ΤΟ ΠΑΡΑΣΚΗΝΙΟ ΤΗΣ ΣΥΝΟΔΟΥ ΠΟΥ «ΕΞΟΡΙΣΕ» ΤΟΥΣ ΚΑΘΟΛΙΚΟΥΣ ΟΙ ΔΙΑΞΙΦΙΣΜΟΙ ΣΥΝΤΗΡΗΤΙΚΩΝ ΚΑΙ ΠΡΟΟΔΕΥΤΙΚΩΝ ΙΕΡΑΡΧΩΝ ΓΙΑ ΤΟ ΣΧΙΣΜΑ ΤΩΝ ΕΚΚΛΗΣΙΩΝ ΚΑΙ ΤΑ ΚΕΙΜΕΝΑ ΤΗΣ ΜΕΓΑΛΗΣ ΣΥΝΟΔΟΥ

 Μαρίας Αντωνιάδου

tovima.gr

Ας μείνουμε μόνοι. Μοναδικοί κήρυκες της Ορθοδοξίας. Γνήσιοι εκφραστές». Η φράση αυτή του Μητροπολίτη Ηλείας κ. Γερμανού κυριάρχησε στην έκτακτη συνεδρίαση της Συνόδου της Ιεραρχίας της Εκκλησίας της Ελλάδος που είχε ως στόχο την προετοιμασία της Αγίας και Μεγάλης Συνόδου, της πρώτης που θα συγκληθεί μετά το Σχίσμα των Εκκλησιών.

Αντικείμενο της αντιπαράθεσης που πολλές φορές ξέσπασε στην Ιεραρχία ήταν οι αλλαγές που αποφασίστηκε να γίνουν στα κείμενα της Μεγάλης Συνόδου και αναφέρονται στις σχέσεις με τις άλλες εκκλησίες και ομολογίες. Η πρόταση της Εκκλησίας της Ελλάδος μετά την απόφαση που έλαβε η Ιεραρχία είναι να αντικατασταθούν όλες οι φράσεις που χαρακτηρίζουν ως «Εκκλησίες» και αναφέρονται στις σχέσεις με τους ρωμαιοκαθολικούς και τους προτεστάντες. Ετσι, σύμφωνα με την απόφαση-πρόταση της Εκκλησίας της Ελλάδος, στα προς επικύρωση κείμενα της Μεγάλης Συνόδου όπου υπάρχει η λέξη «Εκκλησία» και αναφέρεται στους ρωμαιοκαθολικούς και στους προτεστάντες θα πρέπει να αντικατασταθεί και να γίνει «ομολογία» ή «χριστιανική κοινότητα».

«Τι κάνατε εκεί με τον Πάπα;»

Τρεις μητροπολίτες διασταύρωσαν πολλές φορές τις «ράβδους» τους στην προσπάθεια να πείσουν τα υπόλοιπα μέλη της Ιεραρχίας για τις θέσεις τους. Και οι αντιπαραθέσεις κάποια στιγμή έλαβαν και προσωπικό χαρακτήρα.

Ο Μητροπολίτης Νέας Σμύρνης κ. Συμεών, ο οποίος ανήκει στην πλειάδα των ιεραρχών που αρνήθηκαν να μεταβούν στην Κρήτη εξαιτίας του γεγονότος ότι οι αρχιερείς δεν θα μπορούν να εκφραστούν παρά μόνο διά των προκαθημένων τους, προσπάθησε να πείσει την Ιεραρχία ότι δεν είναι σωστή η απόφαση που επρόκειτο να λάβουν. «Δεν ανήκω ούτε στους λεγόμενους προοδευτικούς ούτε στους λεγόμενους αποστεωμένους. Με μια τέτοια πρόταση όμως είναι σαν να αυτοαναιρούμαστε. Είναι σωστότερο να προτείνουμε η λέξη "Εκκλησίες" να αντικατασταθεί με τη φράση "ετερόδοξες Εκκλησίες"».

Ο Μητροπολίτης Παροναξίας κ. Καλλίνικος διερωτήθηκε απευθυνόμενος στον Αρχιεπίσκοπο και στους άλλους μητροπολίτες: «Τι λέμε σήμερα; Στο Μικρό Ευχολόγιο, που είναι έκδοση της Αποστολικής Διακονίας της Εκκλησίας της Ελλάδος, στο κεφάλαιο Περί ετεροδόξων Ακολουθία γράφει:  «επιστροφή των ετεροδόξων εκ της Λατινικής Εκκλησίας». Αντίστοιχα είναι τα όσα αναφέρονται και στην ευχή για την εξόδιο ακολουθία που τελούν οι ορθόδοξοι ιερείς όπου υπάρχει η ευχή στους "ετεροδόξους από τη Λατινική Εκκλησία". Σήμερα τι θα πούμε, ότι οι φράσεις αυτές αλλάζουν στα κείμενα της Μεγάλης Συνόδου;».

Η τοποθέτηση του Μητροπολίτη Παροναξίας προκάλεσε την οργή του πνευματικού αδελφού του Μητροπολίτη Κυθήρων κ. Σεραφείμ, γνωστού δραστήριου εκφραστή της συντηρητικής πτέρυγας. «Τι είναι αυτά;» φέρεται να είπε απευθυνόμενος στον κ. Καλλίνικο. «Αυτά» προσέθεσε «έλεγε ο γέροντάς μας, ο πατήρ Επιφάνιος Θεοδωρόπουλος;». Για να εισπράξει στη συνέχεια την απάντηση του Μητροπολίτη Παροναξίας: «Τι είναι αυτά που λες; Ξέχασες τι έκανε ο γέροντάς μας, ο μακαριστός Υδρας Ιερόθεος, όταν ήρθαν οι ρωμαιοκαθολικοί στην Αίγινα; Θυμάσαι πώς τους τίμησε και τους σεβάστηκε ή τα ξέχασες;».

Ο Μητροπολίτης Κυθήρων όμως παρέμενε σταθερός και ακλόνητος στις θέσεις του και εγκάλεσε ακόμη και τον Αρχιεπίσκοπο για το ταξίδι του στη Μυτιλήνη και τη συνάντηση με τον Πάπα Φραγκίσκο. «Τι κάνατε εκεί με τον Πάπα και εσείς και ο Πατριάρχης; Σας υποβίβασε. Δεν το καταλάβατε;».

Τα πυρά εναντίον των τριών

Τρεις μητροπολίτες, οι Μεσσηνίας κ. Χρυσόστομος, Δημητριάδος κ. Ιγνάτιος και Νέας Ιωνίας κ. Γαβριήλ, βρέθηκαν σε εξαιρετικά δύσκολη θέση. Οι κ.κ. Χρυσόστομος και Ιγνάτιος, που παραδοσιακά μετέχουν στον διάλογο με τις άλλες εκκλησίες ή «ομολογίες» και «χριστιανικές κοινότητες» και εκπροσώπησαν την Εκκλησία της Ελλάδος σε όλες τις συζητήσεις με τις άλλες αντιπροσωπείες των ορθοδόξων Εκκλησιών για την προετοιμασία των κειμένων της Μεγάλης Συνόδου, βρέθηκαν στο στόχαστρο της κριτικής των συντηρητικών. «Ολα τα κείμενα έχουν κατατεθεί στη 12μελή Ιερά Σύνοδο. Συζητούνται δέκα χρόνια. Και τα τελευταία δύο χρόνια έχουν διαμορφωθεί και εγκριθεί. Αυτά που λέμε σήμερα θα απορριφθούν στη διαδικασία. Δεν πρόκειται να τα αποδεχθούν οι άλλοι ορθόδοξοι» είπε ο Μητροπολίτης Μεσσηνίας, αλλά η αντίληψη που κυριάρχησε ήταν ότι δεν έχει καμία σημασία, σημασία έχει η άποψη της Ιεραρχίας.

Ευθύνες επιρρίφθηκαν και στον Μητροπολίτη Νέας Ιωνίας διότι υπηρέτησε ως Αρχιμανδρίτης στην ειδική επιτροπή της Συνόδου. Και ο Μητροπολίτης Καισαριανής κ. Δανιήλ ζήτησε να δοθεί στην Ιεραρχία όλο το αρχείο της Επιτροπής Διορθοδόξων και Διαχριστιανικών Σχέσεων γιατί, όπως τόνισε, οι αρχιερείς δεν ήταν ενημερωμένοι για τις αποφάσεις που λαμβάνονταν όλο το διάστημα των συζητήσεων που διεξάγονταν κατά τη διάρκεια της προπαρασκευής της Μεγάλης Συνόδου.

Η συντηρητική στροφή της Εκκλησίας της Ελλάδος
Ο Ιερώνυμος, ο Σεραφείμ και ο συμβιβασμός που δεν έγινε
Η απόφαση της Ιεραρχίας αποτελεί για πολλούς έναν μεγάλο «συμβιβασμό» για την Εκκλησία της Ελλάδος έναντι των συντηρητικών κύκλων στους οποίους μετέχουν μητροπολίτες όπως ο Πειραιώς κ. Σεραφείμ, καθηγητές Πανεπιστημίου, μοναχοί, κληρικοί, φοιτητές θεολογικών σχολών και λαϊκά στελέχη της Εκκλησίας. Μπορεί η θέση του Μητροπολίτη Πειραιώς, να γίνει εκλογή Πάπα Ρώμης από τη Μεγάλη Σύνοδο των Ορθοδόξων, να απορρίφθηκε με μειδιάματα και ούτε καν να τέθηκε προς συζήτηση στη Σύνοδο της Ιεραρχίας, αλλά είναι η ίδια Ιεραρχία που αποφάσισε με αφορμή την ενοποίηση κειμένων να ζητήσει να μην αναφέρονται οι ετερόδοξοι ως Εκκλησίες.

Το φαινόμενο της συντηρητικής στροφής της Εκκλησίας της Ελλάδος για πολλούς θεολόγους και κληρικούς είναι υπαρκτό. Εδειχνε να μειώνεται αισθητά και να μην επηρεάζει τα διοικητικά δρώμενα όταν ο Αρχιεπίσκοπος Χριστόδουλος υποδεχόταν στις αρχές της δεκαετίας του 2000 στην Αρχιεπισκοπή τον Πάπα-Ιωάννη Παύλο Β' παρά τις συγκεντρώσεις και τις διαμαρτυρίες ή όταν ο ίδιος επισκεπτόταν στα μέσα τις ίδιας δεκαετίας την Αγία Εδρα και συναντιόταν με τον Βενέδικτο ΙΣΤ'. Από τα τέλη όμως της περασμένης δεκαετίας και με αφορμή ένα κείμενο που κυκλοφόρησε ως «Ομολογία Πίστεως», συγκέντρωσε χιλιάδες υπογραφές και αποτέλεσε και αντικείμενο «εξαγωγής» στις άλλες ορθόδοξες Εκκλησίες το κλίμα άρχισε να αλλάζει. Ο «κώδωνας του κινδύνου» που χτύπησε ο Οικουμενικός Πατριάρχης έγινε αντιληπτός από την Εκκλησία της Ελλάδος αλλά όταν παρενέβη ήταν αργά απ' ό,τι δείχνουν τα πράγματα. Ακόμη και σήμερα, με αφορμή τη Μεγάλη Σύνοδο, έχουν διεξαχθεί στον ελλαδικό χώρο ημερίδες και συνέδρια εναντίον του περιεχομένου της και των αποφάσεων που θα λάβει. Και οι θέσεις τους «εξήχθησαν» και πάλι στο εξωτερικό και έχουν γίνει συναντήσεις και επαφές με τον Πατριάρχη Βουλγαρίας κ. Νεόφυτο, με μητροπολίτες και κληρικούς του Πατριαρχείου Σερβίας και του Πατριαρχείου Γεωργίας.  

Μέσα σε αυτό το κλίμα η Σύνοδος της Ιεραρχίας από τη μία πλευρά δεν αφαίρεσε τις αναφορές στο Παγκόσμιο Συμβούλιο Εκκλησιών, δεχόμενη τα επιχειρήματα της λεγόμενης προοδευτικής πλευράς. Μάλιστα, κατά τη διάρκεια ψηφοφορίας την οποία απαίτησε ο Μητροπολίτης Πειραιώς κ. Σεραφείμ βρέθηκαν να στηρίζουν τις θέσεις του μόλις 14 ιεράρχες.

Από την άλλη όμως πλευρά αποδέχθηκε να ζητήσει να αντικατασταθεί ο χαρακτηρισμός «Εκκλησία» για τις ετερόδοξες Εκκλησίες με τους όρους «ομολογία» ή «χριστιανική κοινότητα». Ψηφοφορία δεν διεξήχθη καθώς κυριαρχούσαν οι αντεγκλήσεις. Την επόμενη εβδομάδα κατά τη διάρκεια της συνεδρίασης της 12μελούς Διαρκούς Συνόδου οι αλλαγές θα κωδικοποιηθούν και θα κατατεθούν στη Γραμματεία της Μεγάλης Συνόδου από τον Μητροπολίτη Μεσσηνίας κ. Χρυσόστομο. Και κανένας δεν ξέρει τι θα πράξει ο Αρχιεπίσκοπος κ. Ιερώνυμος εν μέσω του θορύβου που έχει ξεσπάσει...