὸν ἐν τῇ βάτῳ Μωσεῖ, τῆς Παρθένου τὸ θαῦμα, ἐν Σιναίῳ τῷ ὄρει προτυπώσαντα ποτέ, ὑμνεῖτε, εὐλογεῖτε, καὶ ὑπερυψοῦτε εἰς πάντας τοὺς αἰῶνας», και τα τροπάρια: «-Αἱ τοῦ ἡλίου αὐγαί, συνεστέλλοντο φόβῳ, τῶν Χριστοῦ παθημάτων, καὶ ἀνίσταντο νεκροί, καὶ ὄρη ἐκλονεῖτο, καὶ ἐδονεῖτο ἡ γῆ, καὶ ᾍδης ἐγυμνοῦτο. -Οἱ ἐν καμίνῳ ποτέ, τρισμακάριοι Παῖδες, ἀνυψοῦντες τὰς χεῖρας, προετύπουν ἀγαθέ, τὸν ἄχραντον Σταυρόν σου, δι᾽ οὗ καθεῖλες Χριστέ, ἐχθροῦ τὴν δυναστείαν. -Ὦ Ἰουδαῖοι τυφλοί, πλάνοι καὶ παραβάται, οἱ Χριστοῦ τῇ Ἐγέρσει, ἀπειθοῦντες ὡς ψευδεῖ; τί ἄπιστον ὁρᾶτε; ὅτι ἀνέστη Χριστός, ὁ τοὺς νεκροὺς ἐγείρας; -Ὦ Ἰουδαῖοι ἐχθροί, κἂν ἡμῖν ἀπιστεῖτε, τοὺς ὑμῶν στρατιώτας, ἐρωτήσατε ὑμεῖς, τί ἔπαθον ἐκεῖνοι; τίς ὁ κυλίσας χερσί, τὸν λίθον τοῦ μνημείου; -Τίς ὁ ξηράνας συκῆν; τίς δὲ τὴν ξηρανθεῖσαν, ἰασάμενος χεῖρα; τίς ὁ χορτάσας ποτέ, τὰ πλήθη ἐν ἐρήμῳ; εἰμὴ Χριστὸς ὁ Θεός, ὁ τοὺς νεκροὺς ἐγείρας. -Τίς ὁ φωτίσας τυφλούς, καὶ λεπροὺς ἐκκαθάρας, καὶ χωλοὺς ἀνορθώσας, καὶ πεζεύσας ὡς ξηράν, τὴν θάλασσαν ἀβρόχως; εἰ μὴ Χριστὸς ὁ Θεός, ὁ τοὺς νεκροὺς ἐγείρας. -Τίς ὁ ἐγείρας νεκρόν, τεταρταῖον ἐκ τάφου, καὶ τῆς χήρας τὸν υἱόν; τίς ὁ σφίγξας ὡς Θεός, παράλυτον ἐν κλίνῃ; εἰ μὴ Χριστὸς ὁ Θεός, ὁ τοὺς νεκροὺς ἐγείρας. -Κράζει ὁ λίθος αὐτός, αἱ σφραγῖδες βοῶσιν, ἃς ὑμεῖς ἐπιθέντες, κατεστήσατε φρουροὺς φυλάσσοντας τὸ μνῆμα. -Ὄντως ἀνέστη Χριστός, καὶ ζῇ εἰς τοὺς αἰῶνας. Ὄντως ἀνέστη Χριστός, ἐσκυλεύθη ὁ ᾍδης, ἐνεκρώθη ὁ ὄφις, ἐλυτρώθη ὁ Ἀδάμ, ἐσώθησαν οἱ κάτω. Τί ἀπιστεῖτε λοιπόν, ἐχθροὶ καὶ παραβάται».

Αποστολικό Ανάγνωσμα: Πραξ. στ´, 1-7: «1 Ἐν δὲ ταῖς ἡμέραις ταύταις πληθυνόντων τῶν μαθητῶν ἐγένετο γογγυσμὸς τῶν Ἑλληνιστῶν πρὸς τοὺς Ἑβραίους, ὅτι παρεθεωροῦντο ἐν τῇ διακονίᾳ τῇ καθημερινῇ αἱ χῆραι αὐτῶν. 2 προσκαλεσάμενοι δὲ οἱ δώδεκα τὸ πλῆθος τῶν μαθητῶν εἶπον· Οὐκ ἀρεστόν ἐστιν ἡμᾶς καταλείψαντας τὸν λόγον τοῦ Θεοῦ διακονεῖν τραπέζαις. 3 ἐπισκέψασθε οὖν, ἀδελφοί, ἄνδρας ἐξ ὑμῶν μαρτυρουμένους ἑπτά, πλήρεις Πνεύματος ἁγίου καὶ σοφίας, οὓς καταστήσομεν ἐπὶ τῆς χρείας ταύτης· 4 ἡμεῖς δὲ τῇ προσευχῇ καὶ τῇ διακονίᾳ τοῦ λόγου προσκαρτερήσομεν. 5 καὶ ἤρεσεν ὁ λόγος ἐνώπιον παντὸς τοῦ πλήθους· καὶ ἐξελέξαντο Στέφανον, ἄνδρα πλήρη πίστεως καὶ Πνεύματος ἁγίου, καὶ Φίλιππον καὶ Πρόχορον καὶ Νικάνορα καὶ Τίμωνα καὶ Παρμενᾶν καὶ Νικόλαον προσήλυτον Ἀντιοχέα, 6 οὓς ἔστησαν ἐνώπιον τῶν ἀποστόλων, καὶ προσευξάμενοι ἐπέθηκαν αὐτοῖς τὰς χεῖρας. 7 καὶ ὁ λόγος τοῦ Θεοῦ ηὔξανε, καὶ ἐπληθύνετο ὁ ἀριθμὸς τῶν μαθητῶν ἐν Ἱερουσαλὴμ σφόδρα, πολύς τε ὄχλος τῶν ἱερέων ὑπήκουον τῇ πίστει».

Ευαγγελικό Ανάγνωσμα: Μάρκ. ιε´, 42- ιστ´, 8: «43 ἐλθὼν Ἰωσὴφ ὁ ἀπὸ Ἁριμαθαίας, εὐσχήμων βουλευτής, ὃς καὶ αὐτὸς ἦν προσδεχόμενος τὴν βασιλείαν τοῦ Θεοῦ, τολμήσας εἰσῆλθε πρὸς Πιλᾶτον καὶ ᾐτήσατο τὸ σῶμα τοῦ Ἰησοῦ. 44 ὁ δὲ Πιλᾶτος ἐθαύμασεν εἰ ἤδη τέθνηκε, καὶ προσκαλεσάμενος τὸν κεντυρίωνα ἐπηρώτησεν αὐτὸν εἰ πάλαι ἀπέθανε· 45 καὶ γνοὺς ἀπὸ τοῦ κεντυρίωνος ἐδωρήσατο τὸ σῶμα τῷ Ἰωσήφ. 46 καὶ ἀγοράσας σινδόνα καὶ καθελὼν αὐτὸν ἐνείλησε τῇ σινδόνι καὶ κατέθηκεν αὐτὸν ἐν μνημείῳ ὃ ἦν λελατομημένον ἐκ πέτρας, καὶ προσεκύλισε λίθον ἐπὶ τὴν θύραν τοῦ μνημείου. 47 ἡ δὲ Μαρία ἡ Μαγδαληνὴ καὶ Μαρία Ἰωσῆ ἐθεώρουν ποῦ τίθεται. - 1 Καὶ διαγενομένου τοῦ σαββάτου Μαρία ἡ Μαγδαληνὴ καὶ Μαρία ἡ τοῦ Ἰακώβου καὶ Σαλώμη ἠγόρασαν ἀρώματα ἵνα ἐλθοῦσαι ἀλείψωσιν αὐτόν. 2 καὶ λίαν πρωῒ τῆς μιᾶς σαββάτων ἔρχονται ἐπὶ τὸ μνημεῖον, ἀνατείλαντος τοῦ ἡλίου. 3 καὶ ἔλεγον πρὸς ἑαυτάς· Τίς ἀποκυλίσει ἡμῖν τὸν λίθον ἐκ τῆς θύρας τοῦ μνημείου; 4 καὶ ἀναβλέψασαι θεωροῦσιν ὅτι ἀποκεκύλισται ὁ λίθος· ἦν γὰρ μέγας σφόδρα. 5 καὶ εἰσελθοῦσαι εἰς τὸ μνημεῖον εἶδον νεανίσκον καθήμενον ἐν τοῖς δεξιοῖς, περιβεβλημένον στολὴν λευκήν, καὶ ἐξεθαμβήθησαν. 6 ὁ δὲ λέγει αὐταῖς· Μὴ ἐκθαμβεῖσθε· Ἰησοῦν ζητεῖτε τὸν Ναζαρηνὸν τὸν ἐσταυρωμένον· ἠγέρθη, οὐκ ἔστιν ὧδε· ἴδε ὁ τόπος ὅπου ἔθηκαν αὐτόν. 7 ἀλλ᾽ ὑπάγετε εἴπατε τοῖς μαθηταῖς αὐτοῦ καὶ τῷ Πέτρῳ ὅτι προάγει ὑμᾶς εἰς τὴν Γαλιλαίαν· ἐκεῖ αὐτὸν ὄψεσθε, καθὼς εἶπεν ὑμῖν. 8 καὶ ἐξελθοῦσαι ἔφυγον ἀπὸ τοῦ μνημείου· εἶχε δὲ αὐτὰς τρόμος καὶ ἔκστασις, καὶ οὐδενὶ οὐδὲν εἶπον· ἐφοβοῦντο γάρ».